Saskia Uylenburgh, de eerste vrouw van Rembrandt, kwam uit Friesland.Saskia en Rembrandt ontmoetten elkaar in Amsterdam toen zij op bezoekwas bij haar neef Hendrick Uylenburgh. Ze trouwden op 22 juni1634 inSt.-Annaparochie, een dorpje in de gemeente het Bildt in noordwest Friesland. In 1642 stierf Saskia, pas negenentwintig jaar oud.

Saskia was de jongste in een gezin met acht kinderen uit de vooraanstaande familie Uylenburgh uit Leeuwarden. Ze werd op 2 augustus 1612 gedoopt in de Grote of Jacobijnerkerk. Het ouderlijk huis van de familie Uylenburgh stond in de oude binnenstad aan de Ossekop 11 (zie foto). Hier is nu het Strafrechtadvocatenkantoor Anker en Anker gevestigd. Saskia’s vader Rombertus was burgemeester van Leeuwarden (1584 – 1597), gedeputeerde in de Staten en raadsheer in het Hof van Friesland.

In 1584 was hij in Delft om te onderhandelen over Friese aangelegenheden, onder andere over de stichting van een universiteit in Franeker. Kort na zijn vertrek uit de vergaderzaal werd prins Willem van Oranje vermoord.

St.-Annaparochie

De vader van Saskia stierf in 1624, vijf jaar na het overlijden van zijn vrouw Sjoukje Wieckesdochter Aessinga. Saskia kwam als wees onder de hoede van haar oudere zussen Antje en Hiskia in het ouderlijk huis. Antje trouwde al spoedig met Johannes Maccovius en vertrok naar Franeker. Hiskia trad toen ze achttien was in het huwelijk met de vijfendertigjarige weduwnaar Gerrit van Loo, advocaat en gemeentesecretaris van de grietenij het Bildt. Zij ontfermde zich over haar jongste zuster. Van Loo was inmiddels benoemd tot Saskia’s voogd. Saskia verhuisde met Hiskia mee en tot haar twintigste woonde ze in St.-Annaparochie op het Bildt, het door arbeiders uit Holland, Zeeland en Brabant ingepolderde stuk Middelzee of zoals de Bilkerts zelf zeggen: ‘dut klaine stikky lând út see’; nu grenzend aan de Waddenzee.

Amsterdam

In 1633 bezocht Saskia haar familie in Amsterdam, waaronder neef Hendrick Uylenburgh, een kunsthandelaar. Rembrandt woonde bij hem in huis en was de

spil van zijn kunstbedrijf. Saskia en Rembrandt troffen elkaar en werden verliefd.

Op 8 juni 1633, drie dagen na hun verloving, portretteerde Rembrandt zijn geliefde voor de eerste keer. In de herfst van dat jaar ging Saskia terug naar Friesland om haar ernstig zieke zus Antje in Franeker te verplegen. Na het overlijden van Antje bleef Saskia tot aan haar trouwdag de huishouding verzorgen van professor Maccovius, de man van Antje.

De bruidegom

Een jaar na de verloving deed Rembrandt aangifte van het huwelijk in Amsterdam

in de sacristie van de Oude Kerk. Saskia werd vertegenwoordigd door predikant Johannes Sylvius, man van haar nicht Aeltje Uylenburgh. In de akte liet Rembrandt als woonplaats van Saskia vermelden: ‘opt Bil tot St Annenkerk’. Hij meende dat ze bij zus Hiskia en zwager Gerrit in St.-Annaparochie woonde.

De aanstaande bruidegom stak in de zomer van 1634 per schip de Zuiderzee over naar Harlingen en reisde vandaar verder naar Leeuwarden. Daar werd hij door Saskia’s nicht Hendrickje Fransdr Uylenburgh en haar man, de portretschilder Wybrand de Geest, ontvangen. Vervolgens ging de reis naar St.-Annaparochie.

Getrouwd

Op 22 juni 1634 trouwden Rembrandt en Saskia in de kerk van St.-Annaparochie.

In 1682 werd op die plaats aan de hoofdstraat de Van Harenskerk gebouwd. In deze kerk kan men een kopie van de trouwakte bezichtigen. Een bronzen beeld van Suze Boschma-Berkhout doet herinneren aan de huwelijksdag: Rembrandt achter zijn schildersezel met Saskia als model. Saskia moet regelmatig model hebben gestaan, want ze is terug te vinden op een groot aantal schilderijen, tekeningen en etsen van Rembrandt. Na de inzegening werd de bruiloft gevierd bij zuster Hiskia in het Regthuys, dat tegenover de kerk stond. Het paar trok na het huwelijk eerst in bij neef Hendrick Uylenburgh. Daarna huurden ze achtereenvolgens verschillende huizen in Amsterdam. In 1639 kocht Rembrandt een pand in de straat die nu Jodenbreestraat heet. Het huidige Museum Het Rembrandthuis is daar nu in gevestigd.

Saskia bleef de hechte familieband met haar zusters en broers onderhouden.

Tijdens haar huwelijk kwam ze samen met Rembrandt nog een aantal keren terug naar St.-Annaparochie. Ze waren onder andere aanwezig bij de doop van een van

de kinderen van Hiskia en Gerrit van Loo. Rembrandt liet zich ook inspireren door

de weidsheid van het gebied. Onlangs maakte kunsthistoricus Ben J. Broos in een publicatie bekend, dat een zilverstifttekening van Rembrandt hoogstwaarschijnlijk een Bildts landschap is met de contouren van St.-Annaparochie en Vrouwenparochie op de achtergrond.

Het huwelijk van Rembrandt en Saskia was kort en niet zonder zorgen. Ze kregen vier kinderen: Rumbertus, Cornelia I, Cornelia II en Titus, maar slechts de laatste bleef in leven. Saskia overleed een jaar na de geboorte van Titus, waarschijnlijk aan tuberculose. Haar naam, die zij onder haar testament schreef, zijn de enige geschreven woorden die ze achterliet. Rembrandt, op dat moment bezig aan zijn meesterwerk De Nachtwacht, heeft zijn geliefde Saskia op 19 juni 1642 laten begraven in de Oude Kerk in Amsterdam.

Bronnen:

Saskia Uylenburgh. Fries jongedochter, Rembrandts bruid

Ben Broos; Fryslân JG9 (2003) N˚ 2 pp 22-29

Rembrandts ‘huisvrouw’ en haar vroegste biografen

Ben Broos; Kroniek van het Rembrandthuis (2003) pp 34-43

Rembrandt: verliefd, verloofd, getrouwd

Ben Broos;Kroniek van het Rembrandthuis (2001) pp 32-43

Rembrandts vrouw kwam op de Leeuwarder Ossekop ter wereld;

Geboortehuis bruid Rembrandt ontdekt.

Jaap Hellinga; Leeuwarder Courant, (13-03-1999)

Tekst: ©Kulturele Raad ‘t Bildt

Inlichtingen:   
secretaris Kulturele Raad

Postadres:Gemeente het Bildt

Kulturele Raad

Postbus 34

9076 ZN St.-Annaparochie