Francii

Francijan Tazovaldkund
République française

Flag	Valdkundznam
Pälidn	Pariž
Eläjiden lugu (2014)	66,259,012 ristitud
Pind	674,685 km²
Kel'	francijan
Valdkundan pämez'	Fransua Olland
Päministr	Manuel' Val's
Religii	hristanuskond, ateizm
Valüt	evro (€) (EUR)
Internet-domen	.fr
Telefonkod	+33
Aigvö	tal'vel UTC+1, kezal UTC+2

Francii (fr.: France), täuz' oficialine nimi — Francijan Tazovaldkund (fr.: République française), om valdkund Päivlaskmaižes Evropas, Keskmeren da Atlantižen valdmeren randoil. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om Pariž.

Francii om üks' videspäi kaikenaigaižes ÜRO:n valdkundas-ühtnijaspäi. Vspäi 1949 Francii om PAKO:n ühtnii (vozil 1966-2009 ei ühtnend sodavägil), vspäi 1957 EÜ:n ühtnii sen alusenpanijaks.

Istorii

Valdkundan aluz oli pandud vl 863 Verdenan kožundkirjutesen satuseks.

Vl 1958 redukun 4. päivän jäl'gmäine konstitucii (Videnden Tazovaldkundan konstitucii) oli vahvištadud.

Geografijan andmused

Francijan topografine kart.

Kontinentaližel Francijal oma mavaldkundröunad Ispanijanke, Andorranke, Bel'gijanke, Lüksemburganke, Saksanmanke, Šveicarijanke, Italijanke da Monakonke. Ühthine röunoiden piduz — 2751 km. Sen ližaks, Francijan Gvian om röunoiš Brazilijanke (649 km) da Surinamanke (556 km). Ühthine röunoiden piduz — 1205 km. Ühthemänho — 3956 km.

Valdkundan ühthine pind — 674 843 km², sidä kesken metropolijas — 547 030 km². Valdmeren randanpird om 4853 km, sidä kesken metropolijas — 3427 km.

Londuseližed pävarad oma kivihil', metallad (raudkivend, urankivend, boksitad, cink, vas'k, hahktin, nikel'); toižed varad — mec, gidroenergii, kalii- da kivisol, kivivoi, londuseline gaz.

Politine sistem

Burboniden pert'kulu om Francijan parlamentan alakodin ištundoiden sija Parižas.

Ohjandusen form om unitarine konstitucine prezidentiž-parlamentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident. Hän paneb päministrad radsijha.

Parlament om kaks'kodine. Üläkodi om Senat (fr.: Sénat) 348 ühtnijanke. Valičijoiden kollegii änestab heid kudeks vodeks, se kogoneb alakodin da municipalitetoiden ühtnijoid, a mugažo valdkundan pänevojid. Senatan mülükund udištase poleks kaikuččel koumandel vodel. Alakodi om Nacionaline Suim (fr.: Assemblée nationale) 577 delegatanke, kaik rahvaz valičeb heid videks vodeks. Alakodile sab pästta ohjastust radmaspäi miččel taht aigal.

Vs 2014 keväz'kun 31. päiväspäi Manuel' Val's om ohjastusen pämez'.

Administrativiž-territorialine jagand

   Kacu kirjutuz: Francijan administrativiž-territorialine jagand.

Francii alajagase 27 regionha (fr.: région): 22 metropolijan regionad da 5 merentagašt regionad-departamentad. Metropolijad alajagase 96 departamentha (fr.: département). Kaik om 101 departamentad. Sen ližaks, 5 merentagašt territorijad da 3 territorijad eriližen statusanke oma Francijan palaks.

Eläjad

Francijas elädas francijalaižed.

Toižed sured lidnad (enamba 1 mln rist. aglomeracijas vl 2012, surembaspäi penembha): Lion, Marsel', Tuluz, Lill', Bordo, Nicc.

Vl 2013 eläjiden lugu oli 65.951.611 ristitud.

Ižanduz

Vl 2011 Francijan päeksport oli avtod, jüguavtod da niiden palad (9%), lendimed, punolendimed da kosmine tehnik (8%), likutimed da gazturbinad (läz 5%), zelläd (5%); toine eksport — kivivoi (3%), vin (2%), elektromašiništ, nižu, sagud.

Irdkosketused

• Francijan parlamentan alakodin oficialine sait. (fr.) (angl.)
• Francijan Tazovaldkundan ohjastusen oficialine sait. (fr.) (angl.)