Pojawienie się skrzypiec w europejskiej praktyce muzycznej w I poł. XVI w. uznaje się za początki rozwoju profesjonalnej sztuki lutniczej. Historycy instrumentów muzycznych nie zdołali dotychczas ustalić co należy uważać za ich prototyp i skąd naprawdę się wywodzą. Istnieją różne teorie na ten temat, napisano sporo prac, narosło wiele mitów. Bardzo istotnym osiągnięciem naukowym jest ustalenie, że skrzypce, podobnie jak większość instrumentów muzycznych, powstały w drodze ewolucji. Niektórzy badacze przyjęli hipotezę, że ich pierwowzoru należy szukać na ziemiach polskich. Ważnym dowodem dla badań instrumentologicznych są instrumenty smyczkowe znalezione na terenie Polski w trakcie badań archeologicznych: wykopane w warstwach XI wieku gęśle z Opola, znaleziony w 1948 roku w Gdańsku pięciostrunowy instrument pochodzący z XII wieku oraz najnowsze znalezisko z 1986 roku: sześciostrunowy instrument wykopany w warstwach z XV wieku w Płocku.
 Pierwsze wzmianki cytujące nazwę ''skrzypice'' znajdujemy w zabytkach naszej literatury już z II połowy XV wieku i I poł. XVI wieku. Konteksty, w jakich instrument pod nazwą ''skrzypice'' jest wymieniany, dowodzą, że w ówczesnej Polsce był to jeden z najbardziej popularnych instrumentów ludowych. Duże znaczenie dla teorii o polskim pochodzeniu skrzypiec mają informacje zawarte w dziełach teoretyków niemieckich: Martin Agricola (1486-1556) w traktacie Musica Instrumentalis Deutsch (1545) opisuje występujący w Polsce instrument nazywając go ''polnischen Geige''. Z tekstu wynika, iź był on zaopatrzony w 4 struny strojone w kwintach. Natomiast Michael Preatorius (1571-1621) w dziele Syntagma Musicum (1619) zamieszcza ilustrację skrzypiec, również używa nazwy ''polnische Geigen'' i pisze wręcz, że z Polski wywodzą się najwybitniejsi ówcześni skrzypkowie grający na tym instrumencie. Według teorii Z.Szulca (popartej później przez W.Kamińskiego) skrzypce powstały z polskiego instrumentu ludowego posiadającego 4 struny strojone w kwintach, do którego zaadoptowano kształt włoskiej liry da braccio. Zetknięcie tych dwóch instrumentów prawdopodobnie nastąpiło w wyniku ożywienia kontaktów polsko-włoskich po przybyciu do Krakowa w 1618 roku Bony Sforza, żony króla Zygmunta Starego. Bez uzyskania dalszych, bardziej szczegółowych informacji o konstrukcji polskich skrzypiec powstałych pomiędzy 1500 a 1530 rokiem, problem ten nie może liczyć na rozwiązanie.
 Znikoma jest również nasza wiedza o polskich lutnikach działających w II połowie XVIw. Nieliczne dokumenty oraz powstałe w tym okresie i zachowane do dzisiaj instrumenty potwierdzają jednak, iż był to okres wspaniałego rozkwitu polskiego lutnictwa. Głównym ośrodkiem lutniczym był oczywiście Kraków,  stolica dworu królewskiego. Za najstarszego polskiego lutnika tego okresu,  znanego z nazwiska i o udokumentowanej działalności uważa się Mateusza Dobruckiego (ur. 1520, zm. 1602). Niezwykle cennych informacji dostarcza sporządzony po jego śmierci i istniejący do dziś spis inwentarzowy, w którym wymienia się kilkanaście pozycji dotyczących warsztatu lutniczego: 40  nie ukończonych skrzypiec, 191 płyt do cytar, skrzynię kołków do skrzypiec, wóz jaworu na skrzypce itd. Był to więc, nawet jak na obecne czasy, olbrzymi warsztat lutniczy, który też zapewne miał już tradycje poprzedników. Wielkość tej pracowni świadczy również o dużym zapotrzebowaniu na skrzypce, a więc i o popularności tego instrumentu w XVI-wiecznej Polsce.
 

 Powtarzane były koncepcje stylistyczne wielkich mistrzów renesansowych, coraz wyraźniej zaznaczały się wpływy obce. Związane to było z ogólnym stopniowym upadkiem sztuki lutniczej w Europie, zdominowanej działalnością warsztatów rzemieślniczych produkujących tanie seryjne instrumenty. W Polsce dodatkową przyczyną upadku lutnictwa była długoletnia niewola, epoka zastoju ekonomicznego i kulturalnego. Napływ rzemieślników niemieckich, brak szkolnictwa, tania produkcja spowodowały emigrację polskich lutników, poszukujących uznania i lepszych warunków do działalności za granicą. Dużą stratą dla naszego lutnictwa było opuszczenie kraju przez Karola Mikołaja Sawickiego (ur. 1792 we Lwowie, zm. 1850 w Wiedniu). Ten wybitny lutnik w wieku 32 lat wyjechał do Wiednia i właśnie tam zdobył europejską sławę. Budował skrzypce i kwartety uważane za najlepsze w Europie. Wykonał tewż skrzypce dla N.Paganiniego, który w poświadczeniu odbioru z 1828 r. nazywał Sawickiego ''geniuszem nadzwyczajnym i to tak pod względem budowy skrzypiec nowych jak i doskonałych korektur starych instrumentów smyczkowych'' (cyt. za Z.Szulc, Słownik lutników polskich, Poznań 1953). W kraju w tym okresie do liczących się lutników należeli : działający w Krakowie przedstawiciele rodziny Häusslerów, w Poznaniu – rodzina Eibichów, w Warszawie – Rudertów. Na przełomie XIX i XX wieku największym uznaniem cieszyli się: Władysław Baczyński, Józef Rymwid-Mickiewicz, Franciszek Borowiecki, Józef Zając. Szczególną postacią I poł. XX wieku był Tomasz Panufnik (ur. 1876, zm. 1951). Po długoletnich studiach nad instrumentami włoskimi i zasadami akustyki instrumentów smyczkowych napisał dwa dzieła: Sztuka lutnicza (1926r.) oraz Technologia lutnicza (1934r.), które stały się pierwszymi liczącymi się publikacjami z zakresu lutnictwa, a Sztuka lutnicza uznawana jest za jedną z pierwszych prób sformułowania podstaw teorii lutniczej w literaturze europejskiej. Swoje rozważania teoretyczne próbował realizować we własnej twórczości. Wyrazem tego są wykonane przez niego dwa bardzo oryginalne kwartety nazwane ''Polonia'' i ''Antica''. Pierwszy z nich był interesującą próbą połączenia tradycji, której symbolem jest zapożyczenie koncepcji kontury modelu od skrzypiec żłobionych M.Groblicza I oraz współczesności – wyrażonej w secesyjnym uformowaniu bryły instrumentu. Nikt wcześniej w historii lutnictwa nie odważył się tak daleko odejść od klasycznego kanon, ukształtowanego przez szkołę cremońską. Drugi model ''Antica'' nie łamie tradycji włoskich w sposób tak drastyczny, ogranicza się do przekomponowania brzegów płyt, jest spokojniejszy w stylizacji. Był to jednak zbyt śmiały krok do przodu, oba te nowatorskie kwartety nie zostały przyjęte przez środowisko muzyczne. T.Panufnik nie miał też sprzymierzeńców w pracach teoretycznych, nie znalazł zrozumienia ani wśród lutników ani muzyków.
 Znaczne straty polskie lutnictwo poniosło podczas II wojny światowej. Wiele spośród znakomitych instrumentów uległo zniszczeniu, wiele z nich podzieliło los licznych dzieł sztuki wywiezionych z kraju podczas okupacji, zaginęły dokumenty, zginęli lutnicy. W okresie powojennym – wraz ze wzrastającą liczbą orkiestr, filharmonii, szkół muzycznych, rosło też zapotrzebowanie na instrumenty lutnicze. Instytucje te - pozbawione instrumentów, nie byłyby w stanie kontynuować działalności. Totalnemu upadkowi, który zagrażał polskiemu lutnictwu zapobiec mogła tylko nowa zorganizowana forma działania. Toteż grupa lutników, bardzo mocno wspierana przez najwybitniejszych polskich muzyków, podjęła starania zmierzające do odrodzenia polskiej sztuki lutniczej. Dodatkowym impulsem do tych działań stały się wyniki badań nad historią instrumentów muzycznych prowadzone od 1946 roku w Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu. Wskazały one szczególne miejsce, jakie w historii kultury muzycznej zajmują skrzypce, a także we właściwym świetle pokazały osiągnięcia polskich lutników XVI-wiecznej szkoły krakowskiej.