Нидерланд
| Нидерланд Патшалығы Koninkrijk der Nederlanden |
|||||
|
|||||
| Ұран: «Je Maintiendrai» | |||||
| Нидерланд ұлттық әнұраны | |||||
 |
|||||
| Тәуелсіздік күні | 26 шілде 1581 жылы жарияланды 30 қаңтар 1648 жылы мойындалды (Испаниядан) |
||||
| Ресми тілі | Нидерландша | ||||
| Елорда | Амстердам | ||||
| Ірі қалалары | Амстердам, Гаага, Роттердам | ||||
| Үкімет түрі | Конституциялық монархия | ||||
| Патшайым Премьер-министрі |
Виллем-Александр Марк Рютте |
||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті |
Әлем бойынша 131-ші-орын 41 526 км² 18,41 |
||||
| Жұрты • Сарап (2011) • Тығыздығы |
16 733 727 [1] адам (61-ші) 394 адам/км² |
||||
| ЖІӨ • Қорытынды (2008) • Жан басына шаққанда |
862,9 млрд.[2] $ (15-ші) 51 657 [2] $ |
||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2005) • Жан басына шаққанда |
$625.271 млрд $ (16-ші) $38,618 $ (10-ші) |
||||
| АДИ (2011) | ▬ 0,910 (өте жоғары) (3-ші) | ||||
| Этнохороним | Нидерландтық | ||||
| Валютасы | Еуро (€)5 | ||||
| Интернет үйшігі | .nl, .eu | ||||
| ISO коды | NL | ||||
| ХОК коды | NED | ||||
| Телефон коды | +31 | ||||
| Уақыт белдеулері | +1 | ||||
Координаттар: 52°04′00″ с. е. 21°52′00″ ш. б. / 52.066667° с. е. 21.866667° ш. б. (G) (O)
Нидерланд, Нидерланд патшалығы (бейресми атауы – Голландия) – Батыс Еуропадағы мемлекет. Нидерландның солтүстік және батыс бөлігі Солтүстік теңіздің жағалауында орналасқан. Жер аумағы 41532 км². Халқы 15,6 млн. (2000). Тұрғындарының 96%-ы голландықтар. Ресми тілі – нидерланд (голланд) тілі. Халқының 50%-ға жуығы – католиктер, 40%-ға жуығы – протестанттар. Нидерланд – король (патшайым) басқаратын конституциялық монархия. Жоғары заң шығарушы органы екі палатадан (бірінші және екінші) тұратын Бас Штаттар. Астанасы – Амстердам қаласы (үкімет резиденциясы Гаага қаласында орналасқан). Әкімшілік жағынан 12 провинцияға бөлінеді. Ақша бірлігі – еуро (2002). Ұлттық мейрамы – Патшайым күні (патшайым Беатрикстің таққа отырған және оның анасы Юлиананың туған күні) – 30 сәуір. Нидерланд БҰҰ-ға (1945), Еуроодаққа (1957), НАТО-ға (1949) мүше.
Табиғаты[өңдеу]
Нидерланд аумағының көпшілік бөлігін ойпатты жазықтар (40%) алып жатыр. Оңтүстік-батысында Арденн сілемдері орналасқан (ең биік нүктесі – Ваалсберг тауы – 321 м), қысы мен жазы жылы, жұмсақ теңіздік климат. Қаңтардағы орташа темп-расы 1 – 3ӘС, шілдеде – 16 – 17ӘС. Жылдық жауын-шашын мөлшері 650 – 750 мм-ге тең. Нидерландда өте тығыз өзен тораптары (Рейн, Маас, Шельда өзендерінің атыраулары) бар. Аумағының 70%-ын мәдени жер бедері (егіндіктер, қолмен егілген шабындықтар), 9%-ын ормандар (қылқан жапырақты, ірі жапырақты) алып жатыр. Ормандарын ақ тиін, сусар, күзен, қоян, елік, тағы басқа аңдар, құстардың 180-дей түрі мекендейді. Кен байлықтарынан мұнай, табиғи газ, шымтезек, ас тұзы, каолин кездеседі.
Тарихы[өңдеу]
Нидерланд аумағын адамдар жаңа тас дәуірінен мекендей бастады. Б.з.б. 1-мыңжылдықтың 2-жартысынан мұнда негізінен кельт тайпалары өмір сүріп, оларды біздің заманымыз басталар кезде герман тайпалары ығыстырды. Б.з.б. 1 ғасырда Нидерланд аумағының бір бөлігін римдіктер басып алды. 3 – 4 ғасырларда оңтүстік Нидерландны франктер, шығыс Нидерландны сакстер, солтүстік Нидерландны фриздер мекендеді. 5 ғасырдан бастап франк мемлекетінің құрамына еніп, ол ыдырағаннан кейін елде бірқатар ұсақ иеліктер (Голландия, Гелдерн, тағы басқа графтықтар) құрылды. 11 – 16 ғасырларда Нидерланд жерлері (Голландия, Зеландия, Фрисландия, тағы басқа) Бельгия, Люксембург, Франция, Испанияның құрамында болды. 16 ғасырдағы Нидерланд революциясының (1566 – 1609) нәтижесінде испан үстемдігінен азаттық алған жерлерде Біріккен провинциялар Республикасы құрылды. 17 ғасырда Нидерланд сауда-саттық пен теңіз саудасы жақсы дамыған алдыңғы қатарлы еур. державаға айналды. Оңтүстік-Шығыс Азияда Индонезия, Америкада Гвиана, Кіші Антиль аралдары, Африкада Кап жерлері Нидерландның отарына айналды. 1810 – 13 ж. елді Наполеон басып алды. 1815 ж. Бельгиямен біріктіріліп, Нидерланд корольдігі (1830 жылға дейін) құрылды. 2-дүниежүзілік соғыс жылдары Нидерландны немістер басып алды. Соғыстан соң Нидерланд отарлық империясы ыдырай бастады. Нидерландда 70-тен астам саяси партиялар тіркелген. 1989 жылдан бастап өкімет билігін христиан-демокр. партия мен Еңбек партиясынан құрылған коалицалық үкімет жүргізіп келеді.
Экономикасы[өңдеу]
Нидерланд – экспортқа бейімделген жоғары өнімді ауыл шаруашылығы бар, дамыған өнеркәсіпті ел. Экономикасында сыртқа капитал шығару, сыртқы сауда, теңіз транспорты маңызды орын алады. Мұнай, табиғи газ (жылына 90 млрд. м3 шамасында) өндіріледі. Өнеркәсіптің жетекші салалары: мұнай өңдеу (органикалық химия өнімдерін өндіру), мұнай-химия, машина жасау, кеме және ұшақ, газ және химия өнеркәсібіне қажетті құрал-жабдықтар, дәрі-дәрмектер жасау, металлургия мен металл өңдеу, электротехника (Нидерланд – дүние жүзіндегі бейне және дыбыс аппаратураларын шетке шығаратын ең ірі мемлекеттердің бірі), дәмдік тағамдар шығару. Алмас пен қымбат бағалы тастарды өңдеу бұрыннан жақсы дамыған сала болып есептеледі. Ауыл шаруашылығында етті-сүтті ірі қара өсіру басым. Нидерланд – дүние жүзіндегі сүт пен сүт өнімдерін сыртқа ең көп шығаратын мемлекеттердің бірі (сары майдың дүниежүзілік экспортының 1/5; қоюлатылған сүттің 1/2 ; құрғақ сүттің 1/4; ірімшіктің 1/4 бөліктері Нидерландның үлесіне тиеді). Сондай-ақ сыртқа көп мөлшерде шошқа, құс етін, жұмыртқа, темекі, арақ-шарап пен сыра шығарады. Жылыжайда көкөніс пен жеміс-жидек (жылыжайлардың көлемі жөнінен дүние жүзіндегі алғашқы орындардың бірін иеленеді), гүлдер мен гүл түйнектерін (жылына 2 млрд-тан астам қызғалдақ түйнектерін шет елдерге сатады), саңырауқұлақтар өсіру жақсы дамыған. Негізгі ауыл шаруашылығы дақылдары – бидай, картоп, қант қызылшасы. Балық аулау, шетелдік туризм де қазынаға елеулі пайда келтіреді. Ұлттық жиынтық өнімнің жан басына шаққандағы жылдық мөлшері 18560 АҚШ долларына тең. Негізгі сауда серіктестері – Еуроодақ елдері.[3]
Сілтемелер[өңдеу]
Әдебиет[өңдеу]
- Серебрянный Л.Р., Нидерланд, М., 1974;
- Бусигин А.В., Побеждающее море: о Голландии и голландцах, М., 1990.
Дереккөздер[өңдеу]
- ↑ CBS StatLine — Population and population dynamics; month, quarter and year
- ↑ a b Халықаралық валюта қоры (сәуір 2008)
- ↑ “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
|
|
||
|---|---|---|
| Егеменді елдер | Аустрия · Албания · Андорра · Армения1 · Әзірбайжан1 · Беларусь · Бельгия · Болгария · Босния және Герцеговина · Ватикан · Германия · Грекия · Грузия1 · Дания · Ирландия · Исландия · Испания · Италия · Қазақстан1 · Кипр1 · Латвия · Литва · Лихтенштейн · Люксембург · Мажарстан · Македония · Мальта · Молдова · Монако · Нидерланд · Норвегия · Польша · Португалия · Ресей1 · Румыния · Сан-Марино · Сербия · Словакия · Словения · Түркия1 · Украина · Ұлыбритания · Финляндия · Франция · Хорватия · Черногория · Чехия · Швейцария · Швеция · Эстония |  |
| Мойындалмаған және жартылай мойындалған мемлекеттер |
Абхазия1 · Косово · Қарабақ1 · Оңтүстік Осетия1 · Солтүстік Кипр1 · Транснистрия | |
| Тәуелді және арнайы әкімшілік аймақтар |
Фарер аралдары (Дания) · Аланд аралдары (Финляндия) · Акротири мен Декелия1 / Гибралтар / Гернси / Джерси / Мэн · Фарер аралдары (Дания) | |
| 1 Бір бөлігі немесе толығымен Азияда, алайда мәдени байланыс жағынан Еуропаға қатысты мемлекеттер |
||
| The Netherlands in the European Union | |
|---|---|
 |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
