Ulica Armii Krajowej
Ulica o długości 2100 m, biegnie równolegle do alei
Niepodległości u podnóża wysoczyzny, przecinając wyloty czterech erozyjnych dolin.
Środkową cześć ulicy, ukształtowaną pod koniec XIX w. w formie drogi gruntowej,
łączącej wyloty dolin Owczej i Gołębiewskiej, w latach 1905–1912 zabudowano po obu
stronach willami, w większości kilkurodzinnymi i
nazwano ulicą Królewską (Königsstraße). Pod koniec tego okresu wzniesiono przy
ulicy Królewskiej Gimnazjum Realne i budynek straży pożarnej, a w latach 70. XX w., na
północ od straży – budynki uniwersyteckie. Południową cześć ulicy, zwaną dawniej
Książęcą (Kronprinzenstraße) wytyczono i zaczęto zabudowywać willami w 1911
r. Po pierwszej wojnie światowej powstało tu osiedle bliźniaczych parterowych domów
mieszkalnych otoczonych ogrodami. Od 1940 r. ciąg obu ulic nosił wspólną nazwę Horst
Wessel Straße, a w latach 1945–1990 – ulicy Armii Czerwonej. Końcowe
odcinki ulicy Armii Krajowej, łączące ją z aleją Niepodległości (na północ od
ulicy 23 Marca i na południe od ulicy Mikołaja Reja), zbudowano po drugiej wojnie
światowej.
Armia Krajowa – konspiracyjna organizacja wojskowa działająca na ziemiach polskich
w okresie hitlerowskiej okupacji, kierowana przez polski rząd emigracyjny w Londynie.
Parcela
pod numerem 68. Wielorodzinna willa czynszowa o wystroju secesyjnym, ustawiona na planie zbliżonym do kwadratu, z charakterystyczną
“studnią” pośrodku. Dom, wzniesiony w 1912 r., projektował Heinrich Dunkel.
Parcela pod numerem 70. Modernistyczna piętrowa willa o złożonej architekturze i
bogatym wyposażeniu, otoczona ładnym ogrodem. Wzniesiona w 1911 r. według projektu
Heinricha Dunkela.
Parcele pod numerami 99–103. Zespół budynków dawnego Gimnazjum Realnego, wzniesiony w
latach 1909–1910 według projektu Paula Puchmüllera. Składa się z piętrowej,
modernistycznej willi dyrektora umieszczonej w ogrodzie (dziś dom mieszkalny pod numerem
99), dwupiętrowego gmachu szkoły (dziś jeden z wydziałów ekonomicznych Uniwersytetu
Gdańskiego), odsuniętego od ulicy i oddzielonego od niej zieleńcem, sali gimnastycznej
u zbiegu ulic Armii Krajowej i1Maja oraz pasów
zadrzewień oddzielających tereny dawnego ogrodu botanicznego (dziś boiska i parkingi
samochodowe) od ulic 1 Maja i Stanisława Moniuszki. Niegdyś okazały mansardowy gmach
budynku szkoły, zwieńczony ozdobnym szczytem i potężnym, blaszanym hełmem, zastąpiony po pożarze w 1945 r. dachem płaskim, czeka na
rekonstrukcję.
Parcela pod numerem 105. Budynek straży pożarnej, o motywach neogotyckich, z
prostopadłościenną więżą i pseudorenesansowymi wieżyczkami obserwacyjnymi,
wzniesiony w 1910 r. według projektu Paula Puchmüllera. Standardowe przybudówki
dostawiono do tego budynku po drugiej wojnie światowej.
Parcele pod numerami 110 i 113–117. Zespól
budynków uniwersyteckich wzniesiony w latach 1967–1974 według projektów Jana
Góreckiego i Jerzego Wierzbickiego (biblioteka).
Pod numerem 137 – wytwórnia zabawek Trefl,
największy zakład przemysłowy Sopotu. Mieści się w czteropiętrowym budynku dawnego
sopockiego browaru, założonego w 1875 r. przez Augusta Karpińskiego pod nazwą Górski
Zameczek (Bergschlösschen) i prowadzonego do końca pierwszej wojny światowej
przez Michała Wanningera oraz jego synów. Jednym z pracowników tego browaru był Antoni
Abraham. W okresie miedzywojennym przekształcono browar na mleczarnię i fabrykę mebli,
a po drugiej wojnie światowej – w Sopockie Zakłady
Przemysłu Galanteryjnego Sopotplast. Wytwórnia zabawek funkcjonuje tu od
1994 r. W roku 1997, z powodu stanu grożącego zawaleniem, rozebrano zabytkowy komin,
funkcjonujący, jako komin cegielni od 1869 r.
źródło: Marek Sperski - Sopot.Przewodnik |