1933

1933
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Ans : 1930 1931 1932  1933  1934 1935 1936 Decennis : 1900 1910 1920  1930  1940 1950 1960 Sègles : Sègle XIX  Sègle XX  Sègle XXI Millennis : Millenni I  Millenni II  Millenni III Cronologia mesadièra : Gen - Feb - Mar - Abr - Mai - Junh Julh - Ago - Set - Oct - Nov - Dec Cronologias tematicas : Aeronautica • Arquitectura • Automobila • Benda dessenhada • Camins de fèrre • Cinèma • Drech • Economia • Fotbòl • Literatura • Musica • Santat e medecina • Sciéncia • Sociologia • Espòrt • Teatre • TV Autres calendièrs : Roman • Chinés • Gregorian • Ebrieu • Indó • Musulman • Persan • Republican

Aquesta pagina concernís l'an 1933 del calendièr gregorian.

Eveniments

Euròpa

Alemanha

Au començament de l'annada, nominacion d'Adolf Hitler coma cancelier dau govèrn alemand. Lo conservador von Papen esperava èsser capable de lo contraròtlar gràcias a l'apondon decisiu dei deputats de son grop e de sei relacions ambé la borgesiá alemanda. Pasmens, Hitler adoptèt rapidament lo sieu programa e s'ocupèt premier d'eliminar lei comunistas e l'oposicion. L'incendi dau Reichstag foguèt lo pretèxte d'aquelei mesuras que li permetèron d'arrestar un nombre important d'adversaris politics (comunistas, socialistas...) estremats dins lei premiers camps de concentracion duberts lo 8 de març. Lo poder dei sindicats foguèt tanben rapidament romputs. Dins lo corrent de l'estiu, lei partits centristas e conservadors assaièron de protestar còntra aquela politica e prononcièron sa dissolucion. Pasmens, lo 14 de julhet, Hitler adoptèt un decrèt qu'enebiguèt la formacion de partits politics novèus e lo partit nazi (NSDAP) venguèt alora de facto partit unic. Enfin, divèrseis accions còntra leis esfèras culturas e intellectualas (lenhiers de libres... etc.) permetèron de s'assegurar de la somission de la màger deis artistas.

En parallèl d'aquelei mesuras permetent ai Nazis de s'assegurar dei poders politics, economics e culturaus, Hitler e sei ministres adoptèron tanben una premiera tiera de mesuras còntra la comunautat josieva. D'efèct, l'antisemitisme anava venir una caracteristica majora dau regime nazi. Encara limitadas a respèct dei mesuras presas dins lo corrent dau decenni 1930 e dau genocidi deis annadas 1940, lei mesuras principalas foguèron l'organizacion d'un boicòt economic per lei SA e lei SS (campanha « Alemands, defendètz-vos : crompetz pas ai Josieus ») e una purga de l'administracion de l'Estat. Pasmens, en causa de l'indiferéncia de la populacion, lo boicòt foguèt globalament una revirada e Hitler decidèt de crear una estructura per centralizar sa politica antisemita.

• 

  Fotografia d'Adolf Hitler en 1933.

• 

  Incendi dau Reichstag.

• 

  Fotografia deis efectius dau camp de concentracion de Dachau en 1933.

• 

  Fotografia dau boicòt economic de la comunautat josieva en 1933.

• 

  Lenhier de libres cremats per lei Nazis en Berlin lo 10 de mai.

Union Sovietica

Intensitat de la famina de 1932-1933 en Union Sovietica.

Acabament dei principaleis operacions de collectivizacion de l'agricultura e fin progressiva dei faminas gròssas entraïnadas per la desorganizacion de la produccion. Lo bilanç uman èra catastrofic amb un nombre de victimas estimat entre 4 e 10 milions de mòrts e leis estructuras socialas tradicionalas dei païsans èran quasi totalament destruchas. Economicament, la produccion de l'agricultura sovietica aviá demenit de 20 a 25% entre 1928 e 1933 e lei consequéncias negativas de la desorganizacion de 1931-1932 foguèt jamai totalament regladas. Ansin, l'agricultura demorèt un problema major dau govèrn sovietic fins a la disparicion de l'Union en 1991.

Pasmens, l'objectiu premier de Stalin — l'industralizacion rapida de l'URSS — foguèt una capitada ambé la bastida de 1 500 usinas e lo mantenement dins lo corrent dau periòde 1928-1933 d'exportacions de produchs agricòlas que permetèron de finançar aquela politica. Dins aquò, d'autrei problemas (manca de man d'òbra qualificada, manca de carbon...) apareguèron rapidament au sen dau sector industriau novèu.

Sciéncias e tecnicas

Astronomia

Premiera formulacion de l'ipotèsi de l'existéncia d'una « matèria sorna » desconeguda dins l'Univèrs per Fritz Zwicky (1898-1974). Pasmens, en causa de la reputacion extravaganta de son autor, aquela teoria foguèt ignorada fins ais annadas 1970-1980.

Energia

Invencion dau premier sistèma permetent de refrejar un motor de fusada. Son autor foguèt l'engenhaire austrian Eugen Sänger (1905-1964).

Medecina

Premier microscòpi electronic operacionau a partir d'una tièra d'experiéncias menadas per leis Alemands Max Knoll e Ernst Ruska a partir dau principi definit en 1926 per Hans Busch.

Premiera sintèsi de la vitamina C per lo quimista e mètge polonés Tadeusz Reichstein (1897-1996) que recebèt lo Prèmi Nobel de Medecina en 1950 per una autra descubèrta medicala. Son procès dich Procès Reichstein es totjorn utilizat a l'ora d'ara per la produccion industriala de la vitamina C.

Economia

• Començament del New Deal als Estats Units d'America.

Naissenças

• 10 de genièr - Susan Sontag, escrivan americana (m.2004)
• 25 de genièr - Corazón Aquino, presidenta de las Filipinas
• 18 de febrièr - Yoko Ono, cantaira japonesa, femna de John Lennon
• 21 de febrièr - Nina Simone, cantaira americana (m.2003)
• 14 de març - Quincy Jones, compositor e productor musical american
• 4 d'abril - Frits Bolkestein, comissari de l'Union Europèa
• 9 d'abril - Jean-Paul Belmondo, actor francés
• 12 d'abril - Montserrat Caballé, cantaira catalana
• 24 d'abril - Claire Davenport, actritz britanica (m. 2002)
• 26 d'abril - Arno Allan Penzias, fisician alemand, Prèmi Nobel de Fisica
• 5 de mai - James Brown, cantaire e compositor american (m.2006)
• 5 de mai - Ratnasiri Wickremanayake, primièr ministre de Sri Lanka
• 6 de junh - Heinrich Rohrer, fisician soís, Prèmi Nobel de Fisica
• 14 d'agost - Richard Robert Ernst, quimista soís, Prèmi Nobel de Quimia
• 23 d'agost - Robert Curl, quimista american, Prèmi Nobel de Quimia
• 2 de setembre - Mathieu Kérékou, president de Benin
• 29 de setembre - Samora Machel, president de Moçambic (m. 1986)
• 9 d'octobre - Peter Mansfield, fisician britanic, Prèmi Nobel
• 23 de novembre - Seydou Diarra, primièr ministre de Còsta d'Evòri
• 1 de decembre - Lou Rawls, cantaire american (m. 2006)
• 3 de decembre - Paul J. Crutzen, quimista danés, Prèmi Nobel de Quimia
• 22 de decembre - Abel Pacheco de la Espriella, president de Còsta Rica
• 23 de decembre - Akihito, emperaire japonés

Decèsses

• 5 de genièr - Calvin Coolidge, president dels Estats Units (n.1872)
• 3 de julhet - Hipólito Yrigoyen, president d'Argentina (n.1852)
• 25 de deseme - Francesc Macià, president dera Generalitat de Catalonha (n.1859).

Prèmi Nobel

• Prèmi Nobel de Fisica : Erwin Schrödinger, Paul Adrien Maurice Dirac
• Prèmi Nobel de Quimia : cap
• Prèmi Nobel de Fisiologia o Medecina :
• Prèmi Nobel de Literatura :
• Prèmi Nobel de la Patz :