Siudad ti Batikano
| Estado ti Siudad ti Batikano[1]
Stato della Città del Vaticano[2]
|
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
|
"Pontipikal a Kanta ken Martsa" |
||||||
![Lokasion iti Siudad ti Batikano (berde)idiay Europa (nangisit a kolordapo) — [Sarita]](/web/20150403001541/https://ilo.wikipedia.org/wiki/Papeles:Location_Vatican_City_Europe.png) |
||||||
| Kapitolio | Siudad ti Batikano[3] 41°54.2′N 12°27.2′E / 41.9033°N 12.4533°ENagsasabtan: 41°54.2′N 12°27.2′E / 41.9033°N 12.4533°E |
|||||
| Opisial a pagsasao | Italiano[4][5] | |||||
| Patneng a grupo | Italiano, Suiso (Dagiti Suiso a Guardia), ken dadduma pay[6] | |||||
| Gobierno | eklesiastiko,[6] saserdote,[7] patingga ken nabutosan a monarkia[8] |
|||||
| - | Naturay | Benedikto XVI | ||||
| - | Presidente iti Gobernasion | Giuseppe Bertello | ||||
| Lehislatura | Pontipikal a Komision | |||||
| Panakawayawaya | manipud ti Pagarian iti Italia | |||||
| - | Lateran a Tulag | 11 Pebrero 1929 | ||||
| Kalawa | ||||||
| - | Dagup | 0.44 km2 (Maika-250) 0.17 kd milia |
||||
| - | Danum (%) | 0 | ||||
| Bilang dagiti umili | ||||||
| - | Hulio2011 karkulo | 832[10] (Maika-236) | ||||
| - | Densidad | 1877/km2 (Maika-6) 4,859/kd mi |
||||
| Kuarta | Euro (€)[11][12] (EUR) |
|||||
| Sona ti oras | CET (UTC+1) | |||||
| - | Kalgaw (DST) | CEST (UTC+2) | ||||
| Agmaneho iti | kanawan[paammo 1] | |||||
| Internet TLD | .va | |||||
| Kodigo ti panagtelepono | +379[13] | |||||
Ti Siudad ti Batikano 
i/ˈvætɨkən ˈsɪti/, wenno Estado ti Siudad ti Batikano,[14] iti Italiano opisial a ti Stato della Città del Vaticano (pannakabalikas [ˈstaːto della t͡ʃitˈta del vatiˈkaːno]),[15] ket maysa a napalikmutan ti daga a naturay nga siudad-estado a ti teritoriona ket buklen iti nadidingan nga enclave ti kaunegan ti siudad ti Roma, Italia. Adda daytoy ti kalawa ti agarup a44 hektaria (110 akre), ken ti populasion iti sumorok a 800.[6][16] Daytoy ket mangaramid ti Siudad ti Batikano ti kabassitan a naturay nga estado iti lubong babaen ti kalawa ken populasion.
Ti Estado ti Siudad ti batikano ket nabangon idi 1929 babaen ti Lateran a Tulag, a pinirmaan babaen ti Kardinal a Sekretario ti Estado a ni Pietro Gasparri, para kenni Papa Pio XI ken babaen ti Kangrunaan a Ministro kenDaulo iti Gobierno a ni Benito Mussolini para kenni Ari Victor Emmanuel III iti Italia.[17] Ti Estado ti Siudad ti Batikano ket naisangsangyan manipud ti Santa Sede,[18] a napetsaan daytoy manipud idi nasapa a Kristianidad ken isu ti kangrunaan a episkopal a sede dagiti 1.2 bilion a Latin ken ti Dumaya a Katoliko a kumapkappon iti sangalubongan. Dagiti bilin iti Siudad ti Batikano ket naipablaakda iti Italiano; dagiti opisial a dokumento iti Santa Sede ket kangrunaan a maited iti Latin. Dagitoy dua nga entidad ket adada dagiti naisangsangyan a pasaporte: ti Santa Sede, a saan a maysa a pagilian, ket agitited laeng iti diplomatiko ken serbisio a pasaporte, a ti Estado ti Siudad ti batikano ket agitited iti kadawyan a pasaporte. Nga iti tunggal maysa a kaso ket agitited laeng iti bassit a pasaporte.
Ti Lateran a Tulag idi 1929, a nangisangpet ti irurumsua ti siudad-estado, ket mangisao a ka kas ti baro a panakapartuat (Pangyuna ken Artikulo III), a saan a pakakitaan dagiti dakdakkel a Papa nga Estado (756–1870) a sigud idi a nagsakup ti kaaduan iti tengnga nga Italia. Kaaduan kadagityo a teritorio ket nasagepsep iti Pagarian iti Italia idi 1860, ken ti maudi a paset, ti siudad iti Roma nga adda ti Lazio, kalpasan ti sangapulo a tawen, idi 1870.
Ti Siudad ti Batikano ket maysa a eklesiastiko[6] wenno saserdote-a monarkiko[7] nga estado, a tinurayan babaen ti Obispo iti Roma—a ti Papa. Dagiti kangatuan nga opisio ti estado ket dagiti Katoliko a klerigo a nagtaud kadagiti naumaduma a pagilian. Daytoy ket naturay a teritorio iti Santa Sede (Sancta Sedes) ken ti lokasion ti pagtaengan ti Papa, a matawtawagana ti Apostoliko a Palasio.
Dagiti Papa ket kadawyan a nagtaengda iti daytoy a lugar nga idi 1929 ket nagbalin a ti Siudad ti Batikano manipud idi panakasubli manipud ti Abinion idi 1377, ngem nagtaengda pay kadagiti napalabas a panawen idiay Quirinal a Palasio idiay Roma ken sabsabali pay a lugar. Kasisigudda, a nagtaeng idiay Lateran a Palasio idiay Turod ti Caelian idiay adayo a bangir iti Roma manipud ti Batikano. Ni Emperador Konstantino ket nagited iti daytoy a lugar kenni Papa Miltiades idi 313. Ti panakapirma dagiti nagtultulagan a nangibangon ti baro nga estado ket naaramid dita naudi a patakder, a nagited ti panakaipangato ti nagan iti Lateran a Tulag, a babaen ti panakaaammo dagitoy.
Heograpia[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti klima ti Batikano ket kapadpada ti Roma; a kalalaiganna, a Mediteraneo a klima nga adda ti nalanay, a panagtutudo iti kalamiisan a tiempo manipud ti Septiembre aginggana ti tengnga ti Mayo ken napudot, a namaga a kalgaw manipud ti Mayo aginggana ti Agostot. Adda pay dagiti lokal a langlanga, a naipangpangruna ti angep ken linnaaw, a pinataud babaen ti naisangsangayan a kinadakkel ti Basilka ni San Pedro, ti kangato, dagiti burayok ken ti kadakkel ti nasimiento a kuadrado.
Ti Siudad ti Batikono ket isu ti kabassitan nga estado, a daytoy ket agarup laeng a 44 ha (110 akre).
Idi Hulio 2007, ti Batikano ket immannurot nga agbalin ti immuna a karbon nga agmangngamangnga nga estado. Planoda a magun-od daytoy babaen ti panagtangdanan ti panagipugso ti karbona dioksido nga adda ti panakapartuat iti Kabakiran a Klima ti Batikano idiay Hungria.[19]
Paammo[urnosen | urnosen ti taudan]
- ^ Dagiti agbisbisita ken turista ken saanda a mapalubusan nga agmaneho iti uneg ti Batikano no awan ti naisangyan a pammalubos, a kadawyan daytoy a maited laeng kadagiti adda kaipanggepanda iti opisina ti Batikano.
Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]
- ^ Sapot a pagsaadan ti Estado ti Siudad ti Batikano
- ^ Tulag a nagbaetan ti Santa Sede ken Italia, artikulo 26.
- ^ Ti Siudad ti Batikano ket maysa a siudad-estado
- ^ Segun ti parapo a maika-2 iti Legge sulle fonti del diritto iti 7 Hunio 1929, amin a linteg ken pagalagadan iti estado ket maipablaak iti pagsasao nga Italiano Supplemento per le leggi e disposizioni dello Stato della Città del Vaticano a naikabit iti Acta Apostolicae Sedis. Ti testo dagiti pito nga immuna a banag a naipablaak iti dayta a suplemento ket naited ditoy. Bayat a ti estado ket agus-usar laeng ti Italiano, adu pay dagiti nadumaduma a pagsasao nga inususar babaen dagiti instituto a mabirukan iti kaunegan ti estado, a kas iti Santa Sede, ti Pontipikal a Suiso a Guardia, ken ti Pontipikal nga Akademia dagiti Siensia. Ti Santa Sede ket agus-usar iti Latin a kas ti opisial a pagsasao ken Pranses a kas ti diplomatiko a pagsasao; iti maipatinayon, ti bukodna a Sekretaria iti Estado ket agus-usar iti Inggles, Aleman, Italiano, Polako, Portuges ken Espaniol. Ti Suiso a Guardia, kadagiti bilin iti parada ket nait-ited iti Aleman, ken agus-usar pay ti Pranses ken Italiano kadagiti amin nga opisial a seremoniana. Ti semi-opisial a warnakan ti Santa Sede a L'Osservatore Romano ket agus-usar iti Inggles, Pranses, Aleman, Italiano, Malayalam, Polako, Portuges ken Espaniol. Ti Radio Batikano ket agususar kadagiti 40 a pagsasao, a mairaman ti Albanes, Amharic, Arabiko, Armenio, Bielorusia, Bulgaro, Insik, Kroata, Tseko, Esperanto, Inggles, Filipino, Pranses, Aleman, Hindi, Hungaro, Italiana, Leton, Lituano, Malayalam, Polako, Portuges, Rumano, Russon, Eslobako, Eslobeno, Somali, Espaniol, Swahili, Tamil, Tigrigna, Ukraniano, ken Bietnamis.
- ^ http://www.vatican.va/holy_father/paul_vi/apost_constitutions/documents/hf_p-vi_apc_19670815_regimini-ecclesiae-universae_it.html
- ^ a b c d "Santa Sede (Siudad ti Batikano)". CIA—The World Factbook. Naala idi 9 Hulio 2011.
- ^ a b "catholic-pages.com". catholic-pages.com. Naala idi 9 Hulio 2011.
- ^ "Internet a portal iti Estado ti Siudad ti Batikano". Estado ti Siudad ti Batikano. Naala idi 9 Hulio 2011.
- ^ Nick Megoran, "Megoran" (Internasional nga Ensiklopedia iti Heograpia ti Tao, Tom. 11, Elsevier 2009 ISBN 978-0-08-044911-1), p.226
- ^ [1], The World Factbook, CIA. Naala idi 25 Enero 2012.
- ^ Manipud idi 1 Enero2002. www.vatican.va Opisina ti Santa Sede a Pagmalditan – Sapasap a Pakaammo. Naala idi 23 Oktubre 2009.
- ^ Sakbay idi 2002, ti Batikano a lira (a maipada ti Italiano a lira)
- ^ Ti ITU-T a nainagan a kodigo a 379 para iti Siudad ti Batikano. Nupay kasta, ti Siudad ti Batikano ket nairaman iti Italiano a plano ti panagnumero ken agus-usar ti pagilian ti Italia a kodigo ti 39, a sarunuen babaen ti 06 (para iti Roma) ken 698.
- ^ "Sapot a Pagsaadan ti Estado ti Siudad ti Batikano". Vaticanstate.va. Naala idi 15 Oktubre 2010.
- ^ "Stato della Città del Vaticano" ket isu ti nagan nga inus-usar iti panakaipatakder a dokumento ti estado, ti Tulag a nagbaetan ti Santa Sede ken Italia, nga artikulo 26.
- ^ "Estado ti Siudad ti Batikano". Gobierno ti Siudad ti Batikano. Naala idi 28 Nobiembre 2007.
- ^ Pangyuna iti Lateran a Tulag
- ^ "Panagtaeng ken panagtrabaho iti ballasiw-taaw - Santa Sede". Opisina ti Ganganaet ken Mankomunidad ti Nagkaykaysa a Pagarian. Naidulin manipud ti kasisigud idi 2010-04-29.
- ^ "Ti Batikan ket agbalin nga Agmangngamangnga iti Karbon". United Press International. 13 Hulio 2007. Naala idi 12 Septiembre 2009.
.svg)
|
||||||||||||||||||||||||||||||
- Siudad ti Batikano
- Dagiti kapitolio idiay Europa
- Dagiti perigrinasion a lugar ti Katoliko
- Kristianidad idiay Europa
- Dagiti siudad-estado
- Dagiti pagilian nga enclave ti Italia
- Dagiti agdama a monarkia
- Dagiti pagilian idiay Europa
- Heograpia ti Roma
- Dagiti nasantuan a siudad
- Dagiti pagilian nga agsasao ti Italiano
- Dagiti naserraan ti daga a pagilian
- Dagiti Prinsipe-Obispado
- Dagiti estado ken teritorio a nabangon idi 1929
- Dagiti teokrasia
- Dagiti Sitio a Tinawtawid idiay Siudad ti Batikano
- Dagiti enclave
- Dagiti siudad a napalikmutan ti sabsabali a siudad
