Karta płatnicza
Karta płatnicza, karta bankowa - elektroniczny instrument płatniczy wydawany przez bank lub instytucję finansową, stanowiący podstawowe narzędzie zdalnego dostępu do pieniędzy zgromadzonych na rachunku bankowym.
Karta płatnicza pozwala na podejmowanie gotówki z bankomatu lub dokonywanie bezgotówkowych płatności za towary i usługi.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Pierwsze karty, funkcjonujące na podobnych zasadach do kart współczesnych, pojawiły się w Stanach Zjednoczonych na początku XX wieku. Ówczesne karty stanowiły upoważnienie do odebrania zamówionego towaru i zapisania kredytu na poczet klienta. Wydawały je duże sieci sklepów i stacje benzynowe. W roku 1914 firma Western Union wprowadziła pierwsze karty obciążeniowe. Wiosną 1950 roku powstała firma Diners Club, która zajmowała się wydawaniem kart umożliwiających bezgotówkowe płatności w restauracjach i hotelach. Posiadacz karty na koniec miesiąca dostawał pocztą zestawienie dokonanych transakcji z prośbą o uregulowanie zadłużenia. W ten sposób powstała pierwsza organizacja zajmująca się wydawaniem kart. Pierwszą kartą kredytową wydaną przez bank była BankAmericard oferowana przez Bank of America od 1958 r.
W Polsce w latach 80. Bank Pekao S.A. wydał pierwsze karty identyfikacyjne i zainstalował pierwszy bankomat. W roku 1990 ze struktur firmy Orbis wyodrębniono dział zajmujący się akceptacją kart, tworząc spółkę PolCard. Pierwszą kartę Visa wydał w 1991 r. Bank Inicjatyw Gospodarczych SA.
[edytuj] Rodzaje kart płatniczych
W zależności od przyjętego kryterium klasyfikacji można usystematyzować karty np. ze względu na budowę karty, funkcje użytkowe, sposób rozliczania, obszar na którym są akceptowalne, korzyści dodatkowe jakie uzyskuje posiadacz karty.
[edytuj] Podział ze względu na sposób rozliczania transakcji
- kredytowe - związane z przyznaniem przez bank limitu kredytowego. Bank udziela kredytu posiadaczowi karty (zazwyczaj oprocentowanego). Użytkownik karty okresowo dostaje rozliczenie transakcji wykonanych kartą.
- z odroczonym terminem płatności- funkcjonują na podobnych zasadach do kart kredytowych, w przeciwieństwie do kart kredytowych przy tego rodzaju kartach posiadacz nie może spłacić tylko części zadłużenia. Posiadacz jest zobligowany do spłaty całej kwoty zadłużenia w terminie wyznaczonym w umowie.
- debetowe - karty wydawane do rachunku bankowego. Obciążają one konto posiadacza na kwotę transakcji w momencie jej wykonywania. Kwota transakcji nie może przekroczyć stanu konta posiadacza karty.
- obciążeniowe (charge) - połączenie karty kredytowej i debetowej. Karty te są wydawane dla posiadacza rachunku bankowego. Bank udziela posiadaczowi kredytu i co jakiś czas (najczęściej 1 miesiąc) wystawia mu rozliczenie, którego równowartość pobiera z konta.
- przedpłacone - dokonanie transakcji tą kartą wymaga wcześniejszego zasilenia karty kwotą, do wysokości której następnie autoryzowane są transakcje. Karta taka nie jest związana z rachunkiem osobistym i może być wydana "na okaziciela" tzn. bez personalizacji karty jako np. karta podarunkowa. Niektóre źródła za karty przedpłacone uważają również Elektroniczne portmonetki
- wirtualne - karta jest jedynie zarejestrowanym w systemie rozliczeniowym numerem - nie jest wydawana w fizycznej postaci (z paskiem magnetycznym czy też chipem). Nie można więc dokonywać nią żadnych transakcji w POSach i bankomatach – można nią realizować tylko transakcje typu "card not present". Pod względem sposobu rozliczenia transakcji jest ona mocno zbliżona do karty przedpłaconej
Z punktu widzenia budowy karty płatniczej karty dzielą się na:
- wypukłe (embosowane) - informacje o karcie takie jak nazwa posiadacza, numer karty, data ważności są wytłoczone na karcie. Obecnie "czyste" karty wypukłe są praktycznie niespotykane. Zwykle posiadają również pasek magnetyczny lub chip.
- karty z paskiem magnetycznym - nośnikiem informacji jest pasek magnetyczny, na którym zapisane są na 2 ścieżkach (rzadziej 3) informacje pozwalające na dokonanie transakcji (numer karty, data ważności itd.). Na karcie tego typu nie jest zapisywany numer PIN, służący do uwierzytelnienia transakcji.
- karty z układem elektronicznym (potocznie zwane kartami chipowymi) - są dużo bezpieczniejsze od kart z paskiem magnetycznym. Większość dostępnych systemów transakcyjnych migruje w stronę kart elektronicznych. Standard obsługi transakcji jest opracowywany przez organizację zrzeszającą największych wydawców kart: Europay, Mastercard i Visa (stąd nazwa standardu - EMV).
- karta zbliżeniowa (bezstykowa, contactless) - karta z układem elektronicznym, ale dodatkowo mająca wbudowaną antenkę pozwalającą na bezkontaktowe (szybsze) przeprowadzanie transakcji. Zastosowanie tego rodzaju karty ma zmierzać do tego, by także niewielkie płatności były regulowane bezgotówkowo. Na rynku znajdują się obecnie dwie konkurujące ze sobą karty bezstykowe: Visa payWave i Mastercard PayPass.
Podział kart według zasięgu ich funkcjonowania wyróżnia:
- Kartę lokalną - funkcjonuje w ramach jednego lub kilku banków bądź w ramach jednego systemu ich akceptacji, najczęściej ograniczonego do sieci sklepów tej samej firmy.
- Kartę krajową - karta ta ma zazwyczaj logo międzynarodowej organizacji płatniczej (np. Visa czy Eurocard/Mastercard), ale zasięg funkcjonowania został ograniczony do jednego kraju. Posłużenie się taką kartą poza granicami danego kraju nie jest możliwe. W obrębie jednego kraju kartą można posługiwać się we wszystkich punktach handlowo-usługowych oraz bankomatach akceptujących ten typ kart. Na kartach krajowych są określone jej ograniczenia poprzez napis np. w Polsce: "Valid Only in Poland" lub podobny. W ramach kart krajowych funkcjonują również lokalne systemy kart płatniczych - w Polsce przykładem są karty PolCard.
- Kartę międzynarodową - ważna na całym świecie, w każdym punkcie lub bankomacie oznaczonym logo danej karty. Mianem systemów kart międzynarodowych można określić - między innymi Visa, Eurocard/Mastercard, Diners Club oraz American Express.
[edytuj] Podział kart według segmentu zamożności klientów
(podział marketingowy)[1]:
- karty Classic.
- karty Silver.
- karty Gold.
- karty Platinum.
- karty ekskluzywne (np. Visa Infinite, World Signia, Diners Club Carte Blanche)
[edytuj] Podział kart ze względu na użytkownika
- karty dla klientów indywidualnych.
- karty dla klientów instytucjonalnych - firmowe (business, corporate).
[edytuj] Bezpieczeństwo
Bezpieczeństwo posługiwania się kartami magnetycznymi zapewnia przede wszystkim PIN (Personal Identification Number). Umożliwia on uwierzytelnienie osoby posługującej się kartą. Urządzenie realizujące transakcję odczytuje z karty zawarte w niej informacje dotyczące banku-wydawcy karty, numeru karty oraz daty ważności. Numer karty wraz z kodem PIN są szyfrowane za pomocą algorytmu DES lub 3DES i wysyłane do wystawcy karty w celu ich weryfikacji. Wystawca sprawdza, czy podany PIN jest zgodny z zapisanym w bazie danych wystawcy dla danej karty i w razie pozytywnej weryfikacji zwraca numer rachunku bankowego, z którym związana jest dana karta. Następnie wysyłane jest zapytanie do systemu bankowego w celu autoryzacji transakcji na danym koncie na podaną kwotę. W przypadku pozytywnej odpowiedzi transakcja jest zatwierdzana.
Większy poziom bezpieczeństwa oferują karty chipowe. Charakteryzują się one bezpieczną kontrolą dostępu, możliwością szyfrowania i deszyfrowania informacji, a także możliwością generowania i weryfikowania podpisów cyfrowych.
Aby zapewnić bezpieczeństwo dla danych właściciela karty płatniczej, sprzedawcy akceptują płatności kartami płatniczymi a następnie przetwarzają te dane są zobowiązani przestrzegać normy Payment Card Industry Data Security Standard.
[edytuj] Organizacje wydające karty płatnicze
Największe organizacje zajmujące się wydawaniem kart płatniczych na świecie to:
Przypisy
- ↑ Karty te różnią się limitem dochodów od którego mogą zostać przyznane, wysokością opłat, limitem wydatków, pakietem usług dodatkowych (np. dodatkowe ubezpieczenie).
