Zambia

Zambia
Republic of Zambia
Flago di Zambia	Blazono di Zambia
Nacionala devizo:
{{{Devizo}}}
Nacionala himno:
Stand and Sing of Zambia, Proud and Free
[[File:{{{Audio_ligilo}}}]]
{{{Imajo_informo}}}
Urbi:
Chefurbo:	Lusaka
· Habitanti:	1,460,566 (2010)
· Dato:	{{{Dato_chefurbo}}}
· {{{TituloChefurbo2}}}:	{{{Chefurbo2}}}
· Habitanti:	{{{Lojanti_chefurbo2}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo2}}}
· {{{TituloChefurbo3}}}:	{{{Chefurbo3}}}
· Habitanti:	{{{Lojanti_chefurbo3}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo3}}}
Precipua urbo:	Lusaka
· Habitanti:	{{{Lojanti_precipua}}}
Linguo:
Oficala linguo:	{{{Oficala_linguo}}}
Lingui:
Oficala lingui:	Angliana
Nacionala linguo:	{{{Nacionala_linguo}}}
Nacionala lingui:	{{{Nacionala_lingui}}}
Regionala linguo:	{{{Regionala_linguo}}}
Regionala lingui:	{{{Regionala_lingui}}}
Etnii:
· {{{Etnii_procenti}}}	{{{Etnii}}}
· {{{Etnii2_procenti}}}	{{{Etnii2}}}
· {{{Etnii3_procenti}}}	{{{Etnii3}}}
· {{{Etnii4_procenti}}}	{{{Etnii4}}}
· {{{Etnii5_procenti}}}	{{{Etnii5}}}
· {{{Etnii6_procenti}}}	{{{Etnii6}}}
· {{{Etnii7_procenti}}}	{{{Etnii7}}}
· {{{Etnii8_procenti}}}	{{{Etnii8}}}
· {{{Etnii9_procenti}}}	{{{Etnii9}}}
· {{{Etnii10_procenti}}}	{{{Etnii10}}}
Demonimo:	{{{Demonimo}}}
Guvernerio:
Tipi:	Republiko
· Prezidanto:	Michael Sata
· Prezidisto (serbo):	{{{Serbiana_prezidisto}}}
· Prezidisto (kroato):	{{{Kroatiana_prezidisto}}}
· Prezidisto (Bosno):	{{{Bosniana_prezidisto}}}
· Ko-princi:	{{{Ko-princi}}}
· Ko-princi:	{{{Chefi_di_la_Kongreso_dil_Populo}}}
· General-guverniestro:	{{{Generala_guverniestro}}}
· [[{{{Nomo_listo_chefo_guverno}}}|{{{Titulo_chefo_guverno}}}]]:	{{{chefo_guverno}}}
Legifantaro:	[[{{{Legifantaro}}}]]
Historio:
· {{{Historio}}}:	{{{Historio_dato}}}
· {{{Historio2}}}:	{{{Historio2_dato}}}
· {{{Historio3}}}:	{{{Historio3_dato}}}
· {{{Historio4}}}:	{{{Historio4_dato}}}
· {{{Historio5}}}:	{{{Historio5_dato}}}
Surfaco:	(39ma granda)
· Totala:	752,618 km²
· Aquo:	1%
Habitanti:	(71ma granda)
· Totala:	12,935,000 (2009)
· Denseso di habitantaro:	17,2 hab./km²
KLP (KPP):
· Totala:	{{{KLP_KPP_totala}}}
· Segun persiono:	{{{KLP_KPP_segun_persiono}}}
KLP:
· Totala:	{{{KLP_totala}}}
· Segun persiono:	{{{KLP_segun_persiono}}}
Gini:	([[{{{Gini_yaro}}}]])
	{{{Gini_chanjo}}} {{{Gini}}}
	{{{Gini_valoro}}} · {{{Gini_rango}}}
IHD:	([[{{{IHD_yaro}}}]])
	{{{IHD_chanjo}}} {{{IHD}}}
	{{{IHD_valoro}}} · {{{IHD_rango}}}
Pluse informi:
Valuto:	kwacha di Zambia
· Abreviuro:	{{{Abreviuro}}}
· Simbolo:	{{{Simbolo}}}
Tempo-zono:	{{{Tempo_zono}}}
· Somero tempo:	{{{Somero_tempo}}}
Dato-formato:	{{{Dato_formato}}}
Veho-latero:	{{{Veho_latero}}}
Telefono-kodexo:	{{{Telefono_kodexo}}}
ISO:	{{{ISO}}}
	{{{ISO2}}}
	{{{ISO3}}}
Reto-domeno:	.zm
Reto-domeni:	{{{Reto_kodi}}}
	{{{Reto_kodo2}}}
	{{{Reto_kodo3}}}
	{{{Reto_kodo4}}}
	{{{Reto_kodo5}}}
Precipua religio:	kristanismo
Oficala retosituo:	{{{Oficalaretosituo}}}

Zambia esas lando qua jacas en suda Afrika. Lua vicina landi esas Demokratial Republiko Kongo en en nordo, Tanzania en nord-esto, Malawi en esto, Mozambik, Zimbabwe e Namibia en sudo, ed Angola en westo. Lua chef-urbo esas Lusaka. Lando ne havas litoro.

Lando nomesis pro Zambezi-fluvio, quo fluas ek la nordesto dil republiko.

Bazala fakti pri Zambia.

Historio

Videz anke: Historio di Zambia.

La teritorio di nuna Zambia habitesis da Khoisan populi cirkum yaro 300. Bantua populi arivis dum la 12ma yarcento. Nkola populi arivis inter la 12ma e la 13ma yarcenti.

L'unesma Europana qua arivis en la regiono esis Portugalana Francisco de Lacerda, en la fino dil 18ma yarcento. En 1855 explorero David Livingstone deskovris la granda katarakti di Zambezi-fluvio, e nominis ol Victoria Falls (aquo-falo di Victoria). En 1888 Cecil Rhodes proklamis la regiono parto di Britanian imperio.

Til 1964 Zambia nomesis Norda Rhodezia. Ol divenis nedependanta de Unionita Rejio en 24 di oktobro 1964. L'unesma prezidanto esis Kenneth Kaunda. Dum la sequanta yardeko, Kaunda suportis UNITA en Angola, l'Uniono di Afrikana populi en Zimbabwe (ZAPU), l'ANK en Sudafrika e la SWAPO en Namibia. guvernerio di Kaunda anke havis forta diplomacala relati kun Sovietia e kun la rejimo di Saddam Hussein en Irak.

Un konflikto kun Rhodezia rezultis en la klozado di la frontiero en 1973 e boikoto en la furniso di energio. Malgre ta, la mashinaro di Kariba hidroelektriko kontinuis funcionar. Un fervoyo konstruktita kun la helpo di Populala Republiko di Chinia til la portuo di Dar es Salaam en Tanzania helpis diminutar la dependeso di Rhodezia.

En fino di 1970a yari Portugalana kolonii en Afrika ja esis nedependanta, Rhodeziana rejimo finis e lando transformis su en Zimbabwe, ma la problemi di Zambia ne finis. Interna militi en Angola e Mozambik rezultis en granda nombro di refujanti e kauzis granda problemi en la sistemo di transporto.

En junio 1990 komencis rebelioni kontre guvernerio di Kaunda. Multa manifesteri mortis en atempto di guvernerio kontrolar protesti. En 1991 Kaunda aceptis riinstitucar plurapartisala demokratio. Frederick Chiluba esis elektita prezidanto ed asumis povo en 2 di novembro 1991. En 1996 il rielektesis e guvernis til 2001.

Dum 2000a yari, l'ekonomio stabileskis, l'inflaciono atingis singla cifro en 2006 e 2007, internaciona komerco kreskis e procento di interesti diminutis.

Politiko

Zambia divenis prezidantala republiko imediate pos lua nedependeso. La prezidanto di la republiko esas chefo di stato e chefo di guvernerio di lando. Pos 23 di septembro 2011 esas Michael Sata. Pos 1991 lando permisas l'existo di multa partisi.

La parlamento havas unika chambro, la Nacional Asemblajo (National Assembly) kun 158 membri qui elektesas dal populo por 5-yara periodo. Nuna konstituco adoptesis en 1996 ma la komitato Mungo'mba por konstitucala revizo preparis texto di nova konstituco en 2010.

Geografio

Mapo di Zambia kun lua precipua urbi.

Zambia esas la 39ma granda lando dil mondo, pos Chili. Lua maxim alta monto jacas en Mafinga Hills e havas 2301 metri di altitudo. Zambezi esas la precipua fluvio di lando, ma en nordo di lando la fluvii esas enfluanti di Kongo. L'aquo-falo di Victoria en Zambezi fluvio esas konsiderata la maxim larja dil mondo. En la frontiero kun Zimbabwe jacas lago Kariba, aquobarelo konstruktita de 1958 til 1963 qua furnisas energio a la du landi. En nordo di lando existas lago Tanganyika, naturala lago qua partoprenas a baseno di Kongo fluvio.

Klimato di Zambia esas tropikala kun influo di altitudo, o subtropikala humida. Sika sezono dividas su en du: de mayo o junio til agosto esas kolda, e de septembro til oktobro o novembro esas varma. Pluvoza sezono okuras de novembro til aprilo.

Ekonomio

Videz anke: Ekonomio di Zambia.

La precipua produkto di Zambiana ekonomiko esas kupro, quankam la guvernerio persequas l'ekonomikala diverseso. Cirkum 68% di totala habitantaro vivas sub la povreso-lineo.

Demografio

Cirkum 44% di Zambiani vivas en urbi, la majoritato proxim Lusaka od en la regiono konocita kom Copperbelt, en nordo. Chomeso en urbala regioni esas alta.

Lando havas 72 rasala grupi, ma preske 90% di populo partoprenas a 9 precipua rasala grupi: Nyanja-Chewa, Bemba, Tonga, Tumbuka, Lunda, Luvale, Kaonde, Nkoya e Lozi.

Kulturo

Admiranto di futbalo en Zambia.

Kulturo di Zambia mixuras bantua influi kun Europana. Un di rezulti di kolonial epoko esis l'augmento di populo en urbi e la mixuro di kulturi.

Angliana linguo esas oficala ed uzata en aferi, guvernerio ed eduko. La precipua lokala linguo esas Nyanja. Futbalo esas la maxim populala sporto di lando.