Austria

De Biquipedia
Ir ta: navego, busca
Articlo d'os 1000
Republik Österreich
Bandera de Austria Escudo de Austria
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional:
Himno nacional: Land der Berge, Land am Strome
Situación de Austria
Capital
 • Población
Viena
1.550.123
Mayor ciudat Viena
Idiomas oficials Alemán1
Forma de gubierno Republica federal
Heinz Fischer
Werner Faymann
Formación 27 de chulio de 1955
Superficie
 • Total
 • % augua
Mugas
Posición 112º
83.858 km²
0%
2.558 km
Población
 • Total (2008)
 • Densidat
 • Densidat
Posición 86º
8.334.325
97 ab./km²
97 hab/km²
PIB (PPA)
 • Total (2008)
 • PIB per capita
Posición 26º
US$ 371.219 millons
US$ 44.851
Moneda Euro (€)
Chentilicio
Zona horaria UTC+1
Dominio d'Internet .at
Codigo telefonico ++213
Prefixo radiofonico OEA-OEZ
Codigo ISO 040 / AUT / AT
Miembro de: ONU, UE, OCDE, OSCE, COE
1Son cooficials o esloveno en Carintia y o crovate y l'hongaro en Burgenland.

Austria (en alemán Österreich; nombre oficial: República de Austria, Republik Österreich) ye un país y estato d'Europa, organizato como una republica federal y miembro d'a Unión Europea dende 1995. Austria ye situata en Europa Central y muga con Alemanya, Republica Checa, Eslovaquia, Hongría, Eslovenia, Italia, Suiza y Liechtenstein.

Os orichens de l'Austria chermanofona se troban en o sieglo IX, quan os territorios de l'Alta y Baixa Austria estioron cada vegata mas poblatos. O nombre alemán "Ostarrichi" ye documentato por primera vegata en un documento oficial de 996 y tien as suyas radices en o primer milenio a.C. Dende allora la parola s'ha desenvolicato dica Österreich.[1]

Austria ye una democracia representativa parlamentaria formata nueu estatos federals[2] y ye un d'os seis países europeus que han declarato neutralidat permanent.[2] Austria ye miembro d'as Nacions Unitas dende a suya independencia en 1955[3] y dentró en a Unión Europea en 1995.

Toponimia[editar | editar código]

O nombre alemán Österreich deriva de l'alemán antigo Ostarrîchi "Territorio de l'Este".[4] A primera forma d'o nombre estió celtica: norig con o mesmo significato. Ista parola fue romanizata a Noricum. Regio australis y a forma latina Austria son neolochismos d'a Edat Meya.

En "La Flor de las Ystorias d'Orient" s'escribe Ostaricha u Staricha:

apres de Aquesto los tartaros passaron deues alamanna et fueron tanto que plegaro(n) ala ribera de vn Rio qui corre por el ducat de ostaricha los tartres cuydaron passar por vn puent que aqui auia mas el duch de staricha fizo fornir el pue(n)t et assi no pudieron passar auant los tartres

A designación oficial ye de Republica d'Austria (en alemán Republik Österreich). Dimpués d'a cayita d'o Imperio austro-hongaro en 1918 se deciba Estato alemán d'Austria[5] pero dimpués d'o Tractato de Saint-Germain-en-Laye habió de cambear o suyo nombre a "Republik Österreich" ("Republica d'Austria"). O nombre "Republik Deutsch-Österreich" se puet trobar en as estampetas y diners de prencipios d'os anyos 1920. O nombre se tornó a cambear mientres o rechimen faixista (dende 1934 dica 1938) a Estato Federal d'Austria (Bundesstaat Österreich), pero tornó a estar o mesmo con a independencia y a "Segunda Republica Austriaca" (1955 – actualidat).

Cheografía fisica[editar | editar código]

Austria ye un país chicot y montanyoso, localizato en Europa central, entre Alemanya, Italia y Hongría, con una superficie d'o doble de Suiza. No tien denguna costa maritima; muga con Suiza y Liechtenstein a l'ueste, Alemanya, a Republica Checa y Eslovaquia a lo norte, Hongría a l'este, y Eslovenia y Italia a lo sud. A rechión mas occidental d'o país ye una francha estreita entre Alemanya y Italia, d'entre trenta y dos y sesanta kilometros de longaria. A resta d'Austria, a l'orient, tien una longaria, de norte a sud, de 280 km.

O río Danubio en Dürnstein.

A mayor parti d'o territorio d'Austria se troba aintro d'a sección oriental d'os Alpes que tienen en ista zona altarias de mas de 3.000 metros. As sierras d'Austria s'estendillan d'este a ueste y son deseparatas una de l'atra por amplas vals. As sierras d'o norte incluyen os Alpes de Tirol d'o Nord y os Alpes de Salzburgo. En o centro, as sierras incluyen o Hohe Tauern, que contiene o Großglockner, o pico mas alto d'o país, con 3.797 m.[6] As sierras d'o sud incluyen os Alpes d'o Ötztal, os Alpes de Zillertaler, os Alpes Carnicos, y as montanyas de Karawanken. Bi ha, amás d'istas sierras, atras que s'estendillan en a dirección norte-sud.[6]

A población se conzentra en as vals d'os ríos entre os qualos destaca o Danubio, que dentra en Austria por Passau, en a muga con Alemanya; pasando por Linz y Viena, dica Bratislava, en a muga con Eslovaquia. Por a muga con Alemanya plega l'Inn, que pasa por Innsbruck, y tien como afluent prencipal o río Salzach, que pasa por Salzburgo. O laco Constanza ye o mas gran d'o país y forma la muga occidental con Alemanya y Suiza.

Organización politico-administrativa[editar | editar código]

Gnome-searchtool.svg
Ta más detalles, veyer l'articlo estatos d'Austriaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Estatos d'Austria.

Austria ye una republica federal que se divide en nueu estatos (Bundesländer).

  1. Burgenland Landesflagge.PNG Burgenland
  2. Flag of Carinthia (state).svg Carintia (Kärnten)
  3. Flag of Lower Austria (state).svg Baixa Austria (Niederösterreich)
  4. Oberösterreich Dienstflagge.PNG Alta Austria (Oberösterreich)
  5. Flag of Salzburg.svg Salzburgo (Salzburg)
  6. Flag of Styria (state).svg Estiria (Steiermark)
  7. Tirol Dienstflagge (Variation).png Tirol
  8. Flag of Vorarlberg (state).svg Vorarlberg
  9. Flag of Vienna (state).svg Viena (Wien)

Demografía[editar | editar código]

A población d'Austria yera en chinero de 2009 de 8.356.707 habitants.[7] A población d'a capital, Viena blinca d'os 1,6 millons[8] (2,2 millons incluyindo-ie l'aria metropolitana) estando asinas un quatreno d'a población total d'o país. Viena ye una ciudat que ofreixe una gran oferta cultural, asinas como una sobrebuena calidat de vida.

En contraste con a capital, a resta de ciudatz no plegan a 1 millón d'habitants: a segunda ciudat mas gran ye Graz con bells 250.099 habitants, seguita por Linz (188.968), Salzburgo (150,000), y Innsbruck (117.346). A resta de ciudatz austriacas tienen menos de 100.000 habitants.

O idioma oficial d'Austria ye l'alemán, parlato por un 88,6% d'a población, seguito por o turco (2,3%), serbio (2,2%), crovate (1,6%), hongaro (0,5%) y bosnio (0,4%).[9] Una important minoría de fablants d'o eslovén vive en os estatos federals austriacos de Carintia y Estiria, estando arredol de 14.000 presonas (seguntes o censo oficial austriaco; dica 50.000 seguntes atras fuents no oficials). En o estato mas oriental, Burgenland (d'antis mas parti hongara d'o Imperio austro-hongaro), arredol de 20.000 ciudadans austriacos parlan hongaro y bells 30.000 parlan crovate. D'a resta de austriacos que son descendients de no-austriacos, a mayor parti tienen o suyo orichen en os países mugants, mas que mas en países de l'antigo bloque de l'este. Os ditos "treballadors huespedes" (en alemán Gastarbeiter) y os suyos descendients, asinas como os refuchiatos d'a guerra de Yugoslavia y atros conflictos, fan tamién parti d'una important minoría en Austria. Dende l'anyo 1994 os chitans tamién son reconoixitos como una minoría etnica en o país.

Pintura de Viena en a primera metat d'o sieglo XVIII, obra de Canaletto.

D'alcuerdo a lo censo publicato por Statistik Austria en l'anyo 2001[10] bi heba un total de 710.926 presonas estrancheras vivindo en Austria. D'istas, 124.392 parlaban l'alemán como luenga materna (prencipalment inmigrants procedents d'Alemanya, Suiza y a provincia italiana de Bozen). As siguients nacionalidatz con mayor numero d'habitants en Austria son as procedents de l'antiga Yugoslavia con 240.863 presonas (estando entre os mas numerosos 135.376 serbios y 105.487 crovates); os turcos con 123.417 (d'os qualos 25.155 tienen l'anglés como luenga nativa), os albaneses con 24.446, polacos 17.899, hongaros 14.699, rumans 12.216, arabes 7.982, eslovens 6.902 (sin d'incluyir a minoria autoctona), eslovacos 6.891, checos 6.707, persas 5.916, italians 5.677, rusos 5.466, franceses 5.213, chineses 4.938, espanyols 4.264 y bulgaros 3.503.

A orografía montanyosa d'Austria ha feito que s'haigan desenvolicato muitos sozdialectos de l'alemán. Manimenos, totz os sozdialectos que se i charran perteneixen a lo dialecto austro-baverán, de fueras d'o sozdialecto parlato en o estato federal mas occidental, Vorarlberg, que perteneixe a lo dialecto alamanico. Bi ha tamién un alemán austriaco estandar con bellas esferencias respective a l'alemán estandar d'Alemanya.

Cultura[editar | editar código]

Musica[editar | editar código]

O pasato d'Austria como potencia europea cheneró un ambient cultural que contrebuyó amplament con diferents formas d'arte, entre ellas especialment a la musica. Austria estió lo puesto de naixencia de grans compositors como Wolfgang Amadeus Mozart, Joseph Haydn, Franz Schubert, Anton Bruckner, Johann Strauss (pai), Johann Strauss (fillo) y Gustav Mahler asinas como bells miembros d'a Segunda escuela vienesa como Arnold Schoenberg, Anton Webern u Alban Berg.

Viena tenió una especial importancia como centro d'innovación musical. Mientres os sieglos XVIII y XIX os compositors yeran atrayitos a la ciudat gracias a lo patronache d'os Habsburgo, fendo de Viena a capital europea d'a musica clasica. En a epoca barroca habió importants influencias d'os folklors eslavos y hongaro en a musica austriaca. Compositors d'atras nacionalidatz como Ludwig van Beethoven vivioron a mayor parti d'as suyas vidas en Viena.

L'actual himno nacional austriaco, atribuito a Mozart, fue esleito dimpués d'a Segunda Guerra Mundial, cambeyando-lo por o tradicional himno austriaco, obra de Joseph Haydn.

Austria tamién ha producito un notable musico de jazz, o teclista Josef Zawinul. L'artista pop y rock, Falco, internacionalment conoixito en os anyos 1980 tamién yera austriaco.[11] O batería Thomas Lang naixió en Viena en 1967 y actualment ye reconoixito por a suya habilidat tecnica.

Referencias[editar | editar código]

  1. Brook-Shepherd, Gordon. The Austrians: A thousand-year odyssey. Carroll & Graf Publishers, Inc., 1997. ISBN 0-7867-0520-5.
  2. 2,0 2,1 Introducing Austria: A short history, Johnson, Lonnie; Ariadne Press, 270 Goins Court, Riverside, CA 92507, 1989 ISBN 0-929497-03-1
  3. Jelavich 267
  4. Gwillim, Law, States of Austria, Statoids
  5. Àustria - l'Enciclopèdia: Història: 1918 - 1920.
  6. 6,0 6,1 Austria. Land and Resources. MSN Encarta.
  7. Total population - At 1 January" Eurostat. 2009-01-01.
  8. (de) Retrieved on 2009-05-27 "Probezählung 2006 - Bevölkerungszahl 31.10.2006" (PDF). Statistik Austria. 2006-10-31.
  9. Statistik Austria, Die Bevölkerung nach Umgangssprache, Staatsangehörigkei und Geburtsland, pachina 75. PDF.
  10. (de) Statistik Austria, Die Bevölkerung nach Umgangssprache, Staatsangehörigkei und Geburtsland
  11. Falco, 2007, VH1.


Estatos d'Europa
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Alto Karabakh3 | Andorra | Armenia2 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Donetsk4 | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonia | Malta | Moldavia | Múnegu | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Unito | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixito. 4 No reconoixito