Estonia
| Eesti Vabariik | |||||
|
|||||
| Lema nacional: Nun tien | |||||
| Himnu nacional: Mu isamaa, mu õnn ja rõõm | |||||
 |
|||||
| Capital • Población • Coordenaes |
Tallinn 410.050 (01.06.2010) 59°26' N 24°45' E |
||||
| Ciudá más poblada | {{{ciudá_más_poblada}}} | ||||
| Llingües oficiales | {{{llingües_oficiales}}} | ||||
| Llingües reconocíes | {{{llingües_reconocíes}}} | ||||
| Forma de gobiernu | República Parllamentaria Toomas Hendrik Ilves Taavi Rõivas |
||||
| Independencia • Fecha |
Xunión Soviética 20 d'agostu de 1999 |
||||
| Superficie • Total • % agua Llendes Costes |
Puestu 133º 42.226 km² 4,56% 633 km 3.794 km |
||||
| Población • Total • Densidá |
Puestu 148º 1.340.021 (01.06.2010 est.)[1] 29,8 hab/km² |
||||
| PIB (PPA) • Total (2007) • PIB per capita |
Puestu 94º 19.573 millones de $ 14.585 $ |
||||
| Moneda | EUR | ||||
| Xentiliciu | estonianu, -a, -o estoniu, -a, -o |
||||
| Zona horaria • en Branu |
EET (UTC+2) EEST (UTC+3) |
||||
| Dominiu d'Internet | .ee | ||||
| Códigu telefónicu | +372 |
||||
| Prefixu radiófonicu | ESA-ESZ |
||||
| Códigu ISO | 223 / EST / EE | ||||
| Miembru de: XE, OTAN, ONX, OSCE | |||||
| Sitiu web del Gobiernu: |
|||||
Estonia[2] ye un país de la Xunión Europea, asitiáu a orielles del mar Bálticu y con llendes con Rusia al este y Letonia al sur. Tien una población estimada (01.06.2010)[1] de 1.340.021 habitantes, y el so idioma oficial ye l'estonianu.
El 20 d'agostu de 1990, el parllamentu proclamó la independencia d'Estonia, declarada illegal por Moscú pero ratificada en referéndum en 1991. Dempués de los socesos d'agostu de 1991 na Xunión Soviética, el parllametu tornó a proclamar la independencia, siendo reconocía pola Xunión Europea, los Estaos Xuníos y aceutada pola Xunión Soviética'l 6 de setiembre de 1991.
Índiz
Historia[editar | editar la fonte]
Los primeros pobladores aportaron a la rexón fai unos 6 mil años. Pertenecientes a una rama de la familia de naciones fino-úgriques, los estonianos tienen mayores vínculos culturales y llingüísticos colos finlandeses del norte que colos bálticos indoeuropeos del sur.
Pel añu 400 d.C., la caza y la pesca entamaron a sustituyise pola agricultura y la cría de ganáu. Al empar, la navegación nel Bálticu y el comerciu coles naciones vecines yera cada vegada más intensu. Ente los sieglos XI y XII, una fuercia militar combinada d'estonianos refugó con éxito les primeres ofensives ruses.
Cuando xermanos, daneses y rusos invadieron estes tierres, nel sieglu XIII, los estonianos constituyíen una federación d'estaos, con un altu grau de desendolcu social y autonomía que los caltuvo xuníos frente a diferentes dominadores.
Nel sieglu XIII los Caballeros de la Espada, orde xermánica de les Cruzaes, ñacida nel sieglu XII, conquistaron el sur d'Estonia y norte de Letonia, criaron el Reinu de Livonia y cristianizaron a los sos pobladores. La Reforma protestante entró n'Estonia na primera metada del sieglu XVI, a traviés de comerciantes y terratenientes xermanos.
Haza'l 1561, la confederación livonia, dixebrose per aciu de la descomanada ofensiva llanzada por Iván el terrible de Rusia. El noresta cayó entós en manos de Suecia y el Sur pasó a Polonia. Nel sieglu XVII, Suecia apoderóse de tol llitorral bálticu, implantando un réxime lliberal pa la dómina (dio-yos a los campesinos les tierres de la nobleza), fundó en 1632 la Universidá de Tartu ya impunxo el luteranismu nel país. En 1721, tres de la guerra del Norte, Estonia pasó a manes de Rusia. N'abril de 1912, Estonia convirtióse n'estáu autónomu, pero dempués de ser ocupada polos bolcheviques foi cedía a los alemanes (Tratáu de Brest-Litovsk, en marzu de 1918, que la teníen invadío.
Dempués de ser lliberada de los cuerpos francos calteníos polos alemanes, Estonia foi atacada polos rusos, pero conquistó la so independiencia como resultáu de la llucha del gobiernu Paets en collaboración colos finlandeses; la independencia garantizóse pol Tratáu de Tartu (1920) y reconocida poles potencies (1921). Pero'l pautu xermano-xoviéticu (agostu de 1939) definió'l repartu de la Europa del este ente dambes potencies. La Xunión Soviética amestóse Finlandia. Estonia y Letonia, parte de Polonia y la Besarabia rumana. Un protocolu secretu d'esti pautu, robláu en febreru de 1941, afitó que los tres estaos bálticos quedaben en poder de la XRSS.
Xeografía y clima[editar | editar la fonte]
El norte d'Estonia carauterízase por una llanada de llamagues que desemboca nel golfu de Finlandia, au ensama un zócalu con altures medies al rodiu de los 100 y 176 m.
Haza'l sur alcuéntrense les tierres fértiles y abondosees, con un relieve formaú nel cuaternariu por una intensa actividá glaciar, lo que-y confier les sos carauterístiques d'anguaño, nes que abonden los alluviones con argayos del terrenu. El paisax d'Estonia foi modeláu por tales glaciaciones y la so superficie ye rica en viesques y praos. Na rexón norte cultívase'l centén, el llinu y la pataca y críase'l ganáu vacunu. El sur ye una rexón viescosa, con economía forestal.
Estonia tien más de 1500 islles ya isllotes esbillaos nel mar Bálticu. Les más importantes son les islles de Sarema y Hiiumaa y l'archipiélagu de Moonsund. Los suelos del país son ricos en calciu, mientres que los sos llagos más importantes son los de Cudskoje y Pskovskoje, a traviés de los que pasa la llende con Rusia. Dambos llagos tienen una superficie de 4.300 km2. Los llagos salen al golfu de Finlandia a traviés del ríu Narva. Arriendes d'ésti, los ríos principales del país son el Pärnu, el Emajon y el Polsamaa.
El clima d'Estonia ta determináu pola so llatitú, el predominiu de la masa d'aire polar y la influyencia del Árticu. El branu ye rellativamente templáu, l'iviernu ye rigurosu, magar que moderáu polos vientos llentos del Bálticu. D'esta miente tenemos qu'en xunetu, el mes más calecíu del añu, la temperatura media cimbla de los 16,3 °C nes islles báltiques, a los 17,1 °C nel continente, y en febreru, el mes más cutu nes islles báltiques algámase de media -3,5 °C, y nel continente -7.6 °C.
- Temperatura máxima: 35.6 °C, Võru 11 d'agostu de 1992.
- Temperatura mínima: -43.5 °C, Jõgeva 17 de xineru de 1940.
Les precipitaciones medies son de 568 milímetros per añu, les mayores precipitaciones son les cayíes no cabero del branu, baxando na seronda ya iviernu. Les estayes que rexistren mayor cantidá de precipitaciones son les tierres altes del este que tan más alloñaes de la costa. La precipitación máxima rexistrada en 24 hores foi de 148 mm. La máxima mensual de 351 mm. Y la máxima añal de 1.157 mm. Polo xeneral, el clima ye enforma inestable.
Gobiernu y política d'Estonia[editar | editar la fonte]
Estonia ríxese pol sistema republicanu de gobiernu, con un presidente elexíu por cinco años pol Parllamentu unicameral. El gobiernu o poder executivu ye exercíu pol primer ministru, desináu pol presidente, xunto con otros 14 secretarios d'estáu.
El Poder llexislativu alcuéntrase enraigonáu nel Riigikogu o Asamblea d'Estáu, ensamáu por 101 miembros elexíos en base al sistema proporcional. Los sos integrantes son eleutos por un periodu de cuatro años.
Pola so parte, el Poder xudicial ta ensamáu por tribunales de primera y segunda instancia, enriba de los que s'alcuentra la Riigikohus o Corte Nacional, con 19 miembros vitalicios elexíos pol Parllamentu d'una propuesta del Presidente.
Estonia tiense convertío nún de los primeros países con votu eletrónicu, tanto pa les eleiciones presidenciales como pa les parllamentaries.[3]
Organización políticu-alministrativa[editar | editar la fonte]
El país alcuéntrase dixebrau en 15 condaos (en Idioma estonianu maakond, pl. maakonnad)
Condaos d'Estonia |
||
Economía[editar | editar la fonte]
Dau el so xorrecimientu negativu, causáu pola mor de les dificultaes de la transición a un sistema d'economía de mercáu, Estonia tien apostao a la lliberalización de la economía: estimuló a la inversión estranxera, privatizaciones y mayor cooperación con Finlandia. Más de la metada del so comerciu esterior failo cola Xunión Europea, na qu'ingresó en mayu del 2004. Les principales esportaciones d'Estonia son maquinaria, gama eletrónica, madera y testiles.
La privatización d'empreses ta cuasi ensembre, con namái el puertu y les centrales llétriques principales qu'entá tan en manes del gobiernu. Estonia ye principalmente influyenciada polos desarrollos n'Alemaña, Finlandia y Suecia los principales socios comerciales. El gobiernu medró grandemente'l so gastu na innovación.
El comerciu del turismu y del tránsitu tamién fai contribuciones importantes a la economía, que xorrez a un ritmu del 11% añal y ya representa un 7% del PIB. Finlandia y Suecia tan ente los socios más importantes d'Estonia en comerciu, inversión y turismu. Estonia continúa siendo lo que describe'l FMI como "executante esceicional ente les economíes de la transición", vixilada por una comisión billateral que vela pol espoxigue estable y fuerte, los pagos internacionales, la estabilidá monetaria y la tresparencia económica. El sistema bursátil d'Estonia xestiónase a traviés d'OMHEX, el xigante bálticu que remana les bolses de Tallinn, Helsinki y Nokia, qu'arriendes lleven conxunta la seguridá informática dende mayu de 2001. Nos caberos años, la economía d'Estonia esfruta d'ún de los mayores xorrecimientos de la Xunión Europea.
