Jernbaneverket: Slik fungerer jernbanen

Jernbanedrift - eit komplisert samspel

Jernbanedrifta er eit komplisert samspel mellom spor, signalanlegg, kontaktleidning og toga. Her kan du kort sjå korleis dette samspelet fungerer. Om du vil vite meir, kan du lese heftet "Slik fungerer jernbanen".

Flytoget på Gardermobanen

Dei fire hovudelementa i jernbanen er:

sporet
under- og overbygnad
strømforsyning
signal-, sikrings- og teleanlegg

Utbyggingskostnadene er vanlegvis slik fordelte:

overbygnad 25 %
strømforsyning 10 %
signalanlegg 10 %
telanlegg 5 %
underbygnad 50 %

Underbygnaden er massen som jernbanespor og sviller ligg på: fyllingar, skjeringar, bruer og tunnelar. På mange av dei gamle banestrekningane er fyllingane for smale etter dei krava som gjeld i dag.

Overbyggingen består av ballast/pukk, sviller og skinner og sporveksler. Det gjennomføres jevnlig ballastrens, justering av skinnenes plassering, og skinnesliping. Sporvidden i Norge er 1435 mm (normalspor).

Stasjonane er ein del av jernbanenettet. På enkeltspora banar er det som regel kryssingsspor på stasjonane.

Straumforsyningsanlegga fører køyrestraumen frå energiverka sine høgspentnett via jernbanen sine eigne matestasjonar til kontaktleidningane. Storleiken og talet på matestasjonar er med og dimensjonerer togtrafikken på dei enkelte banestrekningane. I matestasjonane vert straumen omforma til 16.000 volt vekselstraum med 16 2/3 periodar/sek (Hz), som er spenninga i kontaktleidningane.

Kontaktleidningen må ha stabil høgd frå skjenene, og går i sikksakk over spora slik at straumavtakaren på lokomotivet vert jamt slite. Etter at motoren har teke ut effekt av straumen, vert returstraum ført tilbake til omformarstasjonar gjennom toghjula, anten til skjenene eller til eigne returleidningar.

Signalanlegga sikrar trygg togframføring, syter for at toga kjem fram så raskt og punktleg som mogleg, og gjer at kapasiteten på jernbanespora vert utnytta maksimalt.

Jernbanen er delt inn i sporfelt, oftast ca. 1 km lange. Heile signal- og sikringssystemet i jernbanen er bygd opp på at systemet veit kva for sporfelt eit tog er på, og i kva for retning toget flytter seg. Nesten alle elektrifiserte banestrekningar i Noreg har automatisk togovervaking. Toget vert bremsa automatisk dersom det freistar å passere eit hovudsignal som viser stopp, på somme strekningar jamvel dersom det held for høg fart.

Jernbanen har eige teleanlegg i kabelkanalar langs spora. Kabelsystemet knyter saman jernbanenettet, togdrifta og kontorfunksjonane i eitt felles nett, og vert m.a. nytta til:

Togleiing med fjernstyring av togdrifta
Fjernstyring av klokker og høgtalarar
Anvisarskilt
Intern dataoverføring.

Jernbaneverket har eit landsdekkjande fiberoptisk transmisjonsnett.

Publisert av: Njål Svingheim Dato: 23.05.2007

Jernbanen

Jernbanen og kulden

Se også

Jernbanedrift - eit komplisert samspel