Урда Африка (улас)

Сүлөөтэ Нэбтэрхэй Толи — Википеэдиһээ
Шууд ошохо: тамаралга, хайха
Урда Африкын Бүгэдэ Найрамдаха Улас
Republiek van Suid-Afrika
Republic of South Africa
Түрын туг
Уряа: !ke e: ǀxarra ǁke
Элдэб зон нэгэдхэнэ
Ниислэл Претори (захиргаан),
Кейптаун (хуули тогтоохо),
Блумфонтейн (шүүхэ)
Албан хэлэн англи, Африкаанс, венда, зулу, коса, урда ндебеле, свати, хойто сото, сесото, тсвана, тсонга
Түрэ засаг Бүгэдэ найрамдаха улас
 -  Юрэнхылэгшэ Джейкоб Зума
Дэбиcхэр газар
 -  Бүхэлдээ 1 219 912 км2 
Хүн зон
 -  Тоосоо (2013) Загбар:Decrease 48 601 098[1] 
 -  Хүн зоной нягтарал 41 хүн/км2 
ДНБ (ХАШТ) 2011 оной тоосоо
 -  Бүгэдэ $555.340 billion[2] 
 -  Нэгэ хүндэ $10,977[2] 
ДНБ (Нэрлэһэн) 2011 оной тоосоо
 -  Бүгэдэ $422.037 billion[2] 
 -  Нэгэ хүндэ $8,342[2] (104)
ОТББЭ (2006) 67.4[3] (маша ехэ) (2)
ХХИ (2011) 0.619 Increase (дундажа) (123)
Мүнгэн тэмдэгтэ Урда Африкын рэнд (ZAR)
Сагай бүһэ +2
Интернет домэйн .za
Телефоной код +27

Урда Африка, албан ёһоор Урда Африкын Бүгэдэ Найрамдаха Улас (африкаансаар Republiek van Suid-Afrika, англяар Republic of South Africa) — Африкын урда үзүүрые эзэлэн оршохо улас. Урда Африкын эрьень 2,798 км үргэлжэлхэ болоод Атлантын, Энэдхэгэй далайнуудтай хилэлнэ. Урда Африкын хойто талада Намиби, Ботсвана, Зимбабве, Мозамбик, Свазиланд уласууд оршодог болон доторынь Лесотын хаанта улас оршодог.

Урда Африка хүн зонхи олон янза байдалаараа алдартай болон Үндэһэн Хуулидань 11 албан ёһоной хэлэниие зааһан байдаг. Албан ёһоной үйлэ хэрэг болон худалдаа, аралжаанда англи хэл эгээн ехэ хэрэглэгдэдэг болобошье гэртэ хөөрэлдэхэ хэлээрээ табадал жагсадаг. Урда Африкань сагаан, энэдхэгхи, холимог шуһата хүн зоноороо Африкада тэргүүлдэг. Хэдыгээр хүн зонойхинь 79.5% хара арһатай болобошье энэ ангилалда олон үндэһэтэн багтадаг. Албан ёһоной 11 хэлэнэй 9 Африкын хэлэнүүд юм. 2006 оной байдалаар Урда Африка хүн зониие 47.4 сая гэжэ тоособо.

Түүхэ[заһабарилха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Мүнөөнэй Урда Африка нютагта оршон үеын хүнүүд 100,000 үлүү жэлэй турша оршон һууһан. Харин Һайн Найдалай хушуунаар үнгэрхэ замые оложо нээһэнээр Голландай Зүүн Энэдхэг Компани мүнөөнэй Кейптаун болохо газарта 1652 ондо амарха зогсоолые байгуулба. Кейптаун 1806 ондо Британиин колони болоһтон байна. 1820-оод оной үедэ Европошуудай һууришил улам тэлэһэн болоод тэрэнэй ушарынь Бурнууд (анханай Голландиин һуугшанар) болон Британишууд уласай хойто, зүүн хэһэгэй газарай болгон абаа. Үрэ дүндэ тэдэ болон нютагай унаган зон болохо Коса, Зулушууд хоорондо мүргэлдөөн бии болоһон байна. Хожомынь алмаз олдоһоноор Британи, Буршууд Урда Африка кристалл бодосой нөөсые өөртөө абаха гэжэ Англи-Бур дайн болобо. Хэдыгээр Буршууд илагдаһан болобошье 1910 ондо Британиин эрхэ мэдэл дооро Урда Африкада хизгаарлагдамал тусгаар тогтонолые үгэһэн байна. Британида эсэргүү бодолгонууд бүрин тусгаар тогтонол дээрэ тулгуурилжа байһан болоод 1961 ондо Урда Африка бүгэдэ найрамдаха улас болоһон бэлэй. Иигээд тэригүүлэгшэ Үндэһэнэй нам апартеид гэжэ тусгаарлалтые зүбшөөрһэн хуулиие тогтообо. Гэбэш энэнь дотоодо, гадаадаһаа шүүмжэлэл хүртэжэ байһан болоод 1990 ондо хуушан юрэнхылэгшэ Фредерик Виллем де Клерк энэ хуулиие буулгажа эхилжэ, 1994 ондо анханай арадшалһан һунгуули ябагдаһан байна. Энэхүү һунгууляар Нельсон Мандела болон мүнөө ударидагша нам, Африкын Үндэһэнэй Конгрессые эрхэ мэдэлдэ хүргэбэ.

Зүүлтэ[заһабарилха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

  1. Census.gov (2013). Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013. U.S. Department of Commerce. the original on 2013-05-09-с архивлагдсан. 2013-05-09-д хандсан.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 South Africa. International Monetary Fund. 2011-September-20-д хандсан.
  3. Gini Index. World Bank. 2 March 2011-д хандсан.

Холбооһон[заһабарилха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Африка
LocationAfrica.png Алжир · Ангола · Бенин · Ботсвана · Буркино-Фасо · Бурунди · Габон · Гамби · Гана · Гвиней · Гвиней-Бисау · Джибути · Египет · Замби · Зимбабве · Кабо-Верде · Камерун · Кени · Коморын арлууд · Конго · Ардчилсан Конго Улас · Кот д'Ивуар · Лесото · Либери · Ливи · Маврикий · Мавритан · Мадагаскар · Малави · Мали · Марокко · Мозамбик · Намиби · Нигер · Нигери · Руанда · Сан-Томе ба Принсип · Свазиланд · Сейшелийн арлууд · Сенегал · Сомали · Судан · Сьерра-Леоне · Танзани · Того · Тунис · Түб Африкын Улас · Уганда · Урда Африкын Улас · Урда Судан · Чад · Экваторын Гвиней · Эритрей · Этиоп