Groenland
| Kalaallit Nunaat Grønland |
||||||
|
||||||
 |
||||||
| Basisgegevens | ||||||
| Officiële landstaal | Groenlands[1] | |||||
| Hoofdstad | Nuuk (Godthåb) | |||||
| Regeringsvorm | parlementaire democratie | |||||
| Regeringsleider | Kim Kielsen | |||||
| Religie | lutheranisme | |||||
| Oppervlakte | 2.166.086 km² [2] (81% ijs) | |||||
| Inwoners | 56.462 (2008)[3] (0,03/km²) | |||||
| Overige | ||||||
| Volkslied | Nunarput utoqqarsuanngoravit | |||||
| Munteenheid | Deense kroon (DKK) |
|||||
| UTC | -4, -3, -1, +0 | |||||
| Nationale feestdag | 21 juni | |||||
| Web | Code | Tel. | .gl | GRL | 304 | |||||
| Topografie | ||||||
 |
||||||
|
||||||
Groenland (Groenlands: Kalaallit Nunaat, "Land van de Groenlanders"; Deens: Grønland) is een autonoom gebied binnen het Koninkrijk Denemarken, gelegen tussen de Noordelijke IJszee en de Atlantische Oceaan, ten oosten van de Canadese Arctische Eilanden. Hoewel het geografisch een deel is van het continent Noord-Amerika, wordt Groenland politiek en cultureel geassocieerd met Europa (vanwege de historische banden met Denemarken en Noorwegen). Het land wordt, op een aantal kleinere eilanden na, nagenoeg volledig gevormd door één groot eiland dat ook Groenland heet.
Groenland wordt bewoond, maar niet continu, door Indianen sinds 2500 v.Chr. Op het eind van de 10e eeuw vestigden Noren zich op het toen onbewoonde zuidelijke deel van Groenland. In de 13e eeuw kwamen de Inuit aan, en in de 15e eeuw werden de Noorse kolonies verlaten. In de vroege 18e eeuw werd het contact tussen Scandinavië en Groenland hersteld en Denemarken vestigde zijn heerschappij over Groenland.
Groenland werd een Deense kolonie in 1814, na eeuwen onder de heerschappij van Denemarken-Noorwegen. Met de Grondwet van Denemarken van 1953 werd Groenland een integraal deel van Denemarken. Hierop volgde een periode van culturele assimilatie ('danisering').
In 1979 verleende Denemarken zelfbestuur aan Groenland en in 2008 koos Groenland ervoor om meer macht van de Deense regering aan de lokale Groenlandse regering over te dragen. De wet werd het jaar daarop van kracht, met de Deense regering verantwoordelijk voor buitenlandse zaken, beveiliging (defensie, politie en justitie), het financieel beleid en het toekennen van een subsidie van 3,4 miljard Deense kronen, of ongeveer € 7.900 per Groenlander per jaar.
Groenland is 's werelds grootste eiland (Australië en Antarctica zijn weliswaar groter, maar worden als continenten gezien en niet als eilanden). Met een bevolking van 56.615 inwoners (schatting van januari 2011) is het het dunstbevolkte afhankelijke gebied of land van de wereld, met een bevolkingsdichtheid van 0,03/km².
Inhoud
Geografie[bewerken]
Groenland hoort geografisch bij Noord-Amerika en geologisch gezien tot het Canadese schild. 80% van het land is bedekt met een ijslaag van maximaal 3 km dikte. Alleen de kuststrook van 15–150 km breed, vooral in het zuiden en westen, is bewoonbaar, mede door de invloed van de Golfstroom. De kusten zijn ingekerfd met enorme fjorden en gletsjers, waar regelmatig ijsbergen van afbreken. Vanwege de zeer noordelijke ligging van Groenland is het vaak moeilijk om de grootte van Groenland in de juiste verhouding te zien op een kaart, het land heeft op een Mercatorprojectie ogenschijnlijk de grootte van Afrika. De oppervlakte van Groenland is echter met 2.166.086 km² net iets kleiner dan die van het Arabisch schiereiland (vergelijkbaar met vier keer de oppervlakte van Frankrijk). Het zuidelijkste punt van Groenland is Kaap Vaarwel en het noordelijkste punt op het vaste land is Kaap Morris Jesup. De Grand Canyon van Groenland is een in 2013 ontdekte kloof onder de ijslaag.
Klimaat[bewerken]
Groenland heeft grotendeels een poolklimaat in het binnenland en een toendraklimaat langs de kust. In een dunne strook langs de zuidwestkust heeft de zee een matigende invloed. In de winter kan de temperatuur zakken tot -50°C in het binnenland. In de zomer is het -10°C in het binnenland en is het langs de kusten 0 tot 10 graden. Aan de zuidwestkust kan het zomers soms tegen de 20°C worden.
Geschiedenis[bewerken]
Volgens archeologen is Groenland sinds 2500 voor Chr. vrijwel voortdurend in minstens één deel van het eiland bewoond geweest door één van de verschillende, elkaar opvolgende, Inuit-culturen, komend uit Noord-Amerika.
- 981 - De Noor Erik de Rode landt via IJsland op de Groenlandse kust.
- 985 - Vestiging van de eerste kolonisten.
- Ca. 1000 - Invoering van het christendom door Leif Eriksson.
- 1261 - Groenland onder Noors bestuur.
- 1397 - Groenland officieel Deens gebied (Unie van Kalmar).
- 15e eeuw - De Vikingkolonies verdwijnen door het kouder worden van het eiland, als gevolg van het veranderende klimaat (kleine ijstijd).
- 1721 - Begin herkolonisering door Denemarken.
- 1774-1951 - De handel met Groenland is een staatsmonopolie.
- 1951 - Deens-Amerikaans verdrag m.b.t. gemeenschappelijke verdediging van Groenland.
- 1953 - Groenland wordt een integraal deel van Denemarken.
- 1979 - Groenland verkrijgt zelfbestuur binnen het Deense koninkrijk.
- 1982 - Groenland stemt in een referendum voor uittreding uit de Europese Gemeenschap.
- 1985 - Groenland verlaat de Europese Gemeenschap.
- 2009 - Op 21 juni 2009 kreeg Groenland vrijwel volledig zelfbestuur. Dit naar aanleiding van een referendum gehouden in 2008 waarbij 3/4 van de Groenlanders voor meer autonomie stemde.
Bestuurlijke indeling[bewerken]
Groenland bestaat uit twee gemeentevrije gebieden (Nationaal park Noordoost-Groenland en Pituffik), en vier gemeenten (kommunia):[4]
- Kommune Kujalleq (code ISO 3166-2: GL-KU), gevormd uit de voormalige gemeenten Nanortalik, Narsaq en Qaqortoq.
- Kommuneqarfik Sermersooq (code ISO 3166-2: GL-SM), gevormd uit de voormalige gemeenten Ammassalik, Ittoqqortoormiit, Ivittuut, Nuuk en Paamiut.
- Qaasuitsup Kommunia (code ISO 3166-2: GL-QA), gevormd uit de voormalige gemeenten Aasiaat, Ilulissat , Kangaatsiaq, Qaanaaq, Qasigiannguit, Qeqertarsuaq, Upernavik en Uummannaq.
- Qeqqata Kommunia (code ISO 3166-2: GL-QE), gevormd uit de voormalige gemeenten Maniitsoq en Sisimiut.
Bevolking[bewerken]
Bevolkingsgroepen[bewerken]
De oorspronkelijke inwoners, de Inuit (ook Eskimo's genoemd), zijn vanouds nomaden. Samen met de Groenlanders, een vermenging van Denen en Inuit, vormen zij 88% van de bevolking van 57.600. De overige 12% zijn van Europese komaf, waarvan het grootste deel Deens is. Verreweg de meeste inwoners leven in het zuidwesten. In de basis Thule zijn Amerikaanse soldaten gelegerd.
Religie[bewerken]
Het merendeel van de Groenlanders is christelijk. Ruim 64,2% van de Groenlanders behoort tot de Evangelisch-Lutherse Kerk, dit was tot 1954 de staatskerk. 30,2% van de Groenlanders behoort tot een andere christelijke kerk, 3,4% is niet religieus.
Taal[bewerken]
van de ca. 58.000 mensen die in Groenland leven, spreken er ongeveer 51.000 Groenlands, 6000 Deens (meestal als tweede taal) en de rest spreekt andere talen. Deze laatste groep bestaat vaak uit studenten en wetenschappers die vooral Engels, Spaans en Noors spreken.
Economie[bewerken]
De Groenlandse economie leunt voornamelijk op de visvangst, de jacht, de schapenteelt en het toerisme. Men exporteert onder meer walvisproducten en pelzen. Mijnbouwproducten zoals cryoliet, kwarts, mica, lood, zink en ijzererts waren ook belangrijke exportproducten, maar de laatste mijn werd in 1990 gesloten. Onder de ijskap zijn ook diamant en uranium gevonden. Dit is tot dusver niet te ontginnen, maar door de opwarming van de Aarde kan de ontginning hier in de toekomst wel worden begonnen. Ook is er al decennialang een Deens verbod op het delven van uranium, vanwege de mogelijke veiligheidsrisico's. In oktober 2013 stemde een nipte meerderheid van het Groenlandse parlement voor de opheffing van dit verbod.[5]
Er zijn ook verwachtingen over mogelijke oliewinning, maar exploratieboringen vielen vooralsnog tegen.[6]
Politiek[bewerken]
Groenland kreeg op 1 mei 1979 zelfbestuur van Denemarken middels de lov om Grønlands hjemmestyre. Op 10 januari 2008 kondigde premier Hans Enoksen een referendum aan, waarin een voorstel aan het volk werd voorgelegd voor grotere autonomie met een streven naar volledige onafhankelijkheid. Het referendum vond plaats op 26 november 2008, en de uitkomst luidde dat drie vierde van de bevolking streefde naar een grotere autonomie van Groenland. De lov om Grønlands selvstyre ('wet op het Groenlandse zelfbestuur') trad op 21 juni 2009 in werking, waarmee het zelfbestuur flink werd uitgebreid, precies 300 jaar nadat het land door Denemarken werd gekoloniseerd. Deze stap zal uiteindelijk moeten leiden tot volledige onafhankelijkheid.
Als grondwet van Groenland fungeert sinds 1 december 2010 de Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaat ('wet van het Groenlandse parlement over het Groenlandse parlement en de Groenlandse regering'). Groenland is een parlementaire democratie met algemeen kiesrecht en een 31 zetels tellend parlement (het Inatsisartut). De Premier van Groenland zit de regering (Naalakkersuisut) voor en is meestal lid van de grootste partij in het parlement. De huidige is Kim Kielsen sinds 10 december 2014.
Groenland behoort als land of gebied overzee (LGO) niet tot het grondgebied van de Europese Unie.
Politieke partijen[bewerken]
Groenland telt enkele belangrijke politieke partijen:
- Atassut (A) - Gevoel van Gemeenschapssolidariteit (conservatief, voorstander van de unie tussen Denemarken en Groenland)
- Siumut (S) - Voorwaarts (sociaaldemocratisch, voorstander verregaande autonomie, maar met behoud van de unie tussen Denemarken en Groenland)
- Inuit Ataqatigiit - Inuitgemeenschap (links, voorstander complete onafhankelijkheid van Denemarken)
- Demokraatit (D) - Democraten (liberale partij)
- Kattusseqatigiit (K) - Onafhankelijken (fractie van onafhankelijke kandidaten in het Groenlandse parlement)
Etymologie[bewerken]
Groenland dankt zijn naam aan de Noor Erik de Rode. Volgens de Eiríks saga rauða besloot hij - nadat hij in IJsland vogelvrij verklaard was - op zoek te gaan naar een land ten westen van IJsland, dat eerder gezien was door ene Gunnbjörn. Hij vond het land en noemde het 'Groenland' (Oudnoords: 'Grœnland'), ondanks het feit dat het voor een groot deel door ijs werd bedekt. Volgens de verhalen gaf hij het land deze naam, omdat hij dacht dat het waarschijnlijk wel andere kolonisten zou aantrekken als het een gunstige naam had. Het zuiden van Groenland kan overigens in de zomer daadwerkelijk heel groen zijn, en het is heel waarschijnlijk dat het in de tijd van Erik de Rode zelfs nog groener was dan tegenwoordig.
Externe link[bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Zie de categorie Greenland van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
| Gemeenten van Groenland |  |
|---|---|
|
Gemeenten: Kujalleq · Qaasuitsup · Qeqqata · Sermersooq |
|
| Landen in Noord-Amerika |
|---|
|
Antigua en Barbuda · Bahama's · Barbados · Belize · Canada · Costa Rica · Cuba · Dominica · Dominicaanse Republiek · El Salvador · Grenada · Guatemala · Haïti · Honduras · Jamaica · Mexico · Nicaragua · Panama · Saint Kitts en Nevis · Saint Lucia · Saint Vincent en de Grenadines · Trinidad en Tobago · Verenigde Staten |
| Noordse Raad |
|---|
|
Landen: |
