Tunizeye
Li Tunizeye, c' est on dislaxhî payis d' Afrike bijhrece, metou sol Mîtrinne Mer.
Ele n' a des frontires daegnreces k' avou deus ôtes payis : li Libeye å Levant et l' Aldjereye å Coûtchant.
Ôtès veyes : Sousse, Bizerte, Monastir, Gafsa
Rilidjons: Islam (sunite, cåzu tertos); Djwifs (sacwants djins do payis, bråmint evoye eviè l' France ey Israyel, mins ki rivnèt cobén e perlinaedjes); crustins (etrindjirs, bråmint des Itålyins et des Francès, dinltins).
Lingaedjes: arabe (oficir); arabe tunizyin (cåzé); pupont (u foirt waire) d' amazir-cåzants.
Dimorants : 4 gros miyons (Tunizyins).
Istwere[candjî | modifier le wikicode]
C' est so ç' payis la k' i gn aveut les Cartadjinwès, des Fenicyins metous sol mer, ki s' ont dispetroné des anêyes å long avou l' Impire romin. Ey esse vinki, al difén (diviè l' 3inme sieke divant Dj.C.). Po-z ocuper l' erî-payis, les Romins ont dvou adon fé l' guere disconte des Numides, on peupe berbere.
Bén pus tård, c' est l' dierin pont la k' les Vandales ont-st avnou e l' Afrike do Nôr (diviè l' 6inme sieke après Dj.C.. Et did la, rataker et bate çou ki dmoréve di Rome.
Abrocance des Arabes e 7inme sieke k' apoirtèt leu lingaedje et leu novele rilidjon, l' islam.
Li dinasteye fatimide k' a ringnî so l' Edjipe, provneut d' Tunizeye.
Colnijhaedje des Trouks, pu des Francès.
Dislaxheye e 1956, et divni ene republike. Li prumî prezidint, Habib Bourguiba, come toplin d' ôtes noveas tchîfs d' estat e l' Afrike ee e Moyén Levant, si lome prezidint a veye. Divnou vî et rovyisse, i s' fwait disdjoker pa si aidant, Zine El Aabidin Ben Ali (1987). Ci-cial serè eto fotou a l' ouxh pa ene revintreye do peupe e 2011 (li revintreye å djasmin).
Djeyografeye[candjî | modifier le wikicode]
Grand plin, cåzu sins tienes.
Economeye[candjî | modifier le wikicode]
Agricoûteure del Mîtrinne Mer avou, inte d' ôte tchoi, des olivîs et on fel produjhaedje d' ôle d' olive. Les anêyes di plouve, foirt bounès dinrêyes (frumint, oidje); c' esteut li "gurnî å dinrêyes" di l' Impire romin). Bedots et gades. Raeces di bedots å crås cawî (barbarin); c' est l' pont li pus Ccoûtchantrece di ces raeces la.
Ene miete di petrole el mer, mins nén assez po-z ahessî tot l' payis.
Tourisse: 8 miyons d' tourisses po 4 miyons d' djins. Foirt bonmartcheyès vacances, mins les tourisses sont "parkés" dins des clubs, sins waire d' atôtchance avou les djins do payis.
Payis co avanciveus po les nouvès tecnolodjeyes.
