5 september

5 september is de 248ste dag van het jaar (249ste dag in een schrikkeljaar) in de gregoriaanse kalender. Hierna volgen nog 117 dagen tot het einde van het jaar.

Gebeurtenissen

•  Algemeen
  • 1954 - Nabij Shannon Airport verongelukt KLM-vlucht 633.
  • 1955 - Fred Kaps wordt wereldkampioen goochelen.

•  Oorlog
  • 322 v.Chr. - Slag bij Crannon. Antipater en Craterus verslaan Athene en de Aetolische Bond.
  • 1800 - Malta, dat door de Fransen bezet was, valt in handen van de Britten.
  • 1920 - België - Eerste IJzerbedevaart.
  • 1939 - Na de Duitse inval in Polen verklaren de VS zich neutraal.
  • 1944 - Geallieerden bevrijden Brussel.
  • 1944 - Dolle dinsdag: Nederland wacht tevergeefs op de bevrijders.
  • 1990 - Saddam Hoessein, de Iraakse president, roept opnieuw op tot een heilige oorlog tegen het Westen. Hij spoort de Egyptenaren en het Saoedische volk aan om in opstand te komen tegen hun regeringen.

•  Politiek
  • 1915 - Begin van de Zimmerwaldconferentie.
  • 1972 - Palestijnse terroristen overvallen het woonblok van de Israëlische sportploeg in het Olympisch dorp in München.
  • 1975 - Een moordaanslag op de Amerikaanse president Gerald Ford mislukt.
  • 1977 - De West-Duitse werkgeversvoorzitter Hanns-Martin Schleyer wordt door RAF-sympathisanten ontvoerd.
  • 1995 - Wereldwijd protest na de eerste van een reeks kernproeven door Frankrijk op het atol Mururoa.

•  Recreatie
  • 2011 - In Six Flags Great America wordt de attractie Iron Wolf gesloten.

•  Religie
  • 1622 - Paus Gregorius XV creëert vier nieuwe kardinalen, onder wie de Franse bisschop van Luçon en politicus Armand-Jean du Plessis de Richelieu.
  • 2004 - Zaligverklaring van Pere Tarrés i Claret (1905-1950), Spaans arts en priester, en Alberto Marvelli (1918-1946) en Pina Suriano (1915-1950), beiden actief in de Italiaanse Katholieke Actie, door Paus Johannes Paulus II in Loreto.

•  Sport
  • 1960 - Cassius Clay wint de gouden medaille in boksen bij de Olympische Spelen in Rome.
  • 1971 - Eddy Merckx wordt wereldkampioen wielrennen in Mendrisio.
  • 1972 - Palestijnse terroristen vallen Israëlische atleten aan tijdens de Olympische Spelen in München.
  • 1979 - Het Nederlands voetbalelftal maakt in Reykjavik geen fout en wint de EK-kwalificatiewedstrijd tegen IJsland met 4-0, onder meer door twee treffers van centrumspits Dick Nanninga.
  • 1982 - De Italiaanse wielrenner Giuseppe Saronni wint in Goodwood (Groot-Brittannië) de wereldtitel op de weg bij de profs.
  • 1993 - Het Argentijns voetbalelftal lijdt de zwaarste thuisnederlaag ooit. Colombia is in de WK-kwalificatiewedstrijd in Buenos Aires met 5-0 te sterk, door doelpunten van Freddy Rincón (2), Faustino Asprilla (2) en Adolfo Valencia.
  • 1994 - Jingyi Le scherpt bij de wereldkampioenschappen zwemmen in Rome het wereldrecord op de 100 meter vrije slag aan tot 54,01. De mondiale toptijd was met 54,48 in handen van Jenny Thompson.

•  Wetenschap en technologie
  • 1910 - De natuurkundige Madame Curie slaagt er in in haar laboratorium in Parijs enkele grammen radium te verkrijgen.
  • 1927 - In Delft wordt het Waterloopkundig Laboratorium geopend.
  • 1977 - Voyager 1 gelanceerd.
  • 1980 - Tussen Italië en Zwitserland wordt de Gotthardtunnel voor het autoverkeer geopend.
  • 2008 - De ruimtesonde Rosetta vliegt voorbij de planetoïde (2867) Šteins.

Geboren

George Lazenby,
geboren in 1939

Herman Koch,
geboren in 1953

Jon van Eerd,
geboren in 1960

Rose McGowan,
geboren in 1973

Carice van Houten,
geboren in 1976

• 1187 - Lodewijk VIII, koning van Frankrijk (overleden 1226)
• 1313 - Peter IV van Aragón, koning van Aragón, Sardinië en Corsica (overleden 1387)
• 1585 - Kardinaal de Richelieu, Frans staatsman (overleden 1642)
• 1638 - Lodewijk XIV, koning van Frankrijk (overleden 1715)
• 1667 - Giovanni Saccheri, Italiaans wiskundige (overleden 1733)
• 1722 - Frederik Christiaan van Saksen, keurvorst van Saksen (overleden 1763)
• 1733 - Christoph Martin Wieland, Duits schrijver (overleden 1813)
• 1735 - Johann Christian Bach, Duits componist (overleden 1782)
• 1771 - Karel van Oostenrijk-Teschen, landvoogd van de Oostenrijkse Nederlanden (overleden 1847)
• 1774 - Caspar David Friedrich, Duits schilder en tekenaar (overleden 1840)
• 1791 - Giacomo Meyerbeer, Joods-Duits componist en dirigent (overleden 1864)
• 1842 - Louis Bouwmeester, Nederlands acteur en toneeldirecteur (overleden 1925)
• 1847 - Jesse James, outlaw uit het Wilde Westen (overleden 1882)
• 1857 - Konstantin Tsiolkovski, Russisch ruimtevaartdeskundige (overleden 1935)
• 1860 - Karel Stefan van Oostenrijk, aartshertog van Oostenrijk (overleden 1882)
• 1872 - Elisabeth Carolina van Dorp, Nederlands econoom, politicus, jurist en feminist (overleden 1945)
• 1876 - Wilhelm Ritter von Leeb, Duits veldmaarschalk (overleden 1956)
• 1883 - Mel Sheppard, Amerikaans atleet (overleden 1942)
• 1896 - Heimito von Doderer, Oostenrijks schrijver (overleden 1966)
• 1901 - Mario Scelba, Italiaans politicus (overleden 1991)
• 1901 - Jesualda Kwanten, Nederlands beeldhouwer (overleden 2001)
• 1902 - Darryl F. Zanuck, Amerikaans filmproducent (overleden 1979)
• 1905 - Justiniano Montano, Filipijns politicus (overleden 2005)
• 1905 - Lorenzo Sumulong, Filipijns politicus (overleden 1997)
• 1912 - John Cage, Amerikaans componist (overleden 1992)
• 1912 - Frank Thomas, Amerikaans striptekenaar (overleden 2004)
• 1913 - Conny Stuart, Nederlands zangeres, cabaretière en musicalster (overleden 2010)
• 1914 - Nicanor Parra, Chileens wiskundige/dichter
• 1915 - Willy Schobben, Nederlands trompettist (overleden 2009)
• 1918 - Wim Hoddes, Nederlands acteur (overleden 2012)
• 1919 - Elisabeth Volkenrath, Duits SS-Oberaufseherin van concentratiekampen (overleden 1945)
• 1920 - Fons Rademakers, Nederlands filmregisseur, -producent en -acteur (overleden 2007)
• 1921 - Jack Valenti, Amerikaans politicus en lobbyist (overleden 2007)
• 1923 - Theo Blankenauw, Nederlands wielrenner (overleden 2001
• 1924 - Nick Carter, Nieuw-Zeelands wielrenner (overleden 2003)
• 1925 - Robert Schoonjans, Belgisch atleet (overleden 2011)
• 1925 - Jos Vandeloo, Vlaams schrijver
• 1927 - Paul Volcker, Amerikaans econoom
• 1928 - Albert Mangelsdorff, Duits jazztrombonist (overleden 2005)
• 1929 - Bob Newhart, Amerikaans acteur
• 1929 - Andrian Nikolajev, Russisch ruimtevaarder (overleden 2004)
• 1929 - Ildefonso Santos jr., Filipijns landschapsarchitect en nationaal kunstenaar (overleden 2014)
• 1930 - Ibrahim el-Salahi, Soedanees kunstschilder en politicus
• 1935 - Paul Josef Cordes, Duits kardinaal
• 1936 - André Hottenhuis, Nederlands Twentse-taal deskundige (overleden 2008)
• 1937 - Antonio Angelillo, Italo-Argentijns voetballer en trainer
• 1939 - George Lazenby, Australisch acteur
• 1939 - Clay Regazzoni, Zwitsers autocoureur (overleden 2006)
• 1939 - Susumu Tonegawa, Japans wetenschapper
• 1940 - Raquel Welch, Amerikaans actrice
• 1942 - Werner Herzog, Duits filmregisseur
• 1944 - Gareth Evans, Australisch politicus
• 1944 - Hans van Heelsbergen, Nederlands ondernemer
• 1944 - Lolle van Houten, Nederlands bokser (overleden 2008)
• 1945 - Al Stewart, Schots singer-songwriter
• 1946 - Freddie Mercury, Brits zanger (overleden 1991)
• 1947 - Buddy Miles, Amerikaans rock- en funkdrummer (overleden 2008)
• 1948 - Benita Ferrero-Waldner, Oostenrijks diplomate en politica
• 1949 - Pat McQuaid, Iers voorzitter van de Internationale Wielerfederatie
• 1950 - Vitorio Chemin, Braziliaans schaker
• 1951 - Ronny Abraham, Frans hoogleraar en rechter van het Internationaal Gerechtshof
• 1951 - Paul Breitner, Duits voetballer
• 1951 - Michael Keaton, Amerikaans acteur
• 1953 - Herman Koch, Nederlands acteur en schrijver
• 1953 - Hugo Maerten, Belgisch acteur
• 1953 - Jennifer Simons, Surinaams politicus
• 1953 - Maggy Wauters, Belgisch atlete
• 1955 - John D'Orazio, Australisch politicus (overleden 2011)
• 1956 - Aart Stigter, Nederlands atleet
• 1957 - Marcel Möring, Nederlands schrijver
• 1957 - Peter Winnen, Nederlands wielrenner, schrijver en columnist
• 1958 - Caja Cazemier, Nederlands jeugdboekenschrijfster
• 1959 - André Phillips, Amerikaans atleet
• 1960 - Jon van Eerd, Nederlands acteur, zanger, regisseur en schrijver
• 1961 - Sal Solo, Engels zanger
• 1963 - Kristian Alfonso, Amerikaans kunstschaatsster en actrice
• 1964 - Frank Farina, Australisch voetballer en voetbaltrainer
• 1966 - Milinko Pantić, Servisch voetballer
• 1967 - India Hicks, Brits model
• 1967 - Matthias Sammer, Duits voetballer
• 1968 - Robin van der Laan, Nederlands voetballer
• 1968 - Dominique van Vliet, Nederlands actrice en televisiepresentatrice
• 1968 - Brad Wilk, Amerikaans drummer
• 1969 - Rúnar Kristinsson, IJslands voetballer en voetbalcoach
• 1969 - Dweezil Zappa, Amerikaans acteur en zanger
• 1970 - Addis Abebe, Ethiopisch atleet
• 1970 - Miguel Janssen, Nederlands atleet
• 1970 - Gilbert Remulla, Filipijns nieuwslezer en politicus
• 1971 - Benjamin Kimutai, Keniaans atleet
• 1972 - Salaheddine Bassir, Marokkaans voetballer
• 1972 - Tim Mack, Amerikaans atleet
• 1973 - Cystine Carreon, Nederlands-Filipijns actrice en musicalster
• 1973 - Paddy Considine, Brits acteur
• 1973 - Rose McGowan, Amerikaans actrice
• 1976 - Carice van Houten, Nederlands actrice
• 1977 - Joseba Etxeberria, Spaans voetballer
• 1978 - Petra Zakouřilová, Tsjechisch alpineskiester
• 1979 - John Carew, Noors voetballer
• 1979 - Leonardo Nascimento de Araujo, Braziliaans voetballer
• 1980 - Jakob Kehlet, Deens voetbalscheidsrechter
• 1981 - Rogier Meijer, Nederlands voetballer
• 1981 - Bruno Neves, Portugees wielrenner (overleden 2008)
• 1982 - Claire Dautherives, Frans alpineskiester
• 1982 - Roko Karanušić, Kroatisch tennisser
• 1984 - Erik Huseklepp, Noors voetballer
• 1984 - Chris Anker Sørensen, Deens wielrenner
• 1987 - Pierre Casiraghi, zoon van Caroline van Monaco
• 1987 - James Dasaolu, Brits atleet
• 1988 - Denni Avdić, Zweeds voetballer
• 1988 - Nuri Şahin, Duits-Turks voetballer
• 1989 - Joel Tillema, Nederlands voetballer
• 1991 - Skandar Keynes, Brits acteur
• 1994 - Gregorio Paltrinieri, Italiaans zwemmer
• 1996 - Richairo Živković, Nederlands voetballer

Overleden

Moeder Teresa,
overleden in 1997

Joe South,
overleden in 2012

• 590 - Authari, koning van de Longobarden
• 1235 - Hendrik I (70), Hertog van Brabant
• 1548 - Catharina Parr (36), koningin van Engeland (1543-1547)
• 1803 - Pierre Choderlos de Laclos (61), Frans legergeneraal en schrijver
• 1803 - François Devienne (44), Frans componist en fluitist
• 1836 - Ferdinand Raimund (46), Oostenrijks schrijver
• 1857 - Auguste Comte (59), Frans filosoof en socioloog
• 1877 - Crazy Horse (ong 32), Sioux militair leider
• 1902 - Rudolf Virchow (80), Duits arts
• 1906 - Ludwig Boltzmann (62), Oostenrijks natuurkundige en wiskundige
• 1912 - Arthur MacArthur jr. (67), Amerikaans generaal
• 1934 - Joop ter Beek (33), Nederlands voetballer
• 1962 - Joseph Rock (78), Amerikaans-Oostenrijks antropoloog, botanicus, filmer, fotograaf, linguïst, ontdekkingsreiziger en auteur
• 1970 - Jochen Rindt (28), Oostenrijks autocoureur
• 1979 - Alberto di Jorio (95), Italiaans curiekardinaal
• 1982 - Maurits Naessens (73), Belgisch bankier
• 1988 - Gert Fröbe (75), Duits acteur
• 1990 - Henri Faas (63), Nederlands journalist
• 1992 - Fritz Leiber (81), Amerikaans schrijver
• 1993 - René Klijn (30), Nederlands zanger
• 1997 - Georg Solti (84), Hongaars dirigent
• 1997 - Moeder Teresa van Calcutta (87), Albanees stichteres van de Missionarissen van Naastenliefde
• 1998 - Willem Drees jr. (75), Nederlands politicus
• 1998 - Leo Penn (77), Amerikaans acteur en televisieregisseur
• 1999 - Charles Onyeama (82), Nigeriaans rechter
• 2002 - Marcel Van der Aa (78), Vlaams-Belgisch politicus
• 2007 - Theo Fransman (79), Nederlands politicus en bestuurder
• 2007 - Hendrik Jan Schoo (61), Nederlands journalist en columnist
• 2008 - Ritsaert ten Cate (70), Nederlands kunstenaar en theaterpionier
• 2008 - Thubten Jigme Norbu (86), Tibetaans geestelijke
• 2008 - Luis Santibáñez (72), Chileens voetbaltrainer
• 2010 - Corneille (Guillaume Cornelis Beverloo) (88), Nederlands kunstschilder en beeldhouwer
• 2010 - Shoya Tomizawa (19), Japans motorcoureur
• 2011 - Salvatore Licitra (43), Italiaans tenor
• 2012 - Maria Becker (92), Duits-Zwitsers actrice en regisseur
• 2012 - Christian Marin (83), Frans acteur
• 2012 - Joe South (72), Amerikaans zanger
• 2013 - Rochus Misch (96), Duits SS-militair en lijfwacht

Viering/herdenking

• Rooms-katholieke kalender:
  • Heilige Bertinus (van Poperinge) († 698)
  • Heilige Raïssa (van Alexandrië) († 303/8)
  • Heiligen Urbaan, Theodorus en Menedemus van Nicomedia († 370)
  • Zalige Gentilis (van Matelica) († 1340)
  • Zalige Moeder Teresa (van Calcutta) († 1997)

Weerextremen

Nederland

Dagrecords

• 1925 - Laagste etmaalgemiddelde temperatuur 10,3 °C
• 1949 - Hoogste etmaalgemiddelde temperatuur 25,7 °C
• 1971 - Laagste minimumtemperatuur 4,4 °C
• 1949 - Hoogste maximumtemperatuur 34,2 °C
• 1910 - Hoogste uurgemiddelde windsnelheid 11,8 m/s
• 2005 - Langste zonneschijnduur 12,5 uur
• 1974 - Langste neerslagduur 19,3 uur
• 1974 - Hoogste etmaalsom van de neerslag 29,2 mm
• 1949 - Laagste etmaalgemiddelde relatieve vochtigheid 48 %

België

Dagrecords

• 1925 - Laagste etmaalgemiddelde temperatuur 9 °C
• 1949 - Hoogste etmaalgemiddelde temperatuur 27,2 °C. Dit is de warmste dag ooit in de maand september.
• 1925 - Laagste minimumtemperatuur 5 °C
• 1949 - Hoogste maximumtemperatuur 32,3 °C
• 1935 - Hoogste etmaalsom van de neerslag 25 mm

Uitzonderlijke gebeurtenissen

• 1949 - Maximumtemperatuur 29,2 °C op de Baraque Michel (Jalhay) en 34,9 °C in Gerdingen (Bree).
• 1987 - Tornado veroorzaakt schade in de omgeving van Rance (Sivry).
• 1989 - Vorst in Elsenborn (Bütgenbach): minimum –0,7 °C.

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie 5 September van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.