Unione Europea
Bandera de s'Unioni europea
S'Unioni europea (in curtzu UE o Ue) est una entitadi politica subranatzionali e intergovernativu ca incluit 28 paisus membrus indipendentis e democraticus. Sa sua istitutzioni cun su nomini de immoa benit de su trattau de Maastricht de su 7 de freargiu de su 1992 (e i at pigau su balori su 1u de ognassantu de su 1993), a custu is stus ca ddi pigat parti ddi funti lompius a pustis de su tretu mannu de is Comunidadis europeas ca esistianta primu. De su 1u de argiolas de su 2013 est imbuccada in s'Unioni peri sa Croatzia.
S'Unioni consistit immoa in ddunu logu de liberu mercau, ca nanta mercau comunu, e ca tenit, tra is atras cosas, de una moneda unica, s'euro, regulada de sa Banca centrale europea e immoa adottada de 17 de is 28 staus membrus; issa in prus tenit una unioni doganali nascia giai cun su trattau de Roma de su 1957 ma cumpletada intr'e is paisus ca pigant parti a is accordius de Schengen, ca faint fianza a is cittadinus insoru de sa libertadi de si movviri, traballu e investimentu a intru de is staus membrus. S'Unioni presentat, in prus, una politica agricola comuna, una politica commerciali comuna e una politica comuna de sa pisca.
S'Unioni europea non est una semplici organizatzioni intergovernativa (comenti s'ONU) né una federatzioni de Staus (comenti is Staus Unius), ma unu organismu sui generis, a is suas istitutzionis is staus membrus donant parti de sa propria soberanidadi natzionali. Is suas competenzias andant de is affaris esterus a sa defensa, a is politicas economicas, a s'agricultura, a su commerciu e a sa protetzioni de s'ambienti. In calincunu de custus campus is funtzionis de s'Unioni europea dda faint simili a una federatzioni de staus (pon'esempiu, po is affaris monetarius o is politicas po s'ambienti); in atrus settoris, invecis, s'Unioni est accanta a essiri una confederatzioni (pon'esempiu, po is affaris de intru) o a una organizatzioni internatzionali (comenti po sa politica de foras).
|