Марокко
Марокко араб.: المملكة المغربية (әл-Мәмләкә әл-Мағрибия) |
|||||
|
|||||
Ұран: «араб.: الله، الوطن، الملك (Allāh, al Watan, al Malik — «Аллаһ, Отан, Патша»)» |
|||||
Марокко ұлттық әнұраны | |||||
Тәуелсіздік күні | 2 наурыз 1956 (Франциядан) | ||||
Ресми тілі | Араб тілі, Тамазигхт тілі | ||||
Елорда | Рабат | ||||
Ірі қалалары | Касабланка (Мағриб), Рабат, Марракеш, Фес, Танжер | ||||
Үкімет түрі | Конституциялық монархия | ||||
Патша Премьер-министр |
Мохаммед VI Абделилах Бенкиран |
||||
Мемлекеттік діні | ислам | ||||
Жер аумағы • Барлығы • % су беті |
Әлем бойынша 57-орын 446 550 км² 0,056 |
||||
Жұрты • Сарап (2014) • Тығыздығы |
33,848,242 адам (39) 73.1 адам/км² (122) |
||||
ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2012) • Жан басына шаққанда |
168,900 млрд[1] $ (60) 5200[1] $ |
||||
Этнохороним | 80% арабтар, 19% берберлер, 0,3% француздар, испандар және басқа, 0,1% жергілікті халық | ||||
Валютасы | Мағриб дирхамы | ||||
Интернет үйшігі | .ma | ||||
ISO коды | MA | ||||
ХОК коды | MAR | ||||
Телефон коды | +212 | ||||
Уақыт белдеулері | +0 |
Координаттар: 31°51′00″ с. е. 6°24′00″ б. б. / 31.85° с. е. 6.4° б. б. (G) (O)
Марокко (араб.: المغرب — әл-Мағриб — «батыс», Мағриб әл-Акса — «алыс батыс», Мағриб деп аталады) — Мағриб патшалығы, әл-Мәмләкә әл-Мағрибия Солтүстік-Батыс Африкадағы мемлекет. Толық ресми атауы — Мағриб Патшалығы (араб.: المملكة المغربية — әл-Мәмләкә әл-Мағрибия). Араб тілінен аударғанда Мағриб - батыс, яғни, "Батыс Патшалығы" (бұл Арабтардың батыстағы мемлекеті) деген мағына береді.
Жер аумағы 446,5 мың км². Халқы 30,1 млн. (2000). Ресми тілі — араб тілі, сонымен қатар француз тілі кеңінен қолданылады. Халқы негізінен ислам дінінің сүннит тармағын ұстанады. Астанасы — Рабат қаласы. Әкімшілік жағынан 35 провинцияға және 8 префектураға бөлінген. Мағриб — конституциялы монархиялы ел. Мемлекет және үкімет басшысы — патша. Жоғарғы заң шығарушы органы — екі палаталы парламент (Өкілдер палатасы және өлттық жиналыс). Ақша бірлігі — дирхем.
Табиғаты[өңдеу]
Мағриб жері таулы келеді. Ел аймағындағы орташа және биік таулар қыратты жазықтармен, үстірттермен ұласады. Оңтүстік-батысынан солтүстік-шығысына қарай Атлас таулары созылған. Жерорта теңізінің жағалауы Эр-Риф тауына жалғасады. Климаты негізінен субтропиктік , солтүстігінде жерорта теңіздік. Шілденің орташа температурасы 24 — 28С, қаңтарда 10 — 12С. Жылдық жауын-шашын мөлшері — таулы өңірде 1000 мм, елдің оңтұстік бөлігінде 200 мм, Сахара шөліне көршілес өңірде 100 мм. Мағрибта тұрақты ағынды өзендер аз. Біршама ірі өзендер қатарына Мулуя, Себу, УмМароккоәр-Рабия, Тенсифит жатады. Бұлар Атлант мұхитына, Жерорта теңізіне құяды. Елдің таулы және солтүстік-батыс бөліктері қалың орманды келеді. Емен, самырсын, қылқан жапырақты ағаштар өседі. Жануарлардан жылан түрлері, тасбақа, жабайы шошқа, макака маймылы, қорқау қасқыр, сілеусін, түлкі, т.б. кездеседі.
Тарихы[өңдеу]
Мағриб жерін ертеден ливий немесе ежелгі бербер тайпалары мекендеген.
- Б.з.б. 2-мыңжылдықтың аяғында Мағрибтың теңіз жағалауында бірсыпыра финикиялық қоныстар салынып, кейінірек Карфагеннің илігіне көшті.
- Б.з.б. 3 — 2 ғасырлардағы Рим мен Карфаген арасындағы соғыстардан кейін Мағриб Римнің ықпалында болды.
- Ал б.з.б. 27 ж. римдіктерге толығымен бағынды.
- 5 ғасырда Мағрибтың солтүстік бөлігін славян текті вандалдар,
- 6 ғасырда Византия басып алды.
- 701 — 711 ж. Мағриб жерін арабтар жаулап алып, араб халифатының құрамына қосты.
- 788 ж. Мағрибтың солтүстік-батысында Идрис(Ыдырыс) әулеті билеген мемлекет орнады.
- 10 ғасырда Мағриб жері Фатима әулеті билеген халифатқа қосылды.
- 11 ғасырдың ортасынан бастап Мағрибта әр түрлі әулеттер бір-бірін ауыстырып, билік құрды.
- 15 ғасырда Мағрибқа португалдар мен испандар басып кіре бастады.
- 16 ғасырда Саади әулеті көптеген қалаларды еуропалықтардан азат етті. Ахмед әл-Мансур (1578 — 1603) кезінде Мағриб Сонгам, Судан, т.б. Африка елдерін бағындырды.
- 17 — 18 ғасырларда орт. билік әлсіреп, саяси жағдай жиі шиеленісті.
- 1845 ж. Франция Мағриб пен Алжир жерінің түгеліне дерлік бақылау орнатты. Сұлтан Хасан І (1873 —94) тұсында бірқатар реформалар жүргізілді, өндіріс орындары мен жаңа порттар салынды.
- 1907 ж. француз әскерлері Мағрибтың солт.-шығыс бөлігіндегі Ужда аймағын, кейіннен Касабланка мен Шауиа облысын, Испания Мелиль аймағындағы жерлерді жаулап алды.
- 1912 ж. Мағрибта француз протектораты орнады.
- 1921 ж. маусымда Мағрибтың Абд әл-Керим басқарған риф тайпалары Анвал түбінде испан армиясын талқандап, тәуелсіз Риф республикасын құрды.
- 1926 ж. Франция мен Испанияның біріккен күштері Риф республикасын талқандады.
- 2-дүниежүзілік соғыс (1939 — 45) кезінде елде ұлт-азаттық қозғалыс күшейді.
- 1952 ж. Мағриб қалаларында протекторат туралы шарттың 40 жылдығына байланысты бұқаралық шерулер өтті.
- 1955 ж. 7 желтоқсанда Франция ұлттық үкімет құруға келісім беруге мәжбүр болды.
- 1956 ж. 2 наурызда Франция Мағрибтың ұлттық тәуелсіздігі мен аумақтық тұтастығын мойындады.
- 7 сәуірде Мағрибтың испандық аймағы қайта қосылып, елдің тұтастығы қалпына келтірілді.
- 1956 ж. 12 қарашада Мағриб БҰҰ-ға мүшелікке қабылданды.
- 1958 ж. Мағриб Тарфая провинциясын испан үстемдігінен азат етті,
- 1961 ж. қарашада елден француз әскерлері толық шығарылды.
- 1962 ж. желтоқсанда конституция қабылданды. Мағриб Араб мемлекеттерінің лигасына мүше.
- 1992 ж. 28 мамырдан Мағриб пен Қазақстан арасында дипломат. байланыс орнаған. Екі ел арасындағы мәдени, оқу-ағарту саласының қарым-қатынастары біршама дами бастады. Мағрибта балық және мал шаруашылығы дамыған. Экспортқа фосфорит, теңіз өнімдері, темекі, тоқыма бұйымдары шығарылады. Шеттен мұнай, электр, өндіріс құрал-жабдықтарын сатып алады. Жалпы ішкі өнім 87,5 млрд. АҚШ долл-н құрайды, жан басына шаққанда 3060 долл. болады (1994). Негізгі сауда серіктестері — ЕО, АҚШ, Үндістан, Сауд Арабиясы. Ел аумағында Касабланка, Мохаммедия, Танглер, т.б. ірі теңіз порттары орналасқан.[2]
Әкімшілік бөліну[өңдеу]
Облыс | Әкім. центр | Жер аумағы, км² | Тұрғыны, чел. (2004) | Тығыздығы, чел./км² | |
---|---|---|---|---|---|
1 | Шавия-Уардига | Сеттат | 7 010 | 1 655 660 | 236,19 |
2 | Дуккала-Абда | Сафи | 13 285 | 1 984 039 | 149,34 |
3 | Фес-Бульман | Фес | 19 795 | 1 573 055 | 79,47 |
4 | Гарб-Шрарда-Бени-Хсен | Кенитра | 8 805 | 1 859 540 | 211,19 |
5 | Үлкен Касабланка | Касабланка | 1 615 | 3 631 061 | 2248,33 |
6 | Гулимим-Эс-Смара* | Гулимин | 71 970 | 401 984 | 5,58 |
7 | Эль-Аюн-Буждур-Сегиет-эль-Хамра* | Эль-Аюн | 139 480 | 256 152 | 1,84 |
8 | Марракеш-Тенсифт-Эль-Хауз | Марракеш | 31 160 | 3 102 652 | 99,57 |
9 | Мекнес-Тафилалет | Мекнес | 79 210 | 2 141 527 | 27,04 |
10 | Шығыс облыс | Уджда | 82 820 | 1 918 094 | 23,16 |
11 | Вади-эд-Дахаб-эль-Кувира* | Дахла | 50 880 | 99 367 | 1,95 |
12 | Рабат-Сале-Заммур-Заер | Рабат | 9 580 | 2 366 494 | 247,02 |
13 | Сус-Масса-Драа | Агадир | 70 880 | 3 113 653 | 43,93 |
14 | Тадла-Азилаль | Бени-Меллаль | 17 125 | 1 450 519 | 84,70 |
15 | Танжер-Тетуан | Танжер | 11 570 | 2 470 372 | 213,52 |
16 | Таза-Эль-Хосейма-Таунат | Таза | 24 155 | 1 807 113 | 74,81 |
Всего | 639 340 | 29 831 282 | 46,66 |
Галерея[өңдеу]
Дереккөздер[өңдеу]
- ↑ a b Morocco / The World Factbook (ЦРУ, 2013)
- ↑ “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
|
|
---|---|
Мүшелері | Алжир · Бахрейн · Біріккен Араб Әмірліктері · Джибути · Иордания · Ирак · Йемен · Кувейт · Комор аралдары · Катар · Ливия · Ливан · Марокко · Мавритания · Мысыр · Оман · Палестина · Сауд Арабиясы · Сирия · Сомали · Судан · Тунис |
Бақылаушылар | Венесуэла · Эритрея · Үндістан |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |