Андорра
Андорра княздігі Principat d'Andorra |
|||||
|
|||||
Ұран: «Virtvs Vnita Fortior (Латынша: Күш бірлікте)» |
|||||
Андорра ұлттық әнұраны | |||||
Құрылды | 1278 | ||||
Ресми тілі | каталанша[1][2][3] | ||||
Елорда | Андорра-ла-Велья[2][3] | ||||
Ірі қалалары | Андорра-ла-Велья | ||||
Үкімет түрі | Урхель епископы мен Франция президентінің тарихи қалыптасқан қос басшылығы қоса басқарылатын Конституционды монархия | ||||
Сокнязья Үкімет басшысы |
Франсуа Олланд Жоан Энрик Вивес-и-Сисилиа Антони Марти |
||||
Жер аумағы • Барлығы • % су беті |
Әлем бойынша 178-ші-орын 468 км² 0,26 (121,4 га)[4] |
||||
Жұрты • Сарап (2013) • Санақ (2013) • Тығыздығы |
91 023[5] адам (194-ші) 78 115 адам 180 адам/км² |
||||
ЖІӨ • Қорытынды (2009) • Жан басына шаққанда |
4,90 млрд $ (177-ші) 44 623 $ |
||||
Валютасы | Еуро (€) | ||||
Интернет үйшігі | .ad | ||||
ISO коды | AD | ||||
ХОК коды | AND | ||||
Телефон коды | +376 | ||||
Уақыт белдеулері | +1 |
Координаттар: 42°33′30″ с. е. 1°33′19″ ш. б. / 42.558333° с. е. 1.555278° ш. б. (G) (O)
Андорра, Андорра княздігі — Еуропадағы шағын мемлекет. Франция мен Испания аралығында, Шығыс Пиреней аумағында орналасқан. Жер көлемі 465 км², халқы — 78,1 мың (2013), олардың ішінде байырғы халқының (андорралықтар) саны — 19 мың шамасында, қалғандары — португалдықтар, испандықтар, француздар. Ұлттық мейрамы — 8 қыркүйек, Богородица Меритксельская күні (Андорраның желеп-жебеушісі).
Мазмұны
Мемлекеттік құрылымы[өңдеу]
1993 ж. 14 наурызда өткен референдумда мақұлданған елдің жаңа Конституциясы бойынша Андорра парламенттік княздік болып табылады. 1278 жылдан бері Урхель епископы (Сеу-де-Урхель қаласы, Испания) мен Франция президентінің тарихи қалыптасқан қос басшылығы сақталған. Олар — Андорр тәуелсіздігінің, Испания және Франциямен достық қарым-қатынасының кепілі. Өкіметтің заң шығарушы органы — бір палаталы Бас Кеңес (1419 жылдан бері жұмыс істейді), ол үкімет қызметіне бақылау жасайды және мемл. бюджетті бекітеді, парламент төрағасын және оның орынбасарларын, үкімет басшысын сайлайды. 1981 ж. жүргізілген “институттар реформасы” бойынша құрамында 8 министрі бар Атқару кеңесі (үкімет) құрылып, оған елдің ішкі және сыртқы саясатына басшылық ету жүктелді. Бас кеңесте 5 саяси партия өкілдері бар.
Сот жүйесі[өңдеу]
Әкімшілік құрылымы[өңдеу]
Тарихы[өңдеу]
Андорра жөніндегі алғашқы мәліметтер 778 ж. арабтардан жеңілген вестготтардың Сеу-де-Урхель қ-н тастап, Пиренейдің биік шатқалдарына барып паналауын сипаттайтын жазбалар да кездеседі. Император Ұлы Карл арабтардың әрі қарай ілгерілеуін тоқтатып, Андорраны Урхель епископының қарамағына береді. Орта ғ-ларда Андорра Урхель епископы мен граф де Фуаның иелігі болды. Кейін граф де Фуаның бұл құқы француз корольдеріне ауысты. 1993 ж. дейін Андорра Франция мен Испанияның протектораты ретінде саналған княздік болды. Жалпыға бірдей сайлау құқы ерлер үшін 1933 ж., әйелдер үшін 1970 ж. енгізілді. Жаңа Конституцияның Андорраның мемлекеттік құрылысы жөніндегі баптарына 1993 жылғы 1 маусымда өзгерістер енгізілді, Испания Корольдігі, Француз Республикасы және Андорра княздігі арасында шарт жасалып, Андорраның жаңа тәуелсіз мәртебесі тиянақталды. Андорра 1993 ж. БҰҰ-на, 1994 ж. Еуропа Кеңесіне, ЮНЕСКО, ЮНИСЕФ-ке мүше болып қабылданды. 1996 ж. шілдеде Андорра Ядролық қаруды таратпау жөніндегі шартқа ресми түрде қосылды. Халқының негізгі табыс көзі (1993 ж. жан басына 15411 АҚШ долларынан келді) — сауда мен шетелдік туризм (жылына 12 млн-ға дейін адам келіп кетеді),
Географиясы[өңдеу]
Табиғаты[өңдеу]
Экономикасы[өңдеу]
Экономикасының маңызды саласы — темекі өсіру және өңдеу. Жеңіл және тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары бар. Таулы өңірлерінде мал шаруашылығымен айналысады. Тегін және міндетті бастауыш білім беру енгізілген. Елдегі сауаттылық деңгейі 100%-ке жуық.
Халқы[өңдеу]
Білімі[өңдеу]
Мектептер[өңдеу]
Университеттері[өңдеу]
Денсаулық сақтау[өңдеу]
Көлігі[өңдеу]
Телекоммуникация және БАҚ[өңдеу]
Мәдениеті[өңдеу]
Халықаралық байланысы[өңдеу]
Қарулы күші[өңдеу]
Мемлекеттік рәміздері[өңдеу]
Тағы қараңыз[өңдеу]
Дереккөздер[өңдеу]
- ↑ Конституция Андорры (ағыл.)
- ↑ Дереккөз алу қатесі: Жарамсыз
<ref>
тегі; no text was provided for refs namedCIA
- ↑ a b Описание Андорры-ла-Велья на сайте туристической системы Туры.ру. — Подробная информация о столице Андорры. Басты дереккөзінен мұрағатталған 2 ақпан 2012. Тексерілді, 12 қаңтар 2012. (орыс.)
- ↑ Girard P & Gomez P (2009), Lacs des Pyrénées: Andorre. (фран.)
- ↑ World Gazetteer
|
||
---|---|---|
Егеменді елдер | Аустрия · Албания · Андорра · Армения1 · Әзірбайжан1 · Беларусь · Бельгия · Болгария · Босния және Герцеговина · Ватикан · Германия · Грекия · Грузия1 · Дания · Ирландия · Исландия · Испания · Италия · Қазақстан1 · Кипр1 · Латвия · Литва · Лихтенштейн · Люксембург · Мажарстан · Македония · Мальта · Молдова · Монако · Нидерланд · Норвегия · Польша · Португалия · Ресей1 · Румыния · Сан-Марино · Сербия · Словакия · Словения · Түркия1 · Украина · Ұлыбритания · Финляндия · Франция · Хорватия · Черногория · Чехия · Швейцария · Швеция · Эстония | |
Мойындалмаған және жартылай мойындалған мемлекеттер |
Абхазия1 · Косово · Қарабақ1 · Оңтүстік Осетия1 · Солтүстік Кипр1 · Транснистрия | |
Тәуелді және арнайы әкімшілік аймақтар |
Фарер аралдары (Дания) · Аланд аралдары (Финляндия) · Акротири мен Декелия1 / Гибралтар / Гернси / Джерси / Мэн · Фарер аралдары (Дания) | |
1 Бір бөлігі немесе толығымен Азияда, алайда мәдени байланыс жағынан Еуропаға қатысты мемлекеттер |
Ангола • Андорра • Аргентина • Боливия • Бразилия • Ватикан • Венесуэла • Гвинея-Бисау • Гватемала • Доминикан Республикасы • Эквадор • Испания • Италия • Кабо-Верде • Коста-Рика • Кот-д’Ивуар • Куба • Мальта • Мексика • Мозамбик • Молдова • Монако • Никарагуа • Гондурас • Панама • Парагвай • Перу • Филиппиндер • Португалия • Румыния • Сан-Томе және Принсипи • Сан-Марино • Сенегал • Уругвай • Франция • Чили •