Санкт-Петербург
Шәһәр
Санкт-Петербург
|
Санкт-Петербург (рус. Санкт-Петербург, фин. Pietari, кар. Pietari/Пиетари) (1703—1914 елларда Санкт-Петербург, 1914—1924 елларда — Петроград, 1924—1991 елларда — Ленинград) — Рәсәй Федерациясенең федераль дәрәҗәле шәһәр, элек Рәсәй Империясе башкаласы булган. 1703 елда нигез салынган. Халык саны 4 953 219 кеше (2012 ел). Миллионлы шәһәрләр арасында Русиядә иң төньяк шәһәр. Тулысынча Аурупада урнашкан һәм башкала булмаган халык саны буенча иң зур шәһәр.
Эчтәлек
География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Географик урнашу[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Санкт-Петербург Русиянең төньяк-көнбатышында, Нева буе түбәнлеге чикләрендә, Балтыйк диңгезенең Фин култыгында урнаша.
Шәһәрнең уртача биеклеге — 1-5 м (үзәк районнары), 5-30 м (төньяк районнары), 5-22 м (көньяк һәм көньяк-көнбатыш районнары); иң биек ноктасы - 176 м.
Санкт-Петербургтан эре шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Оулу ~ 741 км Лаппеэнранта ~ 211 км Выборг ~ 135 км |
Мурманск ~ 1320 км Кандалакша ~ 1133 км Костомукша ~ 948 км |
Сыктывкар ~ 1501 км Архангельск ~ 1144 км Петрозаводск ~ 438 км |
|||||||
Һелсинки ~ 392 км Таллин ~ 363 км |
Вологда ~ 697 км Казан ~ 1559 км Пермь ~ 2013 км Екатеринбург ~ 2330 км |
||||||||
Псков ~ 278 км Рига ~ 561 км Вилнүс ~ 723 км |
Великий Новгород ~ 170 км Витебск ~ 629 км Киев ~ 1239 км Акъяр ~ 2091 км |
Тверь ~ 507 км Мәскәү ~ 734 км Сарытау ~ 1570 км Самар ~ 1795 км |
|||||||
Гидрография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Санкт-Петербург Нева елгасының ике ярларында, аның дельтада урнаша. Шулай ук шәһәрдә Нева елгасының култыклары (Зур һәм Кече Нева, Зур, Урта һәм Кече Невкалар, Фонтанка, Мойка, Екатерингофка, Крестовка, Карповка, Ждановка, Смоленка, Пряжка, Кронверк бугазы), кушылдыклары (Ижора, Славянка, Мурзинка, Охта, Чёрная речка) һәм якынча 20 ясалма каналлар агалар. Шәһәр чикләрендә Нева киңлеге — 340 — 650 м, тирәнлеге 14 — 23 м. Шәһәрнең су объектлары аша 800дан артык күпер салынган, шул исәптә 218 җәяүлеләр күпере һәм 8 ачыла торган күпер.
Сәгать поясы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Санкт-Петербург халыкара стандарт буенча Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +4:00 гә тигез.
Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шәһәр климаты - уртача, уртача континенталь климатыннан уртача диңгез климатына күчүче.
Бөтен метеокүзәтчелек тарихы буенча иң югары температура 2010 елның 7 августында тәшкил ителгән - +37,1 °C, иң түбән 1883 елның 11 гыйнварында −35,9 °C. Санкт-Петербургта ел буенча 600—700 мм атмосфера дуеннары ява, күбесе - апрельдән октябрьгә кадәр.
Санкт-Петербург климаты | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Күрсәткеч | Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
Абсолют максимум, °C | 8,6 | 10,2 | 14,9 | 25,3 | 30,9 | 34,6 | 35,3 | 37,1 | 30,4 | 21,0 | 12,3 | 10,9 | 37,1 |
Уртача максимум, °C | −3,1 | −3 | 2,0 | 9,3 | 16,0 | 20,0 | 23,0 | 20,8 | 15,0 | 8,6 | 2,0 | −1,5 | 9,1 |
Уртача температура, °C | −5,5 | −5,8 | −1,3 | 5,1 | 11,3 | 15,7 | 18,8 | 16,9 | 11,6 | 6,2 | 0,1 | −3,7 | 5,8 |
Уртача минимум, °C | −8 | −8,5 | −4,2 | 1,5 | 7,0 | 11,7 | 15,0 | 13,5 | 8,8 | 4,0 | −1,8 | −6,1 | 2,7 |
Абсолют минимум, °C | −35,9 | −35,2 | −29,9 | −21,8 | −6,6 | 0,1 | 4,9 | 1,3 | −3,1 | −12,9 | −22,2 | −34,4 | −35,9 |
Явым-төшем нормасы, мм | 44 | 33 | 37 | 31 | 46 | 71 | 79 | 83 | 64 | 67 | 56 | 51 | 662 |
Чыганак: Климат Санкт-Петербурга. Погода и климат. 21 декабрь 2011 көнне тикшерелгән. 24 гыйнвар 2012 көнне төп чыганагыннан архивланган. |
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- 1905 ел 22 гыйнвар — Санкт-Петербургта «Канлы якшәмбе».
Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Халык саны | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
1764[3] | 1765[4] | 1780[4] | 1789[4] | 1800[3] | 1811[4] | 1817[4] | 1825[4] |
149 700 | ↗150 300 | ↗174 800 | ↗217 900 | ↗220 200 | ↗335 600 | ↗363 900 | ↗424 700 |
1833[4] | 1837[4] | 1840[4] | 1850[3] | 1852[4] | 1863[4] | 1870[4] | 1882[4] |
↗442 900 | ↗468 800 | ↗470 200 | ↗487 300 | ↗532 200 | ↗539 500 | ↗668 000 | ↗928 000 |
1891[4] | 1897[5] | 1900[3] | 1901[4] | 1910[4] | 1914[4] | 1915[3] | 1916[3] |
↗1 033 600 | ↗1 264 920 | ↗1 418 000 | ↗1 439 600 | ↗1 905 600 | ↗2 118 500 | ↗2 314 500 | ↗2 415 700 |
1917[3] | 1918[3] | 1919[3] | 1920[3] | 1921[3] | 1922[3] | 1923[3] | 1924[3] |
↘2 300 000 | ↘1 469 000 | ↘900 000 | ↘740 000 | ↗830 000 | ↗960 000 | ↗1 093 000 | ↗1 221 000 |
1925[3] | 1926[6] | 1928[7] | 1930[3] | 1935[3] | 1940[3] | 1941[3] | 1942[3] |
↗1 379 000 | ↗1 590 770 | ↗1 688 300 | ↗2 009 500 | ↗2 715 700 | ↗2 920 000 | ↗2 992 000 | ↘2 432 000 |
1943[3] | 1944[3] | 1945[3] | 1946[3] | 1947[3] | 1948[3] | 1949[3] | 1950[3] |
↘622 000 | ↘546 000 | ↗927 000 | ↗1 541 000 | ↗1 920 000 | ↗1 998 000 | ↗2 218 000 | ↗2 258 000 |
1955[3] | 1956[8] | 1959[9] | 1960[3] | 1962[4] | 1965[3] | 1967[4] | 1970[10] |
↗2 797 000 | ↗2 814 000 | ↗3 321 196 | ↗3 432 000 | ↘3 036 000 | ↗3 777 200 | ↘3 296 000 | ↗3 949 501 |
1973[4] | 1975[3] | 1976[4] | 1979[11] | 1980[3] | 1981[3] | 1982[3] | 1983[3] |
↘3 679 000 | ↗4 356 200 | ↘3 915 000 | ↗4 588 183 | ↗4 635 200 | ↗4 669 400 | ↗4 711 200 | ↗4 762 100 |
1984[3] | 1985[3] | 1986[3] | 1987[3] | 1988[3] | 1989[12] | 1990[13] | 1991[13] |
↗4 806 400 | ↗4 844 200 | ↗4 882 200 | ↗4 931 200 | ↗4 986 900 | ↗5 023 506 | ↘5 002 444 | ↗5 007 469 |
1992[13] | 1993[13] | 1994[13] | 1995[13] | 1996[13] | 1997[13] | 1998[13] | 1999[13] |
↘4 986 405 | ↘4 942 891 | ↘4 881 563 | ↘4 845 407 | ↘4 820 213 | ↘4 806 641 | ↘4 783 982 | ↘4 770 897 |
2000[13] | 2001[13] | 2002[14] | 2003[13] | 2004[13] | 2005[13] | 2006[13] | 2007[13] |
↘4 741 923 | ↘4 714 844 | ↘4 661 219 | ↘4 656 474 | ↘4 624 083 | ↘4 600 000 | ↘4 580 620 | ↘4 571 184 |
2008[13] | 2009[13] | 2010[15] | 2011[16] | 2012[17] | 2013[18] | 2014[19] | 2015[2] |
↘4 568 047 | ↗4 581 854 | ↗4 879 566 | ↗4 899 344 | ↗4 953 219 | ↗5 028 000 | ↗5 131 942 | ↗5 191 690 |
Административ-территориаль бүленеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Санкт-Петербург 18 районына бүленә:
|
|
|
Районнар, үз чиратта, муниципаль округларга, шәһәрләргә һәм бистәләргә бүленәләр.
Шәһәр чикләрендә 111 шәһәрэче муниципаль берәмлек бар: 81 муниципаль округ, 9 шәһәр (Зеленогорск, Колпино, Красное Село, Кронштадт, Ломоносов, Павловск, Петергоф, Пушкин, Сестрорецк) һәм 21 бистә.[20]. |
Кардәш шәһәрләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Танылган шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Алексей Яһудин (1980) — спортчы, бозда фигуралы шуу буенча Олимпия уеннары чемпионы (2002).
- Ольга Балтачиева — Ленинград Кече театры артисты, А.Я. Ваганова һәм Б. Эйфман балет академияләре педагогы, РСФСР атказанган артисты (1983).
Татарлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Нәгыймә Балтачиева — Киров театры артисты, мөгаллим. РСФСР атказанган сәнгать эшлеклесе (1967)
- Гатаулла Баязитов — ахун, «Нур» газетасын оештыручы.
- Сайра Вельшакова (1922-2006) — Ленинград (Санкт-Петербург) консерваториясе укытучысы
- Асия Миңнуллина (26.11.1952) — рәссам-сынчы, Тукай премиясе лауреаты (2010).
- Таһир Балтачиев — Киров театры артисты, мөгаллим.
- Шамил Балтачиев — Ленинград Кече театры артисты, кино артисты.
Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ http://gov.spb.ru/governor/
- ↑ 2,0 2,1 Оценка численности постоянного населения на 1 января 2015 года и в среднем за 2014 год (опубликовано 17 марта 2015 год). 18 март 2015 көнне тикшерелгән. 18 март 2015 көнне төп чыганагыннан архивланган.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 3,19 3,20 3,21 3,22 3,23 3,24 3,25 3,26 3,27 3,28 3,29 3,30 3,31 3,32 3,33 3,34 3,35 3,36 3,37 3,38 3,39 3,40 Санкт-Петербург. 1703-2003: Юбилейный статистический сборник. 25 сентябрь 2013 көнне тикшерелгән. 25 сентябрь 2013 көнне төп чыганагыннан архивланган.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 4,19 4,20 Народная энциклопедия «Мой город». Санкт-Петербург. 16 октябрь 2013 көнне тикшерелгән. 16 октябрь 2013 көнне төп чыганагыннан архивланган.
- ↑ Первая Всеобщая перепись населения Российской империи 1897 года. Санкт-Петербургская губерния. 26 октябрь 2013 көнне тикшерелгән. 26 октябрь 2013 көнне төп чыганагыннан архивланган.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1926 года. М.: Издание ЦСУ Союза ССР, 1928. Том 9. Таблица I. Населенные места. Наличное городское и сельское население. 7 февраль 2015 көнне тикшерелгән. 7 февраль 2015 көнне төп чыганагыннан архивланган.
- ↑ Статистический справочник СССР за 1928 г.
- ↑ Народное хозяйство СССР в 1956 г. (Статистический сборник). Государственное статистическое издательство. Москва. 1956. 26 октябрь 2013 көнне тикшерелгән. 26 октябрь 2013 көнне төп чыганагыннан архивланган.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. 10 октябрь 2013 көнне тикшерелгән. 10 октябрь 2013 көнне төп чыганагыннан архивланган.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года. Численность наличного населения городов, поселков городского типа, районов и районных центров СССР по данным переписи на 15 января 1970 года по республикам, краям и областям. 14 октябрь 2013 көнне тикшерелгән. 14 октябрь 2013 көнне төп чыганагыннан архивланган.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 г.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. 23 август 2011 көнне төп чыганагыннан архивланган.
- ↑ 13,00 13,01 13,02 13,03 13,04 13,05 13,06 13,07 13,08 13,09 13,10 13,11 13,12 13,13 13,14 13,15 13,16 13,17 13,18 Численность постоянного населения на 1 января (человек) 1990-2010 года
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002. Том 1. 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации
- ↑ Итоги Всероссийская перепись населения 2010 года. 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов – районных центров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи человек и более. 14 ноябрь 2013 көнне тикшерелгән. 14 ноябрь 2013 көнне төп чыганагыннан архивланган.
- ↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2011 года, на 1 января 2012 года и в среднем за 2011 год
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. 31 май 2014 көнне тикшерелгән. 31 май 2014 көнне төп чыганагыннан архивланган.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). 16 ноябрь 2013 көнне тикшерелгән. 16 ноябрь 2013 көнне төп чыганагыннан архивланган.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. 2 август 2014 көнне тикшерелгән. 2 август 2014 көнне төп чыганагыннан архивланган.
- ↑ Санкт-Петербурга «О территориальном устройстве Санкт-Петербурга» (с изменениями на 13 июля 2011 года) О территориальном устройстве Санкт-Петербурга. gov.spb.ru. 12 август 2011 көнне тикшерелгән.
Викиҗыентыкта? Saint Petersburg |
|
||
---|---|---|
Районнар | Адмираллык районы • Василий утравы районы • Выборг районы • Диңгез буе районы • Калинин районы • Киров районы • Колпино районы • Красное Село районы • Кронштадт районы • Курорт районы • Кызыл Гвардия районы • Мәскәү районы • Нева районы • Петроград районы • Петродворец районы • Пушкин районы • Фрунзе районы • Үзәк районы | |
Шәһәрләр | Зеленогорск • Колпино • Красное Село • Кронштадт • Ломоносов • Павловск • Петергоф • Пушкин • Сестрорецк |
|
||
---|---|---|
Керчь | Киев | Ленинград | Минск | Мурманск | Мәскәү | Новороссийск | Одесса | Севастополь | Смоленск | Волгоград | Тула | Брест кирмәне (кирмән-каһарманы) |
|
||
---|---|---|
1 000 000 нан артык кеше | Мәскәү • Санкт-Петербург • Новосибирск • Екатеринбург • Түбән Новгород • Самар • Омск • Казан • Чиләбе • Ростов-на-Дону • Уфа • Волгоград | |
500 000 — 1 000 000 кеше | Пермь • Красноярск • Воронеж • Сарытау • Краснодар • Тольятти • Ижау • Сембер • Барнаул • Владивосток • Ярославль • Өркет • Төмән • Махачкала • Хабаровск • Новокузнецк • Ырынбур • Кемерово • Рәзән • Томск • Әстерхан • Пенза • Яр Чаллы • Липецк • Тула | |
250 000 — 500 000 кеше | Киров • Чабаксар • Калининград • Брянск • Курск • Иваново • Магниттау • Улан-Удэ • Тверь • Ставрополь • Акмәсҗит* • Акъяр* • Түбән Тагил • Смоленск • Белгород | |
Шәһәрләрнең халык саны 2010 халык исәбе буенча китерелгән. * Кырым шәһәрләренең халык саның 2012 елгы мәгълүматлары буенча китерелгән. |
Санкт-Петербург | Петро-Славянка | Металлострой | Колпино |
Ленинград өлкәсе: Красный Бор | Ульяновка | Тосно | Ушаки | Жары | Рябово | Болотница | Любань | Померанье | Трубников Бор | Бабино |
Новгород өлкәсе: Придорожная | Чудово | Волхов Мост | Суворовка | Гряды | Большая Вишера | Малая Вишера | Сюйська | Краснёнка | Бурга | Мстинский Мост | Торбино | Лешино | Вялка | Боровёнка | Заозерье | Васильково | Окуловка | Яблоновка | Угловка | Первомайский | п. Селище | д. Селище | Ерзовка |
Тверь өлкәсе: Лыкошино | Заключье | Алёшинка | Березайка | Гузятино | Бологое | Бушевец | Бочановка | Академический | Октябрьский | Вышний Волочёк | Терелесовский | Осеченка | Любинка | Спирово | Левошинка | Бухалово | Калашниково | Мотошелиха | Барановка | Лихославль | Крючково | Трубино | Красная Пресня | Кулицкая | Новое Брянцево | Тверь | Чуприяновка | Полукарпово | Межево | Редкино | Новозавидовский |
Мәскәү өлкәсе: Решетниково | Ямуга | Клин | Стреглово | Фроловское | Покровка | Головково | Солнечногорск | Берёзки | Поварово | Поваровка | Радищево | Алабушево | Химки |
- Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных
- Билгеләнми торган ил (телефон коды)
- ССРБ каһарман-шәһәрләре
- Ленин ордены белән бүләкләнгән шәһәрләр
- Октябрь Инкыйлабы ордены белән бүләкләнгән шәһәрләр
- Кызыл Байрак ордены белән бүләкләнгән шәһәрләр
- Әлифба буенча торак пунктлар
- 1703 елда нигезләнгән торак пунктлар
- Каһарман шәһәрләр
- Санкт-Петербург
- Русия субъектлары башкалалары
- Герой шәһәрләр