Sudàfrica
| Sudàfrica | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
| Motto: !ke e: ǀxarra ǁke [1] | |||||||||
|
|
|||||||||
| Informasion | |||||||||
| Nome par intiero: | Repùblica del Sudàfrica | ||||||||
| Nome ufisiałe: | Republic of South Africa | ||||||||
| Łéngoa uficiałe: | afrikaans, ingléxe, zułu, xhosa, swazi, ndebele, sesotho, sesotho del nord, tsonga, tswana, venda | ||||||||
| Cavedal: | Sità del Cao (legislativa) Pretoria (aministrativa) Bloemfontein (giudisiaria) (2 900 000 (Sità del Cao) ab.) |
||||||||
| Polìtega | |||||||||
| Governo: | republica | ||||||||
| Capo de stato: | Jacob Zuma | ||||||||
| Capo de governo: | |||||||||
| Indipendensa: | dal Regno Unìo 31 de majo 1910 |
||||||||
| Ingreso a l'ONU: | 7 de novenbre 1945 1 | ||||||||
| Area | |||||||||
| Totale: | 1.219.912 km² | ||||||||
| Pos. nel mondo: | 24° | ||||||||
| % delle acque: | 0 % | ||||||||
| Popolasion | |||||||||
| Totałe: | 43.647.658 ab. (2002) | ||||||||
| Pos. nel mondo: | 26° | ||||||||
| Densità: | 36 ab./km² | ||||||||
| Giografia | |||||||||
| Continente: | Africa | ||||||||
| Fuxo oràrio: | UTC +2 | ||||||||
| Economia | |||||||||
| Vałuta: | rand | ||||||||
| Varie | |||||||||
| TLD: | .za | ||||||||
| Prefiso tełef.: | +27 | ||||||||
| Sigla autom.: | ZA | ||||||||
| Ino nasionałe: | Nkosi Sikelel' iAfrika/Die Stem van Suid-Afrika | ||||||||
| Festa nasionałe: | 27 de apriłe | ||||||||
|
|
|||||||||
| 1 el xe uno dei 51 Stati menbri che ntel 1945 i ga dà vita a l’ONU. El xe fa anca parte del Commonwealth, de l'Organizasion dei Paexi No-Ałineà, de ł'Organizasion Mondiałe del Comercio, de l'OAU (dal 2002 UA) e del Comitato par el Sviłupo de ł'Africa del Sud. |
|||||||||
El Sudafrica, ufisialmente Republica Sudafricana, el xe un Stato de l'Àfrica del sud.
El confina a nordovest co ła Namibia, a nord co el Botswana, a nordest co el Zinbabwe, el Mozanbico e el Swaziland, el Lesotho el xe circondà dal Sudàfrica; el Sudàfrica l'è bagnà da l'Oceano Indian a sudest e da queło Atlantico a sudovest.
Indice
Giografia[canbia | canbia sorxente]
 |
Par saverghene de pì, varda ła pajina Giografia del Sudafrica. |
Ła gran parte del teritorio ła xe su altipiani, co varie cadéne montuóxe. Ła cadéna pi łónga ła xe queła dei Drakensberg.
I fiumi pi inportanti i xe el Vaal, el Limpopo, el Molopo, l'Orange, el Tugela.
El Cao Agulhas el xe el pónto pi a sud de tuto el continente, mentre al Cao de Bona Speranza i se incóntra el Oceano Atlantico e l'Oceano Indian.
A òvest dei Drakensberg gh'è el Grande e Picolo Karoo, na zona semidexèrtica che se estende fin a ła region del Cao, a òvest, e se unise co el dexèrto de el Kalahari verso el Botswana.
Storia[canbia | canbia sorxente]
|
Par saverghene de pì, varda ła pajina Storia del Sudafrica. |
Antighità[canbia | canbia sorxente]
Łe descoverte pi antiche de fòsiłi umani łe xe stà fate neła Rift Valley e in Transvaal, na region del Sudàfrica.
I primi abitanti che conosémo i xe i san, on grupo de boscimani o pigmei che i vivéa en tuta l'Àfrica del sud.
Al tempo de Cristo, i grupi khoikhoi i xe rivà ne l'Africa del sud. Dopo el terzo secolo de ła nostra era, gha scominsià rivare altri grupi: i pi famóxi i xe i zulu e i xhosa.
I portoghexi i xe stà i primi a vèrsar ła strada de łe Indie pasando el Cao de Bona Speransa entel 1486 [2].
I olandexi i gha fondà Cità del Cao sóto ła Table Mountain nel 1652 e i gha scominsià a coltivar łe tere rente a ła colonia par darghe da magnare a i bastimenti che pasava de li par andar o tornar da łe Indie.
Modernità[canbia | canbia sorxente]
A ła fin del XVIII secolo, i britaneghi i gha ocupà ła zona del cao, e i contadini olandesi [3] i s'à moso oltre i confini de ła colonia par fondar de łe repùbliche independenti. Alcuni grupi i voléa móvarse e ndar in Israele par motivi religioxi.
I boeri i xe stà boni de fondare varie repùbliche che łe s'à unio nel Stato libero de l'Orange e ła Repùblica del Transvaal.
Co łe guere Boere, el Regno Unìo ł s'à ciapà anca ste tere qua.
Indipendensa[canbia | canbia sorxente]
Dopo l'independensa del 1931, s'à sviłupà in Sudafrica ła teoria del sviłupo separà de łe raze [4].
Dopo verghe vinto łe elesion del dopoguera, el Partito Nasional el ga aprovà łe łeji che sostegnéa l'apartheid nel 1948: i sitadini de raza nera i gha perso quaxi tuti i só diriti siviłi, quei de raza mista e i axiàtici i gavéa pi diriti dei neri.
L'opoxision a ste łegi l'è cresuda coi ani sia rentro che fora del Sudàfrica. El paéxe l'è stà méso sóto boicotajo dai paixi africani e ocidentałi.
El partito ilegałe Africa National Congress (Congreso Nasionale African) el gha fato na łota armà, da na parte, e cosientixasion de łe mase da l'altra. Uno dei leader de l'ANC el xera Nelson Mandela che 'l gha fato pi de 40 ani de gałera. L'è sta łibarà 'ntel 1990.
Mandela l'è stà ełeto presidente del Paéxe 'ntel 1994.
Dopo de łu Thabo Mbeki, el só vice, l'è deventà presidente.
El governo l'è ancora ne łe man de l'ANC, ma el malcontento popołar l' drio créser. Manca laoro e ła criminałità ła crése senpre piasè. A łe ełesion del 2005, tanta zente no l'è mìa ndà votar. Questo en on Paéxe indove soło calche ano prima ła zente l'era disposta a morir par verghe el dirito al vóto. I partiti de opoxision i xe en crésita, ma ła popołarità de l'ANC ła xe ancora granda.
Giografia połítega[canbia | canbia sorxente]
El paexe el ga un sistema bicamerałe:
- Asemblea Nasionałe - 400 menbri
- Conséjo nasionałe de łe province - 90 menbri [5]
Jacob Zuma el xe sia presidente che el primo ministro: dal 1984 el presidente el xe anca cao de l'executivo.
Sistema bicamerałe:
- Asemblea Nasionałe - 400 menbri
- Conséjo nasionałe de łe province - 90 menbri [6]
Sudivixion aministrativa[canbia | canbia sorxente]
El Sudafrica el xe divixo in nóve province.
| Provincia | Capoluogo | Abitanti capoluogo | Area (km²) |
Abitanti | Densità (abitanti/km²) |
|---|---|---|---|---|---|
| Cao Occidental | Sità del Cao | ca. 2 984 100 | 129 370 | ca. 4 893 900 | 37,82 |
| Cao Setentrional | Kimberley | 166 100 | 361 830 | ca. 814 200 | 2,25 |
| Cao Oriental | Bisho | 137 900 | 169 580 | ca. 6 514 500 | 38,41 |
| KwaZulu-Natal | Ulundi | 15 200 | ca. 92 000 | ca. 10 070 500 | 109,46 |
| Free State | Bloemfontein | 349 000 | 129 480 | ca. 2.749.300 | 21,23 |
| Nord Ovest | Mafikeng | 50 900 | ? | ca. 3 865 100 | ? |
| Gauteng | Johannesburg | 3 225 500 | ca. 17 000 | ca. 9 839 100 | 578,77 |
| Mpumalanga | Nelspruit | 112 400 | ? | ca. 3.327.100 | ? |
| Limpopo | Pietersburg | 104 000 | ? | ca. 5 482 300 | ? |
Popołasion[canbia | canbia sorxente]
Etnie[canbia | canbia sorxente]
Łe etnie nere łe fórma el 75% de ła popołasion(zulu 23%, xhosa 9%, ndebele, setswana, siswati, tshivenda, sesotho, xitsonga).
I bianchi i xe el 13%, ła raza meticia (coloured) el 9%, e el resto i xe axiatici e grupi pi picenini.
Rełigion[canbia | canbia sorxente]
I cristiani i xe el 68%, chełi che seve rełigion tradisionałi el 28,5%, i musulmani el 2%, e i hindu el 1,5%.
Economia[canbia | canbia sorxente]
El Sudàfrica el xe l'economia pi granda del continente[7].
El Paéxe el xe ancora in via de sviłupo, co aree avansàe e sóra i livełi eoropei, e aree de povertà ancora forte. Ła diferensa de ła distribusion de richéza fra bianchi e neri ła xe całà, ma ła resta alta.
Ghe xe vaste zone agrìcołe e ła posibiłità de modernizar l'agricoltura anca ne łe zone agrìcole en man ai picoli propietari.
El Paéxe el gha vasti giacimenti minarari (el 62% de l'oro mondiałe, diamanti, carbon, uranio, fero, ecc.).
L'industria ła xe moderna e importante. Ła Castle Brewery l'è el produtor mondiale de bira pi grando, co fabriche en tuto el móndo.
I comerci i è sviłupai e łe companie sudafricane łe xe bone de controłar i marcà de ła region.
El Rand, ła monéda locałe, el xe ła moneda pi forte africana.
Note[canbia | canbia sorxente]
- ↑ Tradusion: "Popołi diversi i se unise"
- ↑ secondo storici antichi i fenici i gavéa za fato el periplo de l'Àfrica
- ↑ i boeri
- ↑ apartheid
- ↑ 10 menbri par ogni provincia
- ↑ 10 menbri par ogni provincia
- ↑ co el 60% del prodóto interno łórdo dei Paéxi a sud del Sahara
.svg){kind=small}
