Slovenië

Republika Slovenija
(Details) (Details)
Basisgegevens
Officiële landstaal	Sloveens
Hoofdstad	Ljubljana
Regeringsvorm	Republiek
Staatshoofd	Borut Pahor
Regeringsleider	Alenka Bratušek
Democratie-index	7,88 (onvolledige democratie)
Religie	katholiek 57,8% overig christelijk 3,3% islamitisch 2,4% geen gezindte/onbekend 36,4%
Oppervlakte	20.373 km²  (0,6% water)
Inwoners	2.058.051 (2011) 1.992.690 (2013) (0000097810 97,8/km² (2013))
Overige
Volkslied	Zdravljica
Munteenheid	euro (EUR)
UTC	+1 (zomer +2)
Nationale feestdag	25 juni (Dag van de Soevereiniteit)
Web | Code | Tel.	.si | SVN | 386
Voorgaande staten
Socialistische Federale Republiek Joegoslavië Akkoord van Brioni (1991)
Topografie
Portaal    Landen & Volken

Slovenië, officieel de Republiek Slovenië (Sloveens: Republika Slovenija), is een land in Midden-Europa aan de zuidrand van de Alpen. Het wordt begrensd door Oostenrijk in het noorden, Italië en de Adriatische Zee in het westen, Kroatië in het zuiden en oosten en Hongarije in het noordoosten. Het land is klein, dichtbebost en bergachtig. In het westen heeft het land een korte Adriatische kust. De grens met Oostenrijk wordt grotendeels gevormd door de waterscheiding van de bergkam van de Karawanken, met toppen boven de 2000 m, die deel uitmaken van de Alpen.

Slovenië werd een soevereine staat nadat het op 25 juni 1991 zijn onafhankelijkheid uitriep. Vóór de onafhankelijkheidsverklaring maakte Slovenië deel uit van het voormalige Joegoslavië als (Socialistische) Republiek Slovenië (Sl: (Socialistična) republika Slovenija).

Op 1 mei 2004 werd Slovenië lid van de EU. In 2007 nam Slovenië ook de euro aan.

Geschiedenis

Het huidige Slovenië behoorde eeuwenlang tot Oostenrijk. De Slovenen leefden in de kroonlanden Krain, Karinthië, Stiermarken, Primorska met het Vorstelijk Graafschap Gorica en Gradišče en het achterland van Triëst.

In 1866 gingen enige gebieden, die door Slovenen werden bewoond, deel uitmaken van het nieuwe Italië. In 1918 werd Slovenië een onderdeel van de kortstondige Staat van Slovenen, Kroaten en Serviërs (SHS), om vervolgens deel te gaan uitmaken van het Koninkrijk Joegoslavië. Op dat moment, in de periode 1919-1920, werden de grenzen van Slovenië vastgelegd in het verdrag van Saint-Germain (noordgrens), het verdrag van Rapallo (westgrens) en het verdrag van Trianon (noord-oostgrens).

Na de bezetting in 1941, waarbij Slovenië opgedeeld werd tussen Duitsland, Italië en Hongarije, volgde een hevige bevrijdingsstrijd onder leiding van het Sloveense Bevrijdingsfront, dat zich aansloot bij de partizanen van Tito. Op 10 augustus 1945 ging Slovenië als Volksrepubliek Slovenië deel uitmaken van het Democratisch Federatieve Joegoslavië, dat zich een paar maanden later, na de onvrije verkiezingen op 11 november, Federatieve Volksrepubliek Joegoslavië ging noemen, en nog weer later, van 1963 tot 1991, Socialistische Federatieve Republiek Joegoslavië (SFRJ) heette.

Slovenië was de welvarendste republiek in deze federatie. Op 7 maart 1990 werd de naam "Socialistische Republiek Slovenië" gewijzigd in "Republiek Slovenië". In 1991 werd Slovenië onafhankelijk. Hieraan ging de Tiendaagse Oorlog vooraf, die werd beëindigd door het Akkoord van Brioni. Op 1 mei 2004 trad het land toe tot de Europese Unie. Inmiddels is het eveneens lid van de NAVO en van de OESO.

Op 1 januari 2007 is Slovenië officieel toegetreden tot de eurozone. Dit betekende het einde van de Sloveense tolar.

Demografie

Bevolking

Slovenië is etnisch het meest homogene land van de opvolgerstaten van Joegoslavië. Wel wonen er veel Slovenen van oudsher buiten Slovenië: de meesten in Italië (Friuli) en Oostenrijk (Karinthië en Stiermarken), en daarnaast in Hongarije. In de Verenigde Staten, Canada, Argentinië en Australië is een grote Sloveense migrantengemeenschap, terwijl de Sloveense aanwezigheid in Nederland bijzonder oud is (15e eeuw) en in 1931 - als gevolg van de opkomst van de mijnen in Limburg - een hoogtepunt bereikte. Zie ook: Sloveense diaspora.

De bovenstaande grafiek geeft de demografische ontwikkeling op het huidige grondgebied van Slovenië weer (1.268.055 inwoners in 1900 = index 1000). De cijfers voor de periode 1857-1931 zijn berekend op basis van de gemeentelijke bevolkingscijfers, van alleen die gemeenten, welke sinds 1991 deel uitmaken van de Sloveense staat. De gebieden, die sinds 1991 deel uitmaakten van Hongarije, Oostenrijk en Italië zijn niet meegenomen in de reconstructie (cijfers ontleend aan de Statistični urad Republike Slovenije).

Taal

De officiële taal van Slovenië is Sloveens. Het Italiaans en Hongaars worden naast het Sloveens als ambtstaal gehandhaafd in de regio's waar de Italiaanse (ca. 3000 personen) en Hongaarse (ca. 8000 personen) minderheden leven. De Duitstalige minderheid, met name in en rondom de stad Maribor, is na 1945 verdreven (zie ook Verdrijving van Duitsers na de Tweede Wereldoorlog).

Religie

De bevolking is van oudsher grotendeels katholiek. De hoofdpatroonheilige van de Slovenen is Maria Hulp der Christenen, welke vereerd wordt in het nationale heiligdom te Brezje. Sinds de 20e eeuw is Slovenië echter sterk aan het seculariseren.

Volgens de volkstelling van 2002 sprak 57,8% van de Slovenen zich uit als behorend tot de Katholieke Kerk, 2,4% als moslim, 2,3% als behorend tot een van de Oosters-orthodoxe Kerken en 0,9% als lid van een protestants kerkgenootschap. Een deel van de bevolking beschouwde zich als atheïst (10,1%), terwijl 3,5% zich als "gelovig, maar niet confessioneel" definieerde. Een groot deel van de ondervraagden (22,8%) was niet in staat om of weigerde de vraag naar hun levensbeschouwing te beantwoorden.

Godsdienstig gezinden in Slovenië in % bij de volkstellingen in 1991 en 2002

Jaar	rooms-katholiek	evangelisch	overig protestant	orthodox	overig christelijk	islamitisch	joods	oosters	overig religieus	agnostisch	gelovig maar buitenkerkelijk	ongelovig, atheïstisch	antwoord geweigerd	onbekend
1991	71,6	0,7	0,1	2,4	0,1	1,5	0,0	0,0	0,0	-	0,2	4,4	4,2	14,6
2002	57,8	0,8	0,1	2,3	0,1	2,4	0,0	0,1	0,0	0,0	3,5	10,1	15,7	7,1
Bron: Volkstellingen 1991 en 2002

De Katholieke Kerk in Slovenië becijfert anno 2006 het aantal katholieken op ruim 80%. Deze discrepantie met de volkstelling van 2002, waar slechts 57,8% van de Slovenen zich bekende als katholiek, laat zich niet verklaren door een toename van meer dan 20% in 4 jaar. Waarschijnlijker wil ruim 20% van de Slovenen zich niet meer met de Katholieke Kerk associëren, al is men dat 'op papier' wel omdat men ooit gedoopt is, maar heeft men dit nooit ongedaan gemaakt. Dit verschijnsel, ook wel bekend als belonging without believing, deed zich bijvoorbeeld ook voor in Nederland waar in 2000 de Katholieke Kerk 31,7% van de bevolking claimde, maar bij een steekproef slechts 21% dit bevestigde. Waarschijnlijk moet dit verschil van meer dan 20% vooral gezocht worden bij de 15,7% die weigerden antwoord te geven, de 10,1% die zeggen ongelovig of atheïst te zijn en de 7,1% wier religie onbekend is. De 3,5% die zegt wel gelovig te zijn maar 'niet bij een bepaalde religie hoort' is een voorbeeld van het tegenovergestelde verschijnsel: believing without belonging.

Sinds 2006 telt Slovenië twee metropolitane aartsbisdommen (aartsbisdom Ljubljana en aartsbisdom Maribor), elk met twee suffragane diocesen (de bisdommen Murska Sobota en Celje aan het aartsbisdom Maribor; de bisdommen Koper en Novo mesto aan het aartsbisdom Ljubljana). De protestantse kerkgenootschappen in Slovenië concentreren zich van oudsher in Prekmurje in het noordoosten van het land. De onderstaande staafgrafiek toont de officiële cijfers voor het bevolkingspercentage voor katholieken, niet-confessionelen (geen antwoord, atheïst) en "overigen" (protestanten, oosters-orthodoxen en moslims).

Bestuurlijke indeling

Twaalf statistische regio's (stand 2005)

Slovenië telt sinds 1 maart 2006 205 gemeenten, waarvan er 11 een bijzondere status als verzorgingscentrum hebben en "stadsgemeenten" (mestne občine) worden genoemd. Het land is verder verdeeld in een twaalftal statistische regio's volgens de Europese criteria van NUTS-3. Vanwege de geringe bevolkingsomvang van veel gemeenten is een groot aantal taken, dat voorheen bij het lokaal bestuur berustte, overgeheveld naar de landelijke overheid. De meeste van die overgehevelde bevoegdheden worden decentraal uitgevoerd door de 58 bestuurseenheden (upravne enote).

Statistische regio's

De statistische regio's zijn de volgende:

Pomurska Podravska Koroška Savinjska

Zasavska Spodnjeposavska Jugovzhodna Slovenija Osrednjeslovenska

Gorenjska Notranjskokraška Goriška Obalnokraška

Historische regio's

Historische kroonlanden

Van oudsher bestaat Slovenië in een groot aantal historische regio's en subregio's, die in het dagelijks spraakgebruik een grote rol spelen. Deze regio's zijn gebaseerd op de kroonlanden uit de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie:

• 1: Primorska (Küstenland)
• 2: Kranjska (Krain)
  • 2a: Gorenjska (Oberkrain)
  • 2b: Notranjska (Innerkrain)
  • 2c: Dolenjska (Unterkrain)
• 3: Koroška (Karinthië)
• 4: Štajerska (Stiermarken)
• 5: Prekmurje (Übermurgebiet)

Geografie

De Stol in de Karawanken vanuit Sveta Katarina bij Bled

Slovenië is met een oppervlakte van 20.373 km² ongeveer half zo groot als Nederland. De omtrek van de landsgrenzen meet 1213 km (546 km met Kroatië, 330 km met Oostenrijk, 188 km met Italië en 102 km met Hongarije). De kustlijn van Slovenië is 47 km lang.

Ondanks het relatief kleine oppervlak kent het land grote verschillen in het landschap. In het noorden liggen de Karawanken, Kamnische Alpen en in het noordwesten de Julische Alpen. In de Julische Alpen ligt in het Triglav Nationaal Park de gelijknamige berg Triglav (bet.: drie toppen), die met 2864 m de hoogste berg van het land is. Hier ontspringen ook de Koritnica, Soča en Sava. De Sava behoort met de Mura en de Drava tot de belangrijkste Sloveense rivieren. In de Julische Alpen ligt ook het grootste meer van Slovenië, het 25 km² omvattende Meer van Bohinj. Het oosten is daarentegen vlak, overgaand in de Pannonische laagvlakte van Hongarije. In het zuidwesten en zuiden overheersen middelgebergtes en heuvellandschappen, die overgaan in de Dinarische Alpen. Hier is sprake van een karstlandschap met de kenmerkende periodieke meren (bijvoorbeeld in Cerknica) en vele onderaardse grotten. In het uiterste zuidwesten bij de haven- en badplaats Portorož (Italiaans: Portoroze) verloopt de 47 km lange kustlijn. De helft van het land is bebost. Het klimaat is in het noorden continentaal, aan de kust tot aan de lijn Nova Gorica-Postojna mediterraan.

Steden

Slovenië telt slechts weinig grote steden. De hoofdstad Ljubljana (278.000 inwoners) en Maribor (115.000 inwoners) zijn de enige twee steden met meer dan honderdduizend inwoners. De elf grootste gemeenten hebben de status "stadsgemeente", die hun meer bevoegdheden verleent dan een gewone gemeente.

De elf stadsgemeenten

Celje Koper Kranj Ljubljana (Hoofdstad) Maribor Murska Sobota

Nova Gorica Novo mesto Ptuj Slovenj Gradec Velenje

Bezienswaardigheden

Het meer van Bohinj

• Meer van Bohinj
• Meer van Bled
• Grotten van Postojna
• Grotten van Škocjan
• Bedevaartplaats Ptujska Gora bij Ptuj
• Ljubljana
• Stoeterij van de Lipizzaner paarden bij Lipica
• In het noordwesten van Slovenië ligt het Triglav Nationaal Park, nabij Bovec

Economie

De economie van Slovenië is van alle economieën van de nieuwe EU-lidstaten (2004) de welvarendste. Hoewel het land voor 1991 deel uitmaakte van het communistische Joegoslavië was Slovenië altijd al op West-Europa gericht. Hierdoor was Slovenië binnen het voormalige Joegoslavië veruit de welvarendste deelstaat. Hoewel Slovenië slechts één dertiende van de Joegoslavische bevolking bevatte, werd één vijfde van het Joegoslavische bruto binnenlands product in Slovenië voortgebracht. Door zijn handelsoriëntatie op West-Europa heeft Slovenië weinig te lijden gehad onder het uiteenvallen van Joegoslavië en de val van het communisme in Oost-Europa. Ook door zijn afgelegen ligging ten opzichte van de oorlogsgebieden in de Joegoslavische oorlogen ontsprong Slovenië de dans. In 2004 werd Slovenië de eerste republiek van het voormalige Joegoslavië die lid werd van de Europese Unie. Op 1 januari 2007 heeft Slovenië als eerste nieuwe EU-lidstaat de euro ingevoerd.

Doordat Slovenië een open economie is zijn de prestaties van de Sloveense economie afhankelijk van de economische prestaties van de belangrijkste handelspartners (Duitsland, Italië, Oostenrijk en Frankrijk). Ondanks het feit dat deze economieën slecht presteren groeide het Sloveense reële BBP in 2005 met 3,9%. Een belangrijke reden hiervoor is de hoge buitenlandse investeringen. Mogelijke uitdagingen voor de Sloveense economie zijn het bedwingen van de vrij hoge inflatie en het in toom houden van de arbeidskosten.

Macro-economische indicatoren

Macro-economische indicatoren (2005)
BBP per capita	€ 13.700
Groei BBP	3,9%
Inflatie	2,5%
Export van goederen en diensten	€ 17.737.800.000
Handelsbalans	€ -1.034.000.000
Werkloosheid	6,5%
Grootste exporteurs	Revoz (auto's)
	Lek (farmaceutica)
	Gorenje (witgoed)
	Krka (farmaceutica)
	Prevent (veiligheidvoorzieningen m.n. voor auto's)
	Sava Tires (Banden)
	Talum (aluminium)
	Impol (aluminium)

Cultuur

• Lijst van Sloveense schrijvers

Politiek

• staatsvorm: republiek
• president: Borut Pahor, termijn: 5 jaar
• regeringsleider: Alenka Bratušek, sinds 27 februari 2013 (na het aftreden van de regering van Janez Janša), termijn: 4 jaar
• parlement: één kamer: Nationale Assemblee (Državni Zbor) (90 zetels, termijn: 4 jaar); daarnaast een Staatsraad (Državni Svet) met beperkte bevoegdheden

Zie ook:

• Lijst van premiers van Slovenië
• Lijst van presidenten van Slovenië
• Lijst van Sloveense politieke partijen

Verkeer en vervoer

Luchthaven

Ten noorden van Ljubljana ligt de Luchthaven Jože Pučnik (Letališče Jožeta Pučnika Ljubljana), in de volksmond beter bekend onder de voorgaande naam van de luchthaven: Luchthaven Brnik, van waar Adria Airways dagelijks vliegt naar verschillende bestemmingen in Europa. Er zijn dagelijkse vluchten naar Brussel (op werkdagen tweemaal daags). Negen maal per week is er een verbinding met Amsterdam. Het vliegveld Maribor is de tweede luchthaven van het land, maar heeft vrijwel alleen betekenis voor de luchtvracht.

Snelwegen in Slovenië

Slovenië heeft een aantal snelwegen, waarvan drie de belangrijkste doorgaande verkeersaders zijn. De belangrijkste verbindingen zijn de A1 die vanaf de Oostenrijkse grens bij Spielfeld via Maribor en Ljubljana naar de kuststad Koper loopt en daar aansluit op het wegennet van Kroatië. De A2 verbindt de Karawankentunnel met Kranj en Ljubljana. Na de hoofdstad loopt de weg oostwaarts richting de Kroatische grens en Zagreb. De nieuwe A5 loopt van Maribor via Murska Sobota naar de Hongaarse grens, waar de weg zal aansluiten op de weg naar Boedapest.

Volkslied

Het volkslied, of Zdravljica, is door de Sloveense dichter France Prešeren geschreven in 1844. De publicatie werd aanvankelijk door de censuur verboden. Na afschaffing van de censuur als gevolg van de revolutie in 1848 kon het gedicht voor het eerst verschijnen in het tijdschrift Novice.

Diversen

• de Karawanken en de Julische Alpen vormen een populair gebied voor bergwandelen, een Sloveense volkssport. Over toppen van deze beide gebergten loopt een beroemd langeafstand-bergwandelpad, de Planinska Transverzala, die beheerd wordt de nationale bergsportvereniging Planinska Zveza. Voor vele Slovenen is het een must ooit via een of meerdere routes de top van de nationale berg Triglav te hebben bezocht, die van meerdere kanten is te bestijgen.
• Slovenië heeft zes 18-holes golfbanen, de Royal Bled Golf & Country Club in Bled, de Ptuj Golf Course in Ptuj, de Moravske Toplice Livada Golf Course in Moravske Toplice, de Diners Golf & Country Club Ljubljana waar in 2012 het Europees dameskampioenschap wordt gespeeld, de Grad Mokrice Golf Club in Jesenice en de Arboretum Volcji Potok Golf Course in Radomlje. De laatste twee zijn het meest beroemd.
• Het land heeft op een kaart wat weg van een kip, en inwoners van Slovenië leggen soms aan landgenoten uit waar ze wonen, als die de naam van het dorp niet kennen, in welk lichaamsdeel van de kip het ligt.

Nationale feestdagen

Datum	Nederlandse benaming	Sloveense benaming	Opmerkingen
1 januari	Nieuwjaar	Novo leto	Vroeger was 2 januari ook een officiële feestdag, vanaf 2013 is het echter opnieuw een gewone werkdag
8 februari	Prešeren-dag, Sloveense culturele feestdag	Prešernov dan, slovenski kulturni praznik	Dag van overlijden van de nationale dichter France Prešeren
maart, april	Pasen	Velikonočna nedelja in ponedeljek; Velika noč	Feestdagen met Pasen
27 april	Dag van het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog	Dan upora proti okupatorju	Feestdag
1 en 2 mei	Dag van de Arbeid	Praznik dela	Tweedaagse feestdag
mei, juni	Pinksteren	Binkoštna nedelja; Binkošti	Feestdag met Pinksteren
25 juni	Dag van de Staatsvorming	Dan državnosti	Verkondiging van de politieke soevereiniteit 1991
15 augustus	Maria-Tenhemelopneming	Marijino vnebovzetje	Onze Lieve vrouw hemelvaart
31 oktober	Dag van de Reformatie	Dan reformacije	Dag van de Reformatie (waaraan de Slovenen hun eerste Sloveenstalige geschriften danken)
1 november	Allerheiligen, officieel Gedenkdag aan de gestorvenen	Dan spomina na mrtve	Feestdag
25 december	Kerstmis	Božič	Feestdag met Kerstmis
26 december	Dag van de Onafhankelijkheid en Eenheid	Dan samostojnosti in enotnosti	Verkondiging van het referendumresultaat over de Sloveense soevereiniteit 1990, Sint-Stefanus

Externe links

• (sl) Officiële website van de Republiek Slovenië
• (sl) Slovenia.si informatie over Slovenië
• (en) Regering van de Republiek Slovenië

Bronnen, noten en/of referenties

46° 9′ NB, 15° 3′ OL