Niger

Sil sanal voib olda toižid znamoičendoid; miše nähta niid, tulgat tänna.

Nigeran Tazovaldkund
République du Niger

Flag	Valdkundznam
Pälidn	Niamei
Eläjiden lugu (2014)	17,466,172 ristitud
Pind	1,267,000 km²
Kel'	francijan
Valdkundan pämez'	Mahamadu Issufu
Päministr	Brigi Rafini
Religii	islam
Valüt	KFA:n frank (XOF)
Internet-domen	.ne
Telefonkod	+227
Aigvö	UTC+1

Niger, täuz' oficialine nimituz — Nigeran Tazovaldkund (fr.: République du Niger), om mererandatoi valdkund Päivlaskmaižes Afrikas. Valdkund nimitadud Niger-jogen mödhe. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om Niamei.

Istorii

Vl 1960 elokun 3. päiväl Niger tedištoiti ičeze ripmatomudes Francijaspäi.

Vl 2010 sodakukerduz oli valdkundas.

Jäl'gmaine Konstitucii oli hüvästadud kaiken rahvahan referendumas vl 2010 redukun 31. päiväl da parlamental vl 2010 kül'mkun 25. päiväl.

Geografijan andmused

Nigeran topografine kart.

Niger om mavaldkundröunoiš Alžiranke lodehes da pohjoižes (röunan piduz — 956 km), Livijanke pohjoižpäivnouzmas (354 km), Čadanke päivnouzmas (1175 km), Nigerijanke suvipäivnouzmas da suves (1497 km), Beninanke (266 km) da Burkina Fasonke (628 km) suvipäivlaskmas, Malinke päivlaskmas (821 km). Ühthine röunoiden piduz — 5697 km. Niger om mererandatoi valdkund.

Läz 4/5 territorijad sijadase Saharas. Kaikiš korktemb čokkoim om Idoukal-n-Tages-mägi (Bagzan), 2022 m valdmeren pindan päl, seižub man keskuses. Kaikiš madalamb čokkoim om Niger-jogen pind, 200 m valdmeren pindan päl.

Klimat om subekvatorialine suves, kuiv letetazangištoiž-kontinentaline toižil paloil. Se om üks' kaikiš räkiš valdkundoišpäi mail'mas, no päivezlämuden erinend om luja. Vihmsezonan aigan (eloku) om räk, paneb sadegid 200 mm rahvahatomal mal da 700 mm man suves. Kuivan viluhkon sezonan aigan (kül'mku-uhoku) Saharan tullei puhub pohjoižespäi. Päiväl om +30°C, öl +8°C. Kuiv räk sezon vedase uhokuspäi kezakuhusai, sen aigan kuiv harmatan-tullei puhub Saharaspäi, päivnouzmpolespäi, da kucub pölütorokoid man suves eskai. Päivlämuz om +40°C, öl +25°C. Sikš ku purustuz oleskeleb 2-3 tuhad mm vodes, ka kuivaigad oma paksud.

Londuseližed pävarad oma uran, raudkivend, kivivoi, londuseline gaz, tin, fosforitad, kivihil'; toižed varad — vol'fram, tantal, molibden, kuld, marganc.

Politine sistem

Nigeran rahaazjoiden ministrusen pert' Niameiš.

Ohjandusen form om unitarine konstitucine prezidentiž-parlamentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident. Prezident paneb päministrad radsijha parlamentan nevondan mödhe. Kaik ministrad oma parlamentan ühtnijoin. Kaik rahvaz valičeb prezidentad 5 vodeks, ühten kahtenden strokun om voimuz.

Parlament om üks'kodine Nacionaline Suim (fr.: Assemblée Nationale du Niger) 113 ühtnijanke. Kaik rahvaz valičeb sen ühtnijoid 5 vodeks.

Ezmäižed joudjad valičendad municipalitetoihe oliba vl 2004.

Valičendad parlamentha da prezidentan valičendoiden ühtenz' tur oliba vl 2011 vilukun 31. päiväl, vn 2010 sodakukerdusen jäl'ghe. Prezidentan valičendoiden kahtenz' tur oli vl 2011 keväz'kun 12. päiväl. Mahamadu Issufu om nügüdläine prezident, sai 57,95 % (nece hänen ühtenz' strok om).

Administrativiž-territorialine jagand

   Kacu kirjutuz: Nigeran administrativiž-territorialine jagand.

Valdkund alajagase 7 agjaha (regionha) da 1 pälidnha, agjad — 38 departamentha, a ned — kommunha (vl 2006 niid oli 265).

Eläjad

Nigeras elädas nigeralaižed. Kaik om 12 igähišt rahvahad (hausalaižed — 55%).

Nigeran toižed sured lidnad (enamba 100 tuh. ristitud vl 2007, surembaspäi penembha): Zinder, Maradi.

Ižanduz

Vl 2012 Nigeran päeksport oli uran da toižed radioaktivižed elementad (91%); toine eksport — elektromašiništ, arahis. Japonii oli päostajan (80%).

Irdkosketused

• Nigeran prezidentan oficialine sait. (fr.)
• Nigeran Nacionaližen Suiman oficialine sait. (fr.)