Guinèa Bissau

La Guinèa de Bissau (sovent acorchada Guinèa Bissau) es un país de l'oèst de l'Africa que confronta Senegal al nòrd, e Guinèa a l'èst e al sud. A l'oèst es bordat per l'Ocean Atlantic.

Lo gentilici es bissauguinean -ana.

Somari

1 Istòria
2 Politica
3 Geografia
4 Economia
5 Cultura
6 Bibliografia
7 Vejatz tanben
8 Ligams extèrnes
9 Nòtas & referéncias

Istòria[modificar | modificar la font]

L'ancian reialme de Gabú, part de l'Empèri Mali, subsistiguèt fins al sègle XVIII. Mas fasiá ja temps que la còsta e los rius èran estats colonizats pels portugueses, qu'utilizavan lo territòri pel trafic d'esclaus.

Dins las annadas 1950 la mortalitat infantila atenhiá l'indèx de 600 mòrts per 1000 naissenças e solament un per cent de la populacion rurala èra alfabetizada.

Amílcar Cabral fondèt l'Associacion d'Espòrts e Recreacion, qu'en 1956 se deviá transformar en lo Partit African per l'Independéncia de Guinèa e Cap Verd (PAIGC).

Après tres ans lo PAIGC comencèt una guèrra de guerrilhas. Las zonas liberadas pel PAIGC proclamèron la Republica Democratica de Guinèa, en 1973, reconeguda per l'Assemblada Generala de las Nacions Unidas. Guinèa-Bissau foguèt la primièra colònia portuguesa d'Africa qu'obtenguèt l'independéncia.

En Bissau nasquèt l'antecessor del Movement de las Fòrças Armadas, responsabla de l'esmolinament del regim dictatorial portugués en 1974. Quatre meses après, Portugal reconeguèt l'independéncia de Guinèa Bissau.

En 1980 João Bernardo Vieira, comandant de la luta guerrilhèra, dirigiguèt un còp d'Estat e interrompèt la fusion amb Cap Verd quand los dos païses projectavan una union constitucionala.

Malgrat aiçò, João Bernardo Vieira foguèt assassinat en la matinada del 2 de març de 2009 per de militars après un atemptat amb bomba qu'oras abans costèt la vida al cap de l'Estat màger Tagmé La Waié. João Bernardo Vieira moriguèt als 69 ans, que ne passèt practicament mai de 23 a la tèsta de Guinèa Bissau. Foguèt reelegit a la Presidéncia d'aquel país en 2005, nòu ans après la fin d'una guèrra civila d'11 meses que l'aviá embandit del poder.

Après la mòrt de Vieira, los militars del país jurèron de respectar l'òrdre constitucional de succession. Lo pòrtavotz de l'Assemblada Nacionala, Raimundo Pereira assumiguèt coma president interin fins a un'eleccion nacionala, qu'arribèt lo 28 de junh de 2009^[2], ganhada per Malam Bacai Sanhá, qu'assumiguèt lo poder lo 8 de setembre del meteis an^[3].

Politica[modificar | modificar la font]

Guinèa Bissau es una republica parlamentària, amb una Assemblada Nacionala Populara pluripartidaria, e tanben un president que son elegits per votacion populara. Lo president nomena lo primièr ministre après una consulta amb los partits de l'Assemblada. Lo poder es actualament al Partit African per l'Independéncia de Guinèa e Cap Verd (PAIGC). Lo president Malam Bacai Sanhá, elegit en 2012, es mòrt lo 9 de genièr de 2012. Lo president per interim Raimundo Pereira deu organizar d'eleccions abans 90 jorns.

Geografia[modificar | modificar la font]

Mapa de Guinea Bissau.

A una superfícia de 36 120 km² e una populacion de 1 611 000 abitants, l'an 2009^[1]. La capitala es Bissau.

Aqueste pichon país tropical es format de tèrras bassas: lo punt culminant se tròba pas qu'a 300 m d'altitud. L'interior es una savana, e la còsta a paluns. La sason de las pluèjas altèrna amb de periòdes de vents cauds e secs provenent de Sahara. A l'intrada de l'estuari dels rius de Geba e Corubal s'estend l'archipèla dels Bijagós.

Lo clima de Guinèa Bissau es calent durant tot l'an e i a pauca variacion de temperatura: la mejana annala es 26,3 °C. La mejana annala de pluèjas es 2024 mm.

Economia[modificar | modificar la font]

De veire: Economia de Guinèa Bissau.
Guinèa-Bissau es un dels païses pus paures del monde.

Cultura[modificar | modificar la font]

La musica de Guinèa-Bissau aperten pel general al gumbe, genre musical de natura polirritmica, lo que es l'exportacion musicala mai considerabla. Malgrat aiçò, l'inestabilitat de la societat e lo relativament pichon desvolopament del meteis an fach que lo gumbe e d'autres genres associats ajan pas atengut transcender las frontièras e arribar a las grandas audiéncias.