Kıbrıs’ın Jeolojik Evrimi

Kıbrıs’ın ortaya çıkışı bir seri tektonik süreçlerin sonucunda meydana gelmiştir (Şekil 12). Afrika Levhası’nın Avrasya Levhası’nın altına dalmasıyla başlayan oluşum süreci, Trodos Ofiyoliti’nin oluşumunu (Üst Kretase’de; Günümüzden 90 milyon yıl önce) ve bu Ofiyolit kütlesi’nin de ana okyanusal kabuktan koparak saat ibresinin aksi yönünde 90° dönüşü takip etmiştir. Bu ofiyolit kütlesinin, saat ibresinin aksi yönde dönüşü sonucunda, güney ve batı bölümü yaşları 230 ile 75 milyon yıl arasında değişen kayaçlarla (Mamonya Zonu) kenetlenmiştir. Tektonik aktivitenin kısmen yavaşladığı jeolojik evre (günümüzden 75 ile 10 milyon yıllar arasında değişen jeolojik evre) karbonat çökelimi ile belirgin olup çökel havzaları giderek sığlaşmıştır (Lefkara ve Pahna Formasyon’ları). Miyosen sonunda ( 6 milyon yıl önceki jeolojik dönem) ise bugünkü Akdeniz’in atası olan Tetis Okyanusu kapanmış ve evaporitleri (Kalavason Formasyonu) oluşturmuştur. Akdeniz’in Atlantik Okyanusu ile yeniden bağlantı kurması deniz seviyesinin yükselmesine ve yeni çökellerin oluşmasına yol açmıştır. Oluşan bu yeni çökeller Lefkoşa ve Atalasa Formasyonları’na ait marn ve kalkarenitlerle temsil edilmektedir. Pleyistosen’de (yaklaşık 2 milyon yıl önceki son tektonik evre) Kıbrıs’ın bulunduğu alanda meydana gelen ani yükselim sonucunda Trodos ve Girne Dağları bugün  bulunduklarından daha fazla yükseltiye ulaşmışlardır. Ani yükselim ile birlikte o dönemdeki iklim koşullarına bağlı olarak gelişen sürekli yağışlar, sonuçta bu dağların yaygın bir şekilde aşınmasına yolaçmıştır. Bu aşınma sonucunda özellikle Trodos Dağları’ndan çok miktarda kırıntılı materyal çeşitli havzalar içerisine taşınmıştır. Bu kırıntılı çökeller geniş vadiler ve Mesarya Ovası’nda çökelmiş olup Pleyistosen yaşlı örgülü akarsu çökellerini (Fanglomera) meydana getirmiştir.