Afganistán

De Biquipedia
Ir ta: navego, busca
Articlo d'os 1000
د افغانستان اسلامي دولت
دولت اسلامی افغانستان
Da Afghanistan Islami Dawlat
Jamhoriye-e Eslāmī-ye Afġānistān
Republica Islamica d'Afganistán
Bandera de Afganistán Escudo de Afganistán
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional:
Himno nacional: Milli Tharana
Situación de Afganistán
Capital Kabul
Mayor ciudat Kabul
Idiomas oficials Paxtu y dari
Forma de gubierno Republica islamica
Hamid Karzai
Independencia d'o Reino Unito
19 d'agosto de 1919
Superficie
 • Total
 • % augua
Posición 41º
647.500 km²
0%
Población
 • Total (2008)
 • Densidat
 • Densidat
Posición 37º
32.738.376
46 ab./km²
46 hab/km²
PIB (PPA)
 • Total (2008)
 • PIB per capita
Posición 96º
US$ 21.340 billons
US$ 758
Moneda Afghani
Chentilicio
Zona horaria UTC+4:30
Dominio d'Internet .af
Codigo telefonico +93
Prefixo radiofonico
Codigo ISO
Miembro de:

Afganistán (oficialment Republica Islamica d'Afganistán, en dari جمهوری اسلامی افغانستان, en paxtu د افغانستان اسلامي جمهوریت ) ye un país y estato (organizato politicament como una republica islamica) d'Asia Central, situata en l'altiplán iraní, en a zona de transición entre l'Himalaya y as rechions d'a mar Caspia. Muga a lo sud y a l'este con Pakistán; a l'ueste con Irán; a lo norte con Turkmenistán, Uzbekistán y Tachiquistán; y a lo nordeste con China, a traviés d'o corredor de Wakhan. Ye asinas un país interior, que no poseye acceso a la mar.

A suya capital ye Kabul. Tamién son ciudatz importants (mas de 200.000 habitants): Kandahar, Mazar-e Sharif, Herat y Jalalabad. Afganistán ye un d'os países más pobres d'o mundo.

Tien una población ye de 32.738.376 habitants (estimación de 2008), en una superficie de 647.500 km², con una densidat de población de 46 hab/km².

Dende meyatos d'os anyos 1970 o país se troba en un estato de guerra quasi constant, en primeras con a invasión sovietica d'Afganistán y dimpués con a intervención d'os países occidentals contra la guerrilla d'os talibans que heba redotato a la Unión Sovietica y heba imposato un rechimen politico islamico basato en a sharia.

Historia[editar | editar código]

Gnome-searchtool.svg
Ta más detalles, veyer l'articlo Historia d'Afganistánveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Antigüidat[editar | editar código]

Anvista d'a estatua de Buda en Bāmīān, antis y dimpués d'a suya destrucción por os talibans o 21 de marzo de 2001.

En l'antigüidat, o territorio de l'actual Afganistán feba parti d'o Imperio Persa aquemenida (500-330 aC), que se dividiba en diversas satrapías (Bactria, Drangiana, Aracosia y Aria). Entre o 330 aC y o 327 aC Aleixandre lo Gran establió, por conquiesta, a parti oriental d'o suyo imperio en ista rechión. Istos territorios perteneixioron dimpués a lo reino seleucida, a lo reino griego de Bactria, y en parti, a lo imperio indián d'Asoka, a los scitas o saka, a lo reino Kusán, a los persas sasanidas, a los hunnos kidaritas y heftalitas, y tornó a estar baixo lo dominio sasanida dica la conquiesta arabe (Herat fue conquiesta por os arabes en l'anyo 651).

L'Islam[editar | editar código]

A incorporación d'Afganistán a l'islam, estió lenta y tardana. Se produció dende Sistán enta Ghazni y Kabul. Afganistán, chunto a Punchab, constituyó lo centro d'o Estato irano-islamico entre 997-1187. Se construyoron importants mezquitas y palacios fortificatos baixo a dinastía gazneví, os guridas (arredol de 1200), a dinastía d'os Kart (epoca mongola, sieglos XIII y XIV) y a cort de Husayn Bayqara (1469-1506).

A formación d'Afganistán[editar | editar código]

Baixo los sefevidas, a partir de 1502, o país prenió lo xiismo, mientres una gran mayoría d'a población se manteneba sunnita. A ruptura con Persia se feba evident. En os sieglos XVI y XVII, Afganistán se dividió entre o imperio mogol y Persia. L'afganés Nadir (1736-1747), dimpués d'a redota d'os sefevidas, s'incorporó Persia, unión que duró dica o suyo asasinato. En 1747 Ahmad Shah Durrani fue esleito emir, y dica l'inte d'a suya muerte en l'anyo 1773 dominó lo Penchab y Delhi, en a India, territorios que os suyos succesors no podioron mantener. Manimenos Afganistán se mantenió como Estato y, de feito, o suyo nombre proviene d'ista epoca.

O sieglo XIX[editar | editar código]

As tensions entre o Imperio ruso y o Imperio britanico amanixioron en a redolada en o sieglo XIX, y a partir de 1837 principió a influencia britanica sobre o país. A la fin, Rusia y Anglaterra guarancioron a independencia d'Afganistán en l'anyo 1907, feito que no se consolidó dica o 19 d'agosto de 1919, una vegata que heba rematato la Tercera Guerra Anglo-afganesa.

O sieglo XX[editar | editar código]

O país estió neutral mientres a Segunda guerra mundial, y en l'anyo 1946 s'establió, en o río Amu Daria, a muga con a Unión Sovietica. O intento de creyar un Pakhtunistan (unión d'as poblacions de luenga paxtu de l'este d'Afganistán y as de l'ueste de Pakistán) fació que se crebasen as relacions diplomaticas entre os dos países (1961-1963).

A intervención sovietica[editar | editar código]

Gnome-searchtool.svg
Ta más detalles, veyer l'articlo Invasión sovietica d'Afganistánveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

En l'anyo 1973, un golpe d'Estato remató con a monarquía: Sardar Muhammad Daud Khan proclamó a Republica y asumió lo gubierno. En 1978, unatro golpe d'Estato lebó a lo poder a Abdbul Qadir. O mesmo anyo, Nur Muhammad Taraki, d'ideyolochía comunista, fue nombrato chefe d'Estato por parti d'o consello revolucionario d'as fuerzas armatas y aumentó a dependencia d'o país respective d'a Unión Sovietica. Iste feito li suposó una confrontación ubierta con as guerrillas nacionalistas tradicionals (y tamién islamicas), os muchahidín. En 1979, Hafizulla Amin (d'a facción Khalq y primer menistro) derrocó a Taraki. A Unión Sovietica decidió d'intervenir ta refirmar o gubierno, eliminó Amin y se metió a favor de Babrak Karmal, d'a facción Parcham. A presencia sovietica fació que s'intensificase a luita entre o gubierno y a guerrilla musulmana, y fació exellar a muita población enta Pakistán. En 1986 Karmal fue sustituito por Muhammad Najibullah. En l'anyo 1988, o desgaste d'os sovieticos fació que se sinyasen os alcuerdos de Chinevra entre Afganistán, Pakistán y a URSS, en os que se determinó que as tropas sovieticas se retirasen d'o país.

A guerra civil[editar | editar código]

Talibans en Herat en 2001.

Dimpués que os afganos forachitasen a las tropas sovieticas, a guerra civil continó entre os partidarios de Burhanuddin Rabbani (o president) y Ahmad Shah Massud (menistro d'Esfensa), y as faccions fiels a Gulbuddin Hekmatiar (ocasionalment refirmato por as guerrillas d'o comandant Dostam). Os intentos de paz negociata por parti d'as Nacions Unitas fracasoron. A la fin, un tercer grupo formato por islamistas radicals sunnitas, os talibans, dominoron dos partis d'o país y en l'anyo 1996 conquerioron a capital. Afganistán fue chusmeso a partir d'allora a una interpretación estrema d'a xara, que deixaba a las mullers en un estatus muit inferior y castigaba tota disidencia con practicas brutals.

O sieglo XXI[editar | editar código]

Presa de posesión d'o president Karzai en aviento de 2004.

Dimpués d'os atentatos de l'11 de setiembre de 2001, Afganistán fue acusato de dar refuchio a Osama bin Laden, cabo d'o rete terrorista fundamentalista islamico al-Qaida, y suposato autor d'os atentatos. En aviento de 2001, as Nacions Unitas autorizoron a creyación d'una coalición internacional, liderata por os nordamericans, que quitó o rechimen talibán y miró d'instaurar un gubierno democratico. Principioron asinas a charrar, baixo a gollata d'a ONU, con liders de diferents etnias ta confegurar o futuro politico d'o país. S'esleyó a lo paxtu Hamed Karzai como chefe d'o Gubierno provisional y se determinoron eleccions ta l'anyo 2004. Os talibans esdevienioron una guerrilla antigubernamental dirichita por o mulá Omar.

Cautivo d'opio en Afganistán.

En chinero de 2004 s'aprebó una Constitución que define a lo país como una republica islamica que torna la igualdat de dreitos a las mullers y esfensa o respeto a las minorías relichiosas. O resultato d'as esleccions dió la victoria a Karzai, con un 55,4% d'os votos. O retorno d'os refuchiatos d'o rechimen talibán, mas que mas de Pakistan, y a desastrosa situación economica d'o país favoreixioron o cautivo de l'opio y o narcotrafico, que mientres o periodo d'os talibans heba estato prohibito.

A suya situación estratechica se vió reforzata por a sinyatura d'un alcuerdo entre Pakistán, Afganistán y Turkmenistán en l'anyo 2002 ta la construcción d'un olioduto que trescruzarba istos tres países. En 2008, ni os esfuerzos d'a fuerza multinacional ni as accions d'o gubierno de Karzai podioron estabilizar o país, chusmeso dende o mesmo inte d'a conquiesta a una situación de guerra constant.

Cheografía[editar | editar código]

Gnome-searchtool.svg
Ta más detalles, veyer l'articlo Cheografía d'Afganistánveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Afganistán ye un país con una superficie de 647.500 km², que se troba situato en l'altiplán iraní, en a zona de transición entre l'Himalaya y as rechions d'a mar Caspia. Muga a lo sud y a l'este con Pakistán; a l'ueste con Irán; a lo norte con Turkmenistán, Uzbekistán y Tachiquistán; y a lo nordeste con China, a traviés d'o corredor de Wakhan. Ye asinas un país interior, que no poseye acceso a la mar.

A suya orografía ye prou montanyosa (alto u baixo o 75% d'a suya superficie son territorios de montanya), destacando-ne en estar a o canto d'o Himalaya, encara que os suyos ríos no son tot o cabalosos que cabría asperar, en estar una redolada de climatolochía predominantment xuta, a on predomina o clima desertico u o clima semi-desertico. Sindembargo, bi ha vals prou fértils, como a val d'Herat, a o norueste d'o país, con una important densidat de población que contrasta con a resta d'o país.

Cal destacar l'actividat sismica d'o país, en forma de tierratremos que gosan provocar victimas.

Orografía[editar | editar código]

Montanyas en a redolada de Kabul.

A lo norte, en a depresión esteparia de Turquestén se troba o río Amu Daria (500 km), que ye a muga con Turkmenistán, Uzbekistán y o Tachiquistán. A l'este d'o Firuz Kuh, en a muga con Pakistán, as montanyas Sulaiman Ke Pahad que van de norte a sud forman una barrera natural que proteche o país d'as influencias monzonicas. A lo noreste, a gran cordelera de l'Hindu Kush (a segunda cordelera mas alta d'o mundo, a on se troba o mont Noshaq, con os suyos 7.492 metros d'altaria) s'une a l'altiplán d'o Pamir por a rechión de Badakhxán. A l'ueste d'a cuenca d'o río Kabul, a cordelera pierde altaria y se divide en diversas sierras que plegan dica Irán. A lo sud y a l'ueste d'a val d'o Helmand, bi ha o Dast-e Margo, o Sistán y, a l'este, disiertos.

A mayoría d'os ríos (Amu Daria, Morgab, Harirud, Helmand, Arghandab) tienen mayencos fuertes mientres que pueder permaneixer sin cabal en a estación xuta. Son poco fundos y no son navegables pero s'aprofitan ta la producción d'enerchía electrica (centrals hidroelectricas de Pol-e Homri, Sarobi, Naghloo y Mahipar).

O clima[editar | editar código]

Por un regular Afganistán presenta un clima continental acentugato, con hibiernos fredos y veranos calidos, si bien as temperaturas varian prou seguntes l'altaria. As precipitacions son pocas y cayen entre octubre y abril. O verano ye xuto. En o sud y l'este pueden recibir en l'agosto bells repuis d'influencia monzonica provinients d'a India. Por dencima d'os 3.700 m d'altria, mandan as nieus perpetuas.

Divisions administrativas[editar | editar código]

Gnome-searchtool.svg
Ta más detalles, veyer l'articlo Provincias d'Afganistánveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Mapa d'as provincias d'Afganistán.

Afganistán se divide en 34 provincias: Badakhxan (1), Badgis (2), Baghlan (3), Balkh (4), Bamian (5), Daikondi (6), Farah (7), Faryab (8), Ghazni (9), Ghowr (10), Helmand (11), Herat (12), Jowzjan (13), Kabul (14), Kandahar (15), Kāpīsā (16), Hawst (17), Kunar (18), Qonduz (19), Laghman (20), Lawgar (21), Nangarhar (22), Nimruz (23), Nuristán (24), Oruzgan (25), Paktia (26), Paktika (27), Panjshir (28), Parvan (29), Samangan (30), Sar-e Pul (31), Takhar (32), Vardak (33) y Zabol (34).[1]

A capital d'o estato ye Kabul, con una población de 3.120.963 d'habitants en l'anyo 2006. Atras ciutatz importants son Kandahar (401.395 habitants), Mazar-e Sharif (314.915), Herat (278.209), Jalalabad (208.960), Kunduz (166.824), Gazni (149.998), Bamian (131.233), Balh (126.553) y Baglan (111.902),[2] totas ellas famosas por lurs numerosas mezquitas, antigos palacios y atras restas arquitectonicas. Manimenos, istas ciudatz, igual que atros muitos puestos d'o país, han estato prou danyatas en os diferents conflictos belicos escaicitos.

Población[editar | editar código]

Ninos en un lugar d'Afganistán.

Afganistán ye un país poco poblato y basicament rural (78,1% d'a población). Quasi un 20% d'os habitants son nomadas. Nomás Kabul supera o millón d'habitants. L'alta tasa de natalidat compensa la fuerte tasa de mortalidat produeita principalment por os efectos d'a guerra.[3]

Etnias y idiomas[editar | editar código]

Agganistán presenta una gran diversidat etnica d'influencia irania y turca, resultant d'a suya situación como cruce d'as migracions entre Orient y Occident. A orografía aduya a mantener a heterocheneidat etnica y cultural. A etnia demograficament mas important, que ye tamién a que domina politicament, ye a d'os paixtuns (quasi un 50% d'a población). Presentan una organización de tipo clanico y con fuerte presencia d'o nomadismo. Os tachicos (22%), son agricultors sedentarios y comerciants en as ciudatz; parlan dialectos persas. A población d'orichen mongol (un 12%) parla persa arcaico y habita prencipalment en l'Hindu Kush occidental; un 10% d'a población ye d'orichen turco (turquemans, uzbecos y, en o corredor de Vakhan, kirguizes). A resta son minorías etnicas d'orichen diversos. As luengas oficials son o paixtu y o persa.

Medio ambient[editar | editar código]

Un exemplar d'Uncia uncia u "pantera d'as nieus", una especie en perglo d'exteinción en Afganistán.

Flora[editar | editar código]

Gnome-searchtool.svg
Ta más detalles, veyer l'articlo Flora d'Afganistánveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

As plantas que se troban en Afganistán son pareixitas a las que se puet trobar en o Tíbet y en l'Himalaya, estando tamién pareixitas a las que se pueden trobar en Orient Meyo. As selvas de cedros, pins y d'atras coniferas se pueden trobar en altarias entre 1.800 y 3.000 metros, pero como conseqüencia d'a tala abusiva, en l'anyo 2005 nomás ocupaban que un 1,3% d'a superficie d'o país. En altarias inferiors se troban árbols y arbustos como Corylus avellana (l'avellanera), Pistacia vera (a pistachera), fraixins u chinibro (Juniperus communis). Per baixo d'os 900 metros d'altaria, nomás bi ha que una vechetación esteparia a on i predominan as hierbas y os matullos.

Fauna[editar | editar código]

Gnome-searchtool.svg
Ta más detalles, veyer l'articlo Fauna d'Afganistánveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Respective d'os animals que i viven, no son guaire diferents d'os que se pueden trobar en Orient Meyo y a India. Se i puet trobar Ovis orientalis orientalis, onsos, Capra sibirica, Gazella subgutturosa, lobos, Canis aureus (chacals), Felis silvestris , erizos, dromerarios y o camello de Bactracia entre d'atras especies.

Problematica medio-ambiental[editar | editar código]

A pobreza d'o país y o estato contino de guerra en que se i vive han tenito fundas repercusions en o medio ambient d'Afganistán.

Asinas, as tierras de pastura se troban en situación de frachilidat por a presión excesiva que i fa la ganadería, que provoca a la vegata problemas con a erosión y que fa que a superficie cultivable mingue u tienga perdugas de calidat. Se suposa que alto u baixo a tercera part d'a superficie que d'antis mas s'adedicaba a l'agricultura ye hue albandonata. A desertificación d'o país avanza, parando cuenta amás que as selvas veyen tamién reducitas as suyas superficies (en iste caso mas que mas por a presión d'o consumo de fusta ta lenya). A necesidat d'alimentos tamién ha feito que siga mayor a presión sobre a fauna salvache, fuent de recursos alimenticios.

Asinas, se considera que alto u baixo 100 especies de mamiferos se troban en periglo d'extinción en o país, como Uncia uncia (a pantera d'as nieus), mesmo que alto u baixo 380 especies d'aus.

En Afganistán no bi ha garra preocupación por os problemas medi-ambientals. As autoridats nacionals y internacionals han signado bells acuerdos sobre as especies en periglo d'extinción, milloras medi-ambientals, y a prohibición d'a realización de prebas nucleyars sin de resultatos favorables ta o medio ambient. [4][5]

Relichión[editar | editar código]

Mezquita Jumah en Herat.

O islam en ye a relichión oficial y mayoritaria, con un 75% de sunnitas y un 24% de xiitas, y tien Mazar-e Sharif como lo principal centro de pelegrinache d'o país. Bi ha minorías hindús, sikhs, parsis y chodigas en as diferents ciudatz.[6][7]

Economía[editar | editar código]

Gnome-searchtool.svg
Ta más detalles, veyer l'articlo Economía d'Afganistánveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

A economía d'Afganistán tién un baixo desembolique debito a la suya situación de guerra permanent dende zaguerías d'os anyos 1970, a la manca d'un gubierno estable y permanent y a suya distribución d'a sociedat en grupos tribals. A suya economía s'alazeta mas que mas en l'agricultura, que ye o sector a on i treballa a mayor parte d'a población d'o país (arredol d'o 90%). A producción agricola, que se concentra prencipalment en as tierras mas planas d'o norte d'o país, se basa en o cautivo de cerials (trigo, panizo, roz, ordio), fuitos secos, fruitas, tabaco y cotón. Afganistán ye un país muit pobre y tién muita dependencia de l'agricultura y d'a ganadería. Ye un d'os paises con mes producción d'opio (se i concentra o 95% d'a producción mundial) y haixís d'o mundo, producción favoreixita en primeras por a situación politica d'o país y las constants guerras que feban que os contendients amenistasen recursos economicos fácils; antiparte, mientres o gubierno d'os talibans, que creboron qualsiquier vinclo u contacto con o exterior, desapareixioron as pocas infraestructuras de comunicacions y productivas que bi heba en o país. Encara que os Gubiernos y a comunidat internacional luitan contra o suyo cautivo, a dependencia d'os agricultors afganos respective de l'opio ye en contino creiximiento.

Tamién cal destacar, en a suya ganadería, a cría de uellas (especialment d'a uella karakul) que con a suya lana han permitito historicament o desembolique d'una important producción d'artesanía d'alfombras.

Tién grans reservas de recursos naturals como hidrocarburos, carbón, gas natural, y atros recursos naturals procedents d'a meneria como fierro, oro, esmeraldas, cromo, zinc, uranio, y litio anque a suya explotación ye baixa. Os primers en prebar d'explotar os suyos recursos naturals estioron os sovieticos mientres os anyos 1980 pero a situación de guerra fació que s'albandonasen os treballos de prospección y d'explotación. Ye un país con un amplo potencial en enerchía hidroelectrica (a primera central hidroelectrica se i debantó ya en 1932), pero a mayor parte de l'actual producción d'enerchía electrica d'o país se fa a traviés d'o consumo de petrolio u gas natural importatos dende Irán.

Se gosa dividir Afganistán, dende o punto d'anvista economico, en quatre rechions diferents:

  • O Turquestán afganés (en (Mazar-e Sharif), que ye una redolada esteparia pero que ye a on se puet desenvolicar l'agricultura y la ramadería. Antiparte, se i heban trobato petrolio y gas natural, con una timida explotación mientres o periodo sovietico a traviés d'un olioducto enta l'Asia Central, a traviés d'o río Amur-Daria.
  • A rechión d'Herat, una redolada xuta y disertica, con vals regatas por ríos con cursos d'augua intermitents que alimentan bellos oasis, con una productiva agricultura. Gosan fer prous intercambios comercials con os territorios mugants de Turkmenistán y Irán.
  • A rechión de Kandahar tamién ye disertica, y se i troban quantos oasis que tamién permiten una important producción agricola, encara que debito a l'orografía ye una redolada con mas contactos con Pakistán.
  • A rechión de Kabul, arredol d'a capital, a on amás de cautivos agricolas basatos en os cerials se i pueden trobar as solas selvas d'o país.

Respective d'as comunicacions, o ferrocarril ye quasi inexistent, y as comunicacions se basan en un rete de carreteras d'arredol de 20.000 km, pero que gosan estar muitas vegatas sin asfaltar y que, por ixo, no se pueden fer servir mientres l'hibierno. Nomás bi ha dos aeropuertos en o país, en Kabul (a capital) y en Kandahar.

Esporte[editar | editar código]

Gnome-searchtool.svg
Ta más detalles, veyer l'articlo Esporte d'Afganistánveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

L'esporte nacional ye o buzkashi, [8]que ye un esporte d'equitación per equipes en un campo de dos kilometros de largaria aproximadament y que tién como obchetivo de portar o "boz" (una craba sin de cabeza) ta l'extremo d'o campo contrario. Tamién son populars o tent-pegging, o kite fighting y o topay-danda.

Atros esportes populars practicatos son o cricket, a luita, o boxeyo, as artes marcials, o baloncesto, o fútbol, o ciclismo, o tiro con arco, o tiro olimpico y l'atletismo. [9]

Afganistán ha partecipato en os Chuegos Olimpicos de verano en as edicions de 1936, 1992, 1996, 2004 y 2008, aconsiguiendo a suya primera medalla en ista zaguera edición quan Rohullah Nikpai ganó a medalla de bronze en taekwondo en a categoría de 58kg quan ganó o suyo combate contra l'Espanyol Juan Antonio Ramos, Nikpai aconsiguió atra medalla de bronze tamién en taekwondo pero ista vez en a categoría de 68Kg en os Chuegos de 2012.

No ha partecipato garra vegata en os Chuegos Olimpicos d'hibierno.

Fútbol[editar | editar código]

O fútbol en Afganistán ye prou popular, ye regulato por Federación de Fútbol de Afganistán creyata en l'anyo 1922, afiliata a la FIFA en 1948 y a l'Asian Football Confederation (AFC) en 1954 estando miembro fundador. A suya selección nacional no partecipó en garra competición internacional dende l'anyo 1984 dica o 2003 por conflictos armatos internos. En l'anyo 2007 chuga por primera vegata a selección femenina, y en l'anyo 2013 a selección masculina aconsiguió ganar o suyo primer trofeo internacional o Campeonato de Fútbol de Surasia (SAFF Championship) a mas a mas a Federación estió galardonata con o Premio Chuego Limpio d'a FIFA (FIFA Fair Play Award) por a suya dedicación y a luita ta o desembolique d'o futbol formativo y una liga nacional mientres a situación de guerra d'o país.[10]

Vinclos externos[editar | editar código]

Referencias[editar | editar código]


Estatos d'Asia

Afganistán | Arabia Saudí | Armenia1 | Azerbaichán1 | Bahrein | Bangladesh | Bután | Brunei | Cambocha | Cazaquistán1 | Cischordania2 | Coreya d'o Norte | Coreya d'o Sud | Chapón | Cheorchia1 | Republica Popular de China | Republica de China (Taiwan) | Chipre1 | Chordania | Echipto | Emiratos Arabes Unitos | Faixa de Gaza2 | Filipinas | India | Indonesia | Irán | Iraq | Israel | Kirguizistán | Kuwait | Laos | Liban | Malaisia | Maldivas | Mongolia | Myanmar | Nepal | Omán | Pakistán | Qatar | Rusia1 | Singapur | Sri Lanka | Siria | Tachiquistán | Tailandia | Timor Oriental | Turquía1 | Turkmenistán | Uzbekistán | Yemen | Vietnam

Dependencias: Akrotiri y Dhekelia | Hong Kong | Islas Cocos | Isla Christmas | Macau | Territorio Britanico de l'Ocián Indico
1 Perteneix a Europa por razons culturals y historicas, pero cheograficament ye en Asia. 2 Territorios controlatos por Israel y gubernatos por l'Autoridat Palestina.