Βρίσκεστε στο παλαιό site του www.enet.gr

Το www.enet.gr άλλαξε.

Το Web site της Ελευθεροτυπίας και της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας άλλαξε και βρίσκεται στη διεύθυνση www.enet.gr.

Στο παρόν site βρίσκεται μόνο το αρχείο των εκδόσεων από τις αρχές του 2001 ως και τις 30 Μαρτίου 2009.

Σάββατο βράδυ Κυριακή πρωί

Το ελληνικό γιουσουφάκι!

Με τον ΣΤΑΘΗ ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΣΙΑΝΟ

Ο νεαρός της φωτογραφίας είναι γιουσουφάκι (kocek, στα τουρκικά). Ελλην πιθανόν. Δουλειά του ήταν να χορεύει και να τέρπει σεξουαλικά τους Τούρκους - κυρίως τους υψηλόβαθμους. Από τα 6 ώς τα 12 χρόνια του ανήκε σε κάποια ομάδα χορευτών (τα kol, εξ ου και καρακόλι) που τον δασκάλεψε. Τον έμαθαν να χτυπά τον αρμένικο ταμπουρά από δέρμα αρνιού ή γίδας, να κατσαρώνει τα μαλλιά του και να βάζει κοκκινάδι, να φοράει κεντητά σαλβάρια και να λικνίζει με λαγνεία τη λεκάνη του, σαν γυναίκα, χτυπώντας παλαμάκια. Ηταν η δόξα των χαρεμιών.

Χτύπα το τακουνάκι σου: γιουσουφάκι της Πόλης, φωτογραφία στα τέλη του 19ου αιώνα

Δεν εννοείτο γάμος, περιτομή ή γιορτή χωρίς την παρουσία του. Οι άντρες μέθαγαν κι έσπαγαν τα ποτήρια τους, πιάνονταν στα χέρια για χατίρι του, φτάνανε στον φόνο. Ο λόρδος Βύρων τον μνημείωσε, οι σουλτάνοι τον πλήρωναν να κοιμηθεί μαζί τους - ο θρύλος διέσωσε τους σταρ: ο Παντελής από τη Χίο, ο Γιωργάκης ο Μακεδών, ο Kucuk (μικρούλης) Afet, καταγωγής αρμένικης.

Οι χοροί που χόρεψε, γνωστοί ως kocek oyunu, ήταν ένα λαμπρό είδος μουσικής αφ' εαυτό. Ενα χαρμάνι ασσυριακών, ελληνικών και κουρδικών στοιχείων. Οι ειδήμονες αναγνωρίζουν σε αυτό στοιχεία της λατρείας των Σούφι (την έκσταση της περιδίνησης), το βαλκανικό δαιμόνισμα, την περσική ηδυπάθεια. Στην Κωνσταντινούπολη του 18ου αιώνα διάσημοι ποιητές, όπως ο Φαζίλ μπιν Ταχίρ Εντερουνί, έγραφαν ποιήματα γι' αυτόν που θυμίζουν την παιδεραστία των αρχαίων Ελλήνων. Οι ταβέρνες που διανυκτέρευαν με μεζέδες και ρακί τον μίσθωναν για να τραβάει πελάτες. Κατέληγε στο κρεβάτι εκείνου που έδινε τα πιο πολλά.

Πολύ θα ήθελα να ξέρω την ιστορία αυτού του μάλλον αγριωπού παιδιού. Πού γεννήθηκε; Ποιος το άρπαξε; Πού είχε καταλήξει; Φωτογραφήθηκε λίγο πριν μπει ο εικοστός αιώνας - τελευταίο δείγμα μιας συντεχνίας, κάστας, φυλής (δεν ξέρω πώς να την πω) που έσβηνε. Ενα είναι σίγουρο: αποκλείεται να είναι Τούρκος. Τον λάτρευαν αλλά τον θεωρούσαν ανάξιο για μουσουλμάνο. Κατ' ουσίαν ήταν ένας σεξουαλικός σκλάβος, επιλεγμένος από τις τάξεις των Γενίτσαρων -Αρμένηδες, Σλάβοι, Αλβανοί, Εβραίοι, Ελληνες... Τον άρπαξαν μικρό και τον «εκπαίδευσαν». Kocek σημαίνει στα τουρκικά μικρός, μικρόσωμος, νεαρούλης (από το φαρσί kuchak). Υποσυνείδητα εξευτέλιζαν στο πρόσωπό του τους άπιστους. Τους επιβεβαίωνε την οθωμανική ανωτερότητα.

Θα πρέπει να 'ναι, μάλιστα, στας δυσμάς της δόξης του. Μόλις εμφανιζόταν το μαύρο χνούδι (που τόσο ελεεινολογούν και απεχθάνονται οι ποιητές της Παιδικής Μούσας του Στράτωνος), το γιουσουφάκι άρχιζε να απέρχεται. Γύρω στα 25 με 30, συνήθως παντρευότανε. Αν είχε επιχειρηματικό μυαλό, άρχιζε να εκπαιδεύει την επόμενη φουρνιά. Στον 16ο αιώνα υπήρχαν δώδεκα «σχολεία» για γιουσουφάκια στην Πόλη, καθένα με 250 νεαρά παιδιά!

Αρχές του 19ου αιώνα το πράγμα άρχισε να ατονεί. Η πολιτεία δεν το ενθάρρυνε. Οι γυναίκες που αποκτούσαν δειλά μια παρουσία, ένιωθαν παραγκωνισμένες. Ως γραφικό έθιμο επιζεί σε ορισμένα χωριά της Ανατολίας - μία φορά τον χρόνο οι άντρες ντύνονται γυναίκες και χορεύουν χορούς των kocek. Κάποιο αχνό ίχνος του πέρασε στην εκκωφαντική περσόνα του Ζεκί Μουρέν. Οι Ελληνες πληροφορήθηκαν μαζικά την ύπαρξή του στο θρυλικό σίριαλ «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται». Είχε περάσει στο συλλογικό υποσυνείδητο ως «κάτι μιαρό που κάνουν οι Τούρκοι».

Βλέποντας πάλι το σίριαλ σε dvd, κατάλαβα ότι η παιδική απορία μου για το μυστηριώδες γιουσουφάκι στον οντά, έμενε χρόνια αναπάντητη. Είχα ρωτήσει τότε τον πατέρα μου, που με κοιτούσε παγωμένος. Βιβλιογραφία στα ελληνικά δεν υπήρξε ποτέ. Είπα να συμπληρώσω το κενό, παρ' ότι τα στοιχεία ταπεινώνουν την πατρίδα μου!

Πάνω απ' όλα η γνώση!

Anonymous said...

Με τον ΣΤΑΘΗ ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΣΙΑΝΟ

Κατάρα των blogs θα αποδειχτεί αυτό που βύθισε και τις εφημερίδες, σποραδικά, στην αλητεία και το φασισμό: η ανωνυμογραφία. Θρασύδειλα μειράκια και ψεύτες ολκής σιγά σιγά θα αφήσουν το φιδίσιο τους αβγό στο ανέμελο, ατσούμπαλο και απρόσεκτο μέσο. Μέχρι να αυτορρυθμιστεί.

Ως τότε, καλό είναι να κρατάς μικρό καλάθι. Πολύ νερό κουβαλιέται με σουρωτήρια τσίγκινα. Μεγάλα λόγια και στόχοι γλίσχροι, ταπεινοί. Η κριτική σφροδρότητα συχνάκις κρύβει μια κοσμική πίκρα. Βλαστήμιες πολλές ακούγονται για τα τσαμπιά που είναι πολύ ψηλά για να τα πιάσεις. Μια γιγαντιαία ψευδωνυμία υφαίνεται γύρω από την έλλειψη ονοματεπώνυμου: αυτό που ξεκίνησε ως μαγκιά και απεμπόληση της διασημότητας γίνεται πολεμίστρα για να κρύβονται οι ρουφιάνοι Σμήγκολ. Τους περιφρονώ βαθιά. Με τη στάση τους είναι σαν να παραδέχονται την ήττα τους, την κόλασή τους -παρ' όλα αυτά μου μένει πάντα ένα υπόλοιπο χλεύης. Η μετωπική κακία είναι ακόμα και υπέροχη, συγκριτικά με το δικό τους πισώπλατο ήθος. Στην κλίμακα των unfair αυτοί κάθονται κάτω κάτω, στο τελευταίο σκαλί.

Πρόταση στους bloggers: εάν σας εξιτάρουν οι συκοφαντίες και οι αθλιότητες, επιτρέπετε να τις γράφουν στα μπλογκ σας μόνον εκείνοι που τουλάχιστον τολμούν να τις υπογράφουν. Οχι με ονόματα τύπου «Νίκος από την Πάτρα» και «μπλόγκερ Νυχτολούλουδο». Αληθινά. Με ονοματεπώνυμο και διεύθυνση. Οπως εμείς. Οταν τα πράγματα χοντραίνουν, λεπτά ζητήματα αναφύονται. Ρυθμίστε τα, για να μη σας τα ρυθμίσουν.

La Televizione

Μπορεί κανείς να ζήσει με καρδιά λαγού;

Με τον ΣΤΑΘΗ ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΣΙΑΝΟ

* Επειδή εκ φύσεως η εσωτερική ζωή είναι κρυφή και αγεωμέτρητη, πολλοί κομπογιαννίτες τη μαγαρίζουν. Το ίδιο συμβαίνει με τα φαινόμενα που η αντίληψή μας αδυνατεί να καταλάβει. Το θάνατο, τον Θεό, ακόμα και τα μακρινά άστρα - οι τερατολόγοι μπορούν να λένε ό,τι τους κατέβει. Υπάρχουν άνθρωποι σοβαροί και τολμηροί που ψάχνουν σε αυτό το βαθύ σκοτάδι της ανθρώπινης εμπειρίας τρέμοντας. Και άλλοι, πολύ περισσότεροι, που οργιάζουν και φαντασιοκοπούν με χωριάτικη υγεία. Δεκτοί κι οι δύο. Αυτοί που δεν αντέχονται είναι οι ανάμεσα: Που πασαλείβουν τη σοβαρή γνώση ντοπάροντάς τη με ευχάριστες δεισιδαιμονίες. Που λένε μισές αλήθειες κεντημένες σε σεμέν, ανορθόγραφα. Που νανουρίζουν πνευματικά. Με αρμονική γλώσσα γεμάτη νοηματικές αρκούδες. Είναι το πιο χτυπητό κιτς του πνεύματος. Είναι μπεστ σέλερ. Είναι ο Κοέλο.

* Μια παράξενη αλβανική παροιμία που άκουσα: «Μπορεί κανείς να ζήσει με καρδιά λαγού;» (Εικόνες από Γκέοργκ Τρακλ, γαλάζια νύχτα και μέλανες δρυμοί, σώματα παιδιών στα αγκάθια, νεκρά, άστρα, Σεβαστιανός, ορυχεία, ακίνητο νερό - αλλεπάλληλες εικόνες, μάλλον άσχετες, μιας βαθύτατης γερμανικής λύπης, που ενεργοποιούνται από αυτή την παράξενη φράση, με το πραγματιστικό νόημα. Δεν ξέρω και γιατί τα γράφω όλα αυτά).

* Επ' ευκαιρία (ποια ευκαιρία;): Τι κρίμα που έχει διαβαστεί τόσο λίγο ο ποιητής αυτός στην Ελλάδα. Το άρρωστο φως του, το γαλάζιο σκοτάδι του ασφαλώς δεν έχουν σχέση με τις εικόνες που ξέρουμε - την αγγελική και μαύρη ξηρότητα του φωτός στο Αιγαίο, τη διαμαντένια σκόνη του Καβάφη, την ποταμίσια ροϊκότητα του Σεφέρη. Είναι μια ποίηση πελιδνή και μαυρισμένη, σε πεδιάδες ερημικές, γεμάτες σύμβολα -που νομίζεις ότι εκτείνονται μέσα στο ανθρώπινο κορμί - τόσο αρχετυπικές είναι. «Ο Σεβαστιανός μέσα στο Ονειρο» και μια άλλη μικρή επιλογή από Το Ροδακιό. Ποίηση πρώτης κατηγορίας.

* Πέθανε η McKenna (φωτογράφος του Ντίλαν Τόμας, της Ανάφης κ.λπ.). Ηταν ωραία περίπτωση. (Θα έρθω Μαργαρίτα!)

* Πολλές παρατηρήσεις για την ανορθογραφία της λέξης Televizione. Γράψε κάτι, μου λένε από τη διόρθωση, μας παίρνουν μέχρι και καθηγητές πανεπιστημίου να μας το επισημάνουν. Οκέι, γράφω. Είναι λάθος. Ωραίο και γλυπτό. Το προτιμώ από το σωστό. Και σας παρακαλώ να μου το αφήσετε στην ησυχία του. Απορία: εκεί, στα πανεπιστήμια, δεν έχετε άλλη δουλειά;