Люксембург
| Ұлы Люксембург Герцогтігі люксемб. Groussherzogtum Lëtzebuerg фр. Grand-Duché de Luxembourg нем. Großherzogtum Luxemburg |
|||||
|
|||||
| Ұран: «Mir wëlle bleiwe wat mir sinn» | |||||
| Люксембург ұлттық әнұраны | |||||
 |
|||||
| Тәуелсіздік күні | 9 маусым 1815 (Франциядан) | ||||
| Ресми тілдері | люксембургше, французша, немісше | ||||
| Елорда | Люксембург | ||||
| Ірі қалалары | Люксембург | ||||
| Үкімет түрі | конституциоялық монархия | ||||
| Ұлы Герцог Премьер-министрі |
Анри (Генрих) Жан-Клод Юнкер |
||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті |
Әлем бойынша 167-ші-орын 2 586,4 км² жоқ |
||||
| Жұрты • Сарап (2010) • Тығыздығы |
502 207 адам (168-ші) 171 адам/км² |
||||
| ЖІӨ • Қорытынды (2010) • Жан басына шаққанда |
64,306 млрд.[1] $ (98-ші) 128 806[1] $ (еуро) |
||||
| Валютасы | Еуро | ||||
| Интернет үйшігі | .lu, .eu | ||||
| ISO коды | LU | ||||
| ХОК коды | LUX | ||||
| Телефон коды | +352 | ||||
| Уақыт белдеулері | +1 | ||||
Координаттар: 49°49′00″ с. е. 6°06′00″ ш. б. / 49.816667° с. е. 6.1° ш. б. (G) (O)
Люксембург ұлы герцогтігі — Батыс Еуропадағы мемлекет. Жер аумағы 2,58 мың км². Халқы 442 мың (2004), 63%-ын Люксембургтің байырғы тұрғындары, 15%-ын португалдар, 5%-ын италиялықтар, т.б. құрайды. Астанасы — Люксембург қаласы Әкімшілік жағынан 3 округке бөлінеді. Мемлекеттік тілдері — француз, неміс тілдері. Халқының көпшілігі христиан — католиктер. Люксембург — конституциялы-монархиялы мемлекет. Мемлекет басшысы — Люксембург өлы герцогы. Жоғарғы заң шығарушы органы — парламент (депутаттар палатасы). Ақша бірлігі — евро (2002).
Люксембургтың солтүстігінде Ардени және Рейн тақта тасты тауларының сілемдері орналасқан, оңтүстігі қыратты жазық. Климаты қоңыржай, теңіздік. Жылдық орташа температурасы қаңтарда 0 — 2ӘС, шілдеде 17ӘС. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 700 — 800 мм. Өзені көп жерінің 1/3-не жуығын орман алып жатыр. Люксембург Рим империясы тұсында Бельгика — Прима провинциясының, ал кейіннен Франк корольдігінің құрамына кірді. 10 ғасырдан Люксембург графтығының құрамында болып, 14 ғасырдан Люксембург герцогтығына қарады, 15 ғасырда Нидерландның 17 провинциясының біріне айналды. 16 ғасырда Нидерланд революциясынан кейін Люксембург Испаниялық Нидерландтың (1714 жылдан Австрия Нидерланд) құрамында қалды. 1794 ж. Австрия үстемдігі жойылып, Люксембург Францияның құрамына кірді. Вена конгресінің (1814 — 15) шешімі бойынша, Люксембург өлы герцогтігі құрылды. Ол Герман одағына кіріп, Нидерланд корольдігімен дербес унияда болды. Люксембургтің қазіргі шекаралары 1839 ж. Бельгия — Нидерланд шарты бойынша белгіленген. Лондон конференциясында (1867) Люксембург “мәңгі бейтарап мемлекет” болып жарияланды. 1948 ж. конституциядағы бейтараптық жөніндегі бап алынып тасталды. Люксембург — өнеркәсібі дамыған ел. Электроника өндірісі, химия өнеркәсібі, цемент, тоқыма кәсіпорындары бар. Экспортқа химия, металлургия өнімдерін, тағамдар мен киім-кешек шығарады, сырттан астық, металл, мұнай, көмір, т.б. әкеледі. Туризм дамыған. Мал, егін, жүзім ш., шарап жасау жақсы дамыған. Люксембург БҰҰ-на (1945), Еуропа Одаққа (1957), т.б. халықаралық ұйымдарға мүшелік өлттық табысы жылына әр адамға шаққанда 34400 доллар шамасында.
Мазмұны
Саяси құрылымы[өңдеу]
Ел басшысы - Ұлы герцог.
Қызметі:
- Конституция бойынша елді басқару;
- Үкіметтің құрамын белгілейді;
- Заңдарды бекітеді;
- Азаматтық және әскери қызметтерге тағайындайды;
- Қарулы күштерді басқарады.
Негізгі саяси партиялар[өңдеу]
- Христиандық-әлеуметтік халық партиясы (Люксембург) — мемлекеттегі ең үлкен партия— құрамында 9500 мүше. 1870 - жж құрылған.
- Люксембургтік әлеуметтік жұмысшы партиясы — мемлекеттегі екінші партия — құрамында 5500 мүше. 1890жж. құрылған.
- Демократиялық партия(Люксембург) — 1947 ж. құрылды. Құрамында 2000 сүше шамасында.
- Демократия және зейнеткерлердің құқығын қорғау комитеті — 1989 ж. құрылды.
- Жасыл (Люксембург) — 1994 ж. құрылды.
- Солшыл (Люксембург) — 1999 ж. құрылды.
- Люксембургтің коммунистік партиясы — 1921 ж. негізделді.
- Люксембургтің азат партиясы — 2004 ж. құрылған.
Әкімшілік бөліктерге бөліну[өңдеу]
3 округқа бөлінеді (нем. ' люксемб. Distrikt, фр. District, иллюстрацияға қараңдар):
| № | Округ | Әкімшілік орталығы | Халығы ,[2] ад. (2011) |
Аумағы ,[3] км² |
Халық тығыздығы, ад./км² |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Дикирх | Дикирх | 78 300 | 1157,3 | 67,66 |
| 2 | Гревенмахер | Гревенмахер | 61 533 | 524,8 | 117,25 |
| 3 | Люксембург | Люксембург | 372 520 | 904,3 | 411,94 |
| Барлығы | 512 353 | 2586,4 | 198,10 |
Округтар 12-ге бөлінеді кантондар, ал кантондар — 116-ға бөлінеді коммуналар.
Халығы[өңдеу]
Негізгі халығы— люксембургтықтар, лётцебургер (өзіндік атауы). Сонымен қатар Италияда, Францияда және Германияда тұрады. Жалпы адамның саны 473 мың, соның ішінде Люксембургта 285 мың адам. Люксембургтік тілінде сөйлейтін үндіеуропалық тілдердің германдық тобы. Неміс және француз тілдері көп кездеседі. Латын әліппесін қолданады.
Дереккөздер[өңдеу]
Дереккөздер[өңдеу]
 |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Geographic locale | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||||||||||
 |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
