Groenlandia

Groenlandia Kalaallit Nunaat (gl) Grønland (dn)
Bandera Armarria
Nazio ereserkia: Zu, gure ama lurra (Nunarput utoqqarsuanngoravit). Testua:Henrik Lund. Musika:Jonathan Petersen
Hiriburua (eta hiri handiena)	Nuuk / Godthåb 64°10′N 51°43′W
Hizkuntza ofiziala(k)	Groenlandiera, daniera
Gobernua Erregina Lehen Ministroa	Monarkia konstituzionala Margarita II.a Danimarkakoa Kim Kielsen
Independentzia	2009ko ekainaren 21a
Eremua • Guztira • Ura	216.6086 km² (13.) % 83,1
Biztanleria • Zenbatespena (2011) • Dentsitatea Herritarra	56.615 0,027 biztanle/km² (241.) groenlandiar
Dirua	Daniar koroa (DKK)
Ordu eremua	UTC 0 eta -4 (UTC )
Interneteko domeinua	.gl
Telefono aurrezenbakia	++299

Groenlandia (groenlandieraz: Kalaallit Nunaat; danieraz: Grønland) munduko uharterik handiena da. Ozeano Atlantikoaren eta Ozeano Artikoaren artean dago, Amerikako kontinentean. Administratiboki, Danimarkaren esku dagoen lurralde autonomoa da. Haren azaleraren % 81 baino gehiago izotzez estalita dago.

Etimologia

982. urtean, Erik Gorria danimarkar jatorriko marinelak aurkitu zuen irla hau mendebalderantz zihoala. Grønland (lurralde berdea) izena eman zion, kolonoak erakartzeko. Baina kolonoak klima hotz eta gogor bat aurkitu zuten, nahiz eta garai haietan bertako klima gaur egungoa baino samurragoa izan.

Geografia

2.166.086 km²-ekin Groenlandia munduko irlarik handiena da. 1.755.637 km² gutxi gora-behera izotzez estalita dago, munduko izotz erreserbetan bigarrena.

Banaketa administratiboa

Groenlandiako banaketa politikoa.

2009ko urtarrilaren 1era arte, Groenlandia administratiboki hiru barrutitan (landsdele) banatuta zegoen: Avannaa (Nordgrønland, danieraz), Tunu (Østgrønland, danieraz), Kitaa (Vestgrønland, danieraz)

2009an banaketa administratiboa aldatu eta herrialdea lau udalerritan banatu zuten.

Udalerriak

Udalerria	Azalera	Biztanleria	Mapa
Kujalleq	32.500 km²	12.400 bizt. (2010)
Qaasuitsup	660.000 km²	25.700 bizt. (2010)
Qeqqata	115.500 km²	15.300 bizt. (2010)
Sermersooq	635.600 km²	27.500 bizt. (2010)

Thule aire-basea (Ameriketako Estatu Batuek atzerrian duten aire baseetako bat) Qaasuitsup udalerriaren barnean dago.

Udalerririk gabeko eskualdeak

Ipar-ekialdeko Groenlandiako natura parkea ezein udalerritan sartuta ez dagoen eskualde bat da.

Udalerria	Azalera	Biztanleria	Mapa
Ipar-ekialdeko Groenlandiako natura parkea	972.000 km²	70 bizt. (2010)

Demografia

Inuit hizkuntza eta dialekto nagusien mapa. Groenlandiera da hizkuntza horietatik hiztun gehien duena.

2005ean uhartean 56.375 pertsona bizi ziren uhartean (0.025 biz./km2), haietatik 14.501 Nuuk hiriburuan.

Etniei dagokienez, biztanle gehienak (%87) inuiten eta europarren arteko nahastekoak dira, groenlandiarrak alegia.

Politika

Groenlandiako estatu burua Danimarkako erregina da. Danimarkako gobernuak batzorde gorena aukeratzen du Danimarkako gobernua eta monarkia ordezkatzeko.

Groenlandiak 31 kideko parlamentua du. Gobernu burua lehen ministroa da.

Danimarka ez bezala, Groenlandia ez da Europako Batasuneko kide. 1985ean bertako gobernuak Europako Ekonomia Erkidegoa uztea erabaki zuen.

2008ko azaroaren 25ean independentziako aukera zabaltzen zuen autonomia estatutua bozkatu zuten erreferendumean. Herritarren %75,54k alde bozkatu zuen.

Historia

2014ko azaroarren 29an, sozialdemokratek hauteskundeak irabazi zituzten.

Hizkuntzak

Groenlandiera da hizkuntza nagusia, eskimo-aleutar jatorrizkoa. Daniera ere ofiziala da, baina mintzaira gutxitua da.

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Groenlandia

• Groenlandiako webgune ofiziala
• Groenlandiako Unibertsitatearen webgunea

Amerikako herrialde eta lurraldeak
Ipar Amerika eta Karibea	Estatu burujabeak: Ameriketako Estatu Batuak • Antigua eta Barbuda • Bahamak • Barbados • Belize • Costa Rica • Kuba • Dominika • Dominikar Errepublika • El Salvador • Grenada • Guatemala • Haiti • Honduras • Jamaika • Kanada • Mexiko • Nikaragua • Panama • Saint Kitts eta Nevis • Santa Luzia • Saint Vincent eta Grenadinak • Trinidad eta Tobago Dependentziak: Groenlandia (Danimarka) • Guadalupe ∙ Martinika ∙ Saint Barthelemy ∙ Saint Martin ∙ Saint Pierre eta Mikelune (Frantzia) • Aruba · Holandarren Antillak (Herbehereak) • Aingira · Bermuda · Birjina uharte britainiarrak · Kaiman uharteak · Montserrat · Turkak eta Caicoak (Erresuma Batua) • Puerto Rico · Birjina uharte amerikarrak (Ameriketako Estatu Batuak)	Hego Amerika	Estatu burujabeak: Argentina • Bolivia • Brasil • Txile • Kolonbia • Ekuador • Guyana • Paraguai • Peru • Surinam • Uruguai • Venezuela Dependentziak: Guyana Frantsesa (Frantzia) • Falklandak (Erresuma Batua)