Балканскі паўвостраў

Балканскі паўвостраў
Каардынаты: 41.833333, 22.83333341°50′00″ пн. ш. 22°50′00″ у. д.41.833333° пн. ш. 22.833333° у. д.
Акваторыі	Міжземнае мора, Чорнае мора, Эгейскае мора, Адрыятычнае мора, Іанічнае мора, Мармуровае мора
Плошча	505 тыс, км²
Краіна	Еўропа

Балканскі паўвостраў (ад тур. слова «гара») размешчаны на паўднёвым усходзе Еўропы. Плошча каля 505 тыс. км ². Абмываецца Міжземным, Адрыятычным, Іанічным, Мармуравым, Эгейскім і Чорным марамі з паўднёвага захаду, поўдня і паўднёвага ўсходу. Найболей парэзаныя берагі Адрыятычнага і Эгейскага мораў; берагі Чорнага мора парэзаныя мала. Шмат астравоў каля ўзбярэжжаў, агульнай плошчай 21,5 тыс. км ²). Рэльеф пераважна гарысты (Старая-Планіна, Радопы, Дынарскае нагор'е, Пінд).

Паўночнай мяжой паўвострава лічыцца ўмоўная лінія, праведзеная па рэках Дунай, Сава і Купа, а ад вытока апошняй да заліва Кварнер.

Дзяржавы, якія звычайна прылічваюцца да Балканскага рэгіёну ў 20 – 21 ст., гэта Албанія, Балгарыя, Грэцыя, Румынія, дзяржавы, якія ўваходзілі ў колішнюю Югаславію: Сербія, Чарнагорыя, Славенія, Харватыя, Боснія і Герцагавіна, Македонія, Славенія, а таксама Турцыя (еўрапейская частка). Часам з разгляду выключаюць Турцыю і Румынію, або дадаюць Венгрыю.^{Johnsen 1995} Гл. таксама: Гістарычныя вобласці Балканскага паўвострава.

Грэцыя, Румынія і Балгарыя з'яўляюцца членамі Еўрапейскага Саюзу. Турцыя, Грэцыя, Балгарыя і Румынія ўваходзяць у НАТА.

Па тэрыторыі Балканскага паўвострава праходзяць важныя транспартныя магістралі, якія злучаюць Заходнюю Еўропу з Паўднёва Заходняй Азіяй (Малая Азія і Блізкі Усход).

З'яўляецца радзімай шматлікіх старажытных культур і цывілізацый.

Геапалітыка

Геаграфія Балканаў адыграла крытычна важную ролю ў эвалюцыі яго этнічных і нацыянальных супольнасцяў, а таксама ў культурным развіцці гэтага рэгіёна. Пераважную частку плошчы Балканаў займаюць горы, што не толькі падзяліла прыдатныя для жыцця землі на дробныя часткі, але і стварыла раздробленасць у культурным і палітычным развіцці. Спачатку ізаляцыя і дробны падзел рэгіёна процідзейнічалі ўзнікненню якой-колечы адзінай этнічнай ці нацыянальнай супольнасці. Як вынік, існаванне ў рэгіёне раздробленых этнічных супольнасцяў у спалучэнні з геаграфічнай раздробленасцю не дало тут узнікнуць адзінаму вялікаму дзяржаўнаму ўтварэнню; замест гэтага ўзніклі некалькі драбнейшых дзяржаваў, якія спаборнічалі між сабою.

З іншага боку, існаванне спрыяльных умоваў для доступу ў рэгіён звонку (у т. л., існаванне працяглых берагавых ліній на Адрыятычным, Эгейскім і Чорным морах) і размяшчэнне паміж урадлівымі раўнінамі Еўропы (на Пн і З) і Малой Азіяй і Міжземнамор'ем (на У і Пд) робіць Балканы своеасаблівым скрыжаваннем шляхоў паміж Еўропай, Азіяй і Афрыкай. Праз Балканы праходзяць тры вялікія міграцыйныя (ці заваёўныя) шляхі: першы — на захад уздоўж паўночнага ўзбярэжжа Чорнага мора і далей уздоўж Дуная ў Цэнтральную Еўропу або на паўдн. усход праз сучасную Балгарыю ў Стамбул (Канстанцінопаль); другі — з Цэнтральнай Еўропы Дунаем у Ніс і далей або Вардарам праз цясніну Скоп'е ў Салонікі, або Марыцай у Сафію і потым у Канстанцінопаль; трэці — з Італіі цераз Адрыятычнае мора, далей праз Албанію і Паўночную Грэцыю ў Канстанцінопаль.

Буйнейшыя гарады

• Стамбул = 16.767.000 (Турцыя)
• Афіны = 3.700.000 (Грэцыя)
• Бухарэст = 2.306.800 (Румынія)
• Белград = 2.136.124 (Сербія)
• Сафія = 1 870 321 (Балгарыя)
• Загрэб = 779.145 (Харватыя)
• Кішынёў = 709.900 (Малдова)
• Прышціна = 500.000 (Сербія)
• Сараева = 481.500 (Боснія і Герцагавіна)
• Скоп'е = 452.500 (Македонія)
• Фесалонікі = 361.200 (Грэцыя)
• Тырана = 353.400 (Албанія)
• Плоўдзіў = 338.200 (Балгарыя)
• Ясы = 320.000 (Румынія)
• Клуж = 316.400 (Румынія)
• Цімішаара = 316.100 (Румынія)
• Варна = 312.300 (Балгарыя)
• Канстанца = 309.000 (Румынія)
• Краёва = 301.100 (Румынія)
• Галац = 297.100 (Румынія)
• Брашаў = 282.500 (Румынія)
• Баня-Лука = 270.000 (Боснія і Герцагавіна)
• Ніш = 262.500 (Сербія)
• Любляна = 258.000 (Славенія)
• Плаешці = 231.300 (Румынія)
• Нові Сад = 299.294 (Сербія)
• Брэіла = 215.800 (Румынія)
• Крагуевац = 211.000 (Сербія)
• Ціраспаль = 209.800 (Малдова)
• Арадзя = 205.500 (Румынія)
• Нікасія = 197.600 (Кіпр)
• Бургас = 192.000 (Балгарыя)

Літаратура

• (Johnsen 1995) William T. Johnsen. Deciphering the Balkan Enigma: Using History to Inform Policy [7.11.1995]. 1st revised edition [Strategic Studies Institute; Joint Electronic Library].