İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT)

Üye Ülkeler: 57 üyesi bulunmaktadır.
Afganistan, Arnavutluk, Azerbaycan, Bahreyn, Bangladeş, Benin, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Brunei, Burkina-Faso, Cezayir, Cibuti, Çad, Endonezya, Fas, Fildişi Sahili, Filistin, Gabon, Gambiya, Gine, Gine Bissau, Guyana, Irak, İran, Kamerun, Katar, Kazakistan, Kırgızistan, Kornorlar, Kuveyt, Libya, Lübnan, Maldivler, Malezya, Mali, Mısır, Moritanya, Mozambik, Nijer, Nijerya, Özbekistan, Pakistan, Senegal, Sierra Leone, Somali, Sudan, Surinam, Suudi Arabistan, Tacikistan, Togo, Tunus, Türkiye, Türkmenistan, Uganda, Umman, Ürdün, Yemen, Suriye (Üyeliği 14-15 Ağustos tarihlerinde düzenlenen IV. Olağanüstü İTT Zirvesi’nde askıya alınmıştır.)

Gözlemci ülkeler: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (Kıbrıs Türk Devleti adıyla), Bosna-Hersek, Orta Afrika Cumhuriyeti, Rusya, Tayland.

Türkiye’nin Üyelik Durumu: Kuruluşundan bu yana üyedir.

Örgütün Tarihçesi:
İslam Konferansı Örgütü, 21 Ağustos 1969 tarihinde İsrail'in işgali altında bulunan Kudüs'teki, Al-Aksa Mescidi'nin yakılmasının İslam dünyasında uyandırdığı tepki üzerine, 22–25 Eylül 1969 tarihlerinde Rabat’ta ilk kez düzenlenen İslam Zirve Konferansında alınan bir kararla kurulmuştur. Örgütün ismi 2011 Haziran ayında Astana’da düzenlenen 38. Dışişleri Bakanları Konseyi’nde İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) olarak değiştirilmiştir.
 
1970 Mart ayında Cidde’de gerçekleştirilen Birinci İslam Dışişleri Bakanları Konferansında Genel Sekreterliğin oluşturulmasına ve Sekretaryanın, Kudüs’ün kurtarılmasına kadar, Cidde'de faaliyet göstermesine karar verilmiş, ayrıca bir Genel Sekreter atanmıştır.

İİT Zirve Toplantıları: Teşkilatın en üst düzeyde karar alma organı olan Zirve toplantıları her üç yılda bir, Devlet ve Hükümet Başkanları seviyesinde düzenlenmektedir. İhtiyaç duyulduğunda, olağanüstü zirve toplantısı da yapılabilmektedir. Üye ülkeler zirve toplantılarına coğrafi gruplar (Arap, Asya ve Afrika) esasında dönüşümlü olarak evsahipliği yapmaktadır. Bu kural diğer İİT toplantıları için de geçerlidir. Kuruluşundan bugüne kadar çeşitli üye ülkelerin evsahipliğinde 12 Zirve, 4 Olağanüstü Zirve toplantısı düzenlenmiştir. Son Olağanüstü (IV.) Zirve 14-15 Ağustos 2012 tarihlerinde Mekke’de, (XII.)Zirve toplantısı, 6-7 Şubat 2013 tarihlerinde Kahire’de gerçekleştirilmiştir. Bir sonraki (XIII.) İslam Zirve Toplantısı’nın 2016 yılında ülkemizde düzenlenmesi kararlaştırılmıştır.

Dışişleri Bakanları Konseyi (DBK)Toplantısı: Her yıl bir üye ülkede düzenlenmektedir. 1976 yılında 7. İslam Dışişleri Bakanları Konferansı (DBK), 1991 yılında 12. DBK ve 2004 yılında 31. İDBK İstanbul’da gerçekleştirilmiş ve ülkemiz üç kez DBK Dönem Başkanlığı yapmıştır. 40. DBK toplantısı Gine’de düzenlenecektir.

Genel Sekreter: 1 Ocak 2005 tarihinden bu yana İİT Genel Sekreteri olan Prof. Dr. Sayın İhsanoğlu, bu görevi üstlenen ilk Türk vatandaşıdır. Prof. İhsanoğlu’nun görev süresi, 18-20 Haziran 2008 tarihlerinde Kampala/Uganda’da düzenlenen 35. Dışişleri Bakanları Konseyi tarafından 1 Ocak 2009’dan itibaren 5 yıllığına ikinci bir dönem için uzatılmıştır.

Suudi Arabistanlı eski Bakan Dr. İyad Medeni 12. Zirve Toplantısında yeni Genel Sekreter olarak tayin edilmiş olup, 2014 yılı başında görevi devralacaktır.

İİT Şartı: 1972 yılında Rabat’ta yapılan üçüncü İslam Dışişleri Bakanları Konferansında kabul edilen İKÖ Şartının yerine 14 Mart 2008’de Dakar’da yapılan 11. İKÖ Zirvesi’nde kabul edilen yeni Şart Örgütün temel kurucu belgesidir. Şart, Örgütün amaçlarını, prensiplerini beyan eder, üyelik, gözlemcilik, organlar, uyuşmazlıkların barışçı halli, bütçe ve maliye ve işleyiş kuralları belirler.

1972 tarihli eski Şartı değiştiren ve yerine geçen yeni Şart, Örgütün reformu yolunda en önemli dönüm noktasını oluşmaktadır. Yeni Şart, Örgütün 1972 yılından bu yana geçen zamanda uluslararası alanda meydana gelen köklü değişiklikler sonucunda ortaya çıkan yeni ortamda İslam ülkeleri arasında çağdaş ihtiyaçlara uygun işbirliği ve faaliyetler için gerekli yasal zemini ve organları oluşturmaktadır. Şart’ın metnine http://www.oic-oci.org/is11/english/Charter-en.pdf adresinden ulaşılabilmektedir.

İİT’de Reform ve 10 Yıllık Eylem Planı: 2005 Aralık ayında gerçekleştirilen Mekke Zirvesinde kabul edilen 10 Yıllık Eylem Programı (http://www.oic-oci.org/ex-summit/english/10-years-plan.htm), İslam dünyasının karşı karşıya kaldığı, siyasi, sosyo-ekonomik, kültürel ve bilimsel yetersizlikler karşısında, İİT üyesi ülkelerin aralarındaki İslam dayanışmasının güçlendirilmesi, İslam dininin ve değerlerinin doğru biçimde anlatılarak İslam’a karşı oluşan önyargıların ortadan kaldırılması amacıyla hazırlanmıştır.

Program; siyasi irade, dayanışma ve ortak İslam hareketi, ılımlılık ve İslam’ın hoşgörü anlayışı, İslam hukuku, İslam Fıkıh Akademisi, terörizmle mücadele, İslamofobi ile mücadele, insan hakları ve iyi yönetişim, Filistin ve işgal edilmiş Arap toprakları, çatışmaların önlenmesi ve çözümü, barış tesisi, ekonomik işbirliği, İslam Kalkınma Bankasının desteklenmesi, doğal afetler karşısında sosyal dayanışma, Afrika’da yoksullukla mücadele, yüksek öğretim, bilim ve teknoloji, İslam dünyasında kadın, genç ve çocuk hakları ve aile, üye ülkeler arasında kültürel değişim başlıkları altında detaylandırılan kapsamlı bir yol haritasıdır.

10 Yıllık Eylem Planı esasen İİT ‘nda reform çalışmalarının miladı olarak kabul edilebilir. Bu kapsamda, ayrıca Teşkilatın isminin İslam İşbirliği Teşkilatı olarak değiştirilmesi, yeni amblem ve Şart’ın kabulü, Bağımsız Daimi İnsan Hakları Komisyonu’nun ihdası, İİT Sekretaryası’nda İnsani İşlerden sorumlu birim kurulması, İİT Kadının Gelişimi Örgütü kurulmasının kararlaştırılması reform sürecindeki önemli adımlardır.

Türkiye’nin Örgüt’le İlişkileri
Türkiye, İİT’ye kuruluşundan bu yana üyedir ve faaliyetlerine faal katkı yapmaktadır.

KKTC 1979 yılından bu yana İİT’te gözlemci statüsüne haiz olup, İİT Zirvesi ve Dışişleri Bakanları Konseyi toplantılarına düzenli olarak katılmaktadır. Daha önce “Kıbrıs Türk Müslüman Topluluğu” adıyla İİT’de temsil edilen KKTC’nin, 14-16 Haziran 2004 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilen 31. İslam Dışişleri Bakanları Konferansı’nda (İDBK) Annan Planında zikredildiği şekliyle “Kıbrıs Türk Devleti” adıyla temsili kararlaştırılmıştır. Zirve ve Dışişleri Bakanları Konseyi’nde “Kıbrıs’ta Durum” başlığıyla kabul edilen kararlarla, İİT, KKTC ile işbirliği ve dayanışmasını teyit etmekte, Kıbrıs sorununun çözümüne destek vermektedir.

İİT ayrıca, Yunanistan, Batı Trakya Türk Azınlığı konusunda her yıl kabul ettiği kararlarla, Azınlığın hak ve çıkarlarının korunmasına ve sorunlarının çözümünü desteklemektedir.

Ülkemizdeki İİT Kuruluşları: Ülkemiz Teşkilatın;
-bir Daimi Komitesine;
• İslam İşbirliği Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK)

- iki alt kuruluşuna;
• İslam Ülkeleri İstatistik Ekonomik ve Sosyal Araştırma ve Eğitim Merkezi (SESRIC)
• İslam İşbirliği Teşkilatı İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA)


-ve üç ilgili kuruluşuna;
• İslam İşbirliği Diyalog ve İşbirliği Gençlik Forumu (ICYF-DC)
• İslam Ülkeleri Müşavirler Federasyonu (FCIC)
• İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC)

evsahipliği yapmaktadır. Sözkonusu kuruluşlar ve Komite görev yönergeleri çerçevesinde üye ülkeler arasındaki işbirliğini artırmaya yönelik çeşitli projeler üretmekte ve mevcut projelere destek vermektedir.

İslam İşbirliği Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK) : Başkanlığı Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından deruhte edilmekte ve her yıl ülkemizde bir kez Bakanlar düzeyinde, bir kez de teknik düzeyde İzleme Komitesi toplantısı düzenlenmektedir.

İSEDAK’ın 25. Kuruluş yıldönümü vesilesiyle 9 Kasım 2009 tarihinde İstanbul’da bir İSEDAK Ekonomi Zirvesi düzenlenmiştir. 57 üyeli İİT'in 41 üyesinden katılımın sağlandığı İSEDAK Ekonomi Zirvesi'ne, üye ülkelerden 11, gözlemci ülkelerden 2 olmak üzere toplam 13 Devlet Başkanı, Devlet Başkanlarını temsilen 3 Devlet Başkanı Yardımcısı, 6 Başbakan, 4 Başbakan Yardımcısı, 18 Bakan ve RF'nin İİT nezdindeki Daimi Temsilcisi olmak üzere 350 kadar temsilci iştirak etmişlerdir. Zirve sonucunda İstanbul Deklarasyonu kabul edilmiştir.
 
Ürettiği somut projeler ve müzakere edilerek kabul edilen ticari-ekonomik içerikli anlaşmalar bakımından takdir toplamaktadır.

İSEDAK çerçevesinde, Tercihli Ticaret Sistemi Çerçeve Anlaşması, (TPS-OIC) Tercihli Tarifeler Protokolü (PRETAS) ve Menşe Kuralları İİT ülkeleri arasında ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi konusunda hukuki altyapıyı oluşturan önemli girişimlerdir. Tercihli Ticaret Sistemi’nin, Menşe Kuralları düzenlemesi hukuki olarak 2011 yılı Ağustos ayında yürürlüğe girmiş olmakla birlikte, ülkelerin taviz listelerini yayınlamalarını müteakiben fiilen uygulamaya başlanacaktır.
www.comcec.org