Turkia

De Wikipedio
Irez ad: pilotado, serchez
Turkia
Türkiye Cumhuriyeti
Flag of Turkey.svg Coat of Arms of Turkey.svg
Flago di Turkia Blazono di Turkia
Nacionala devizo:
{{{Devizo}}}
Nacionala himno:
Istiklâl Marşı
[[File:{{{Audio_ligilo}}}]]
Turkey (orthographic projection).svg
{{{Imajo_informo}}}
Urbi:
Chefurbo: Ankara
· Habitanti: 3,428,420 (2003)
· Dato: {{{Dato_chefurbo}}}
· {{{TituloChefurbo2}}}: {{{Chefurbo2}}}
· Habitanti: {{{Lojanti_chefurbo2}}}
· Dato: {{{Dato_chefurbo2}}}
· {{{TituloChefurbo3}}}: {{{Chefurbo3}}}
· Habitanti: {{{Lojanti_chefurbo3}}}
· Dato: {{{Dato_chefurbo3}}}
Precipua urbo: Istanbul
· Habitanti: {{{Lojanti_precipua}}}
Linguo:
Oficala linguo: {{{Oficala_linguo}}}
Lingui:
Oficala lingui: Turkiana
Nacionala linguo: {{{Nacionala_linguo}}}
Nacionala lingui: {{{Nacionala_lingui}}}
Regionala linguo: {{{Regionala_linguo}}}
Regionala lingui: {{{Regionala_lingui}}}
Etnii:
· {{{Etnii_procenti}}} {{{Etnii}}}
· {{{Etnii2_procenti}}} {{{Etnii2}}}
· {{{Etnii3_procenti}}} {{{Etnii3}}}
· {{{Etnii4_procenti}}} {{{Etnii4}}}
· {{{Etnii5_procenti}}} {{{Etnii5}}}
· {{{Etnii6_procenti}}} {{{Etnii6}}}
· {{{Etnii7_procenti}}} {{{Etnii7}}}
· {{{Etnii8_procenti}}} {{{Etnii8}}}
· {{{Etnii9_procenti}}} {{{Etnii9}}}
· {{{Etnii10_procenti}}} {{{Etnii10}}}
Demonimo: {{{Demonimo}}}
Guvernerio:
Tipi: Republiko
· Prezidanto: Abdullah Gül
· Prezidisto (serbo): {{{Serbiana_prezidisto}}}
· Prezidisto (kroato): {{{Kroatiana_prezidisto}}}
· Prezidisto (Bosno): {{{Bosniana_prezidisto}}}
· Ko-princi: {{{Ko-princi}}}
· Ko-princi: {{{Chefi_di_la_Kongreso_dil_Populo}}}
· General-guverniestro: {{{Generala_guverniestro}}}
· Chefministro: Recep Tayyip Erdoğan
Legifantaro: [[{{{Legifantaro}}}]]
Historio:
· {{{Historio}}}: {{{Historio_dato}}}
· {{{Historio2}}}: {{{Historio2_dato}}}
· {{{Historio3}}}: {{{Historio3_dato}}}
· {{{Historio4}}}: {{{Historio4_dato}}}
· {{{Historio5}}}: {{{Historio5_dato}}}
Surfaco: (37ma granda)
· Totala: 779,452 km²
· Aquo: 1,3%
Habitanti: (18ma granda)
· Totala: 73,723,000[1] (2010)
· Denseso di habitantaro: 92,6 hab./km²
KLP (KPP):
· Totala: {{{KLP_KPP_totala}}}
· Segun persiono: {{{KLP_KPP_segun_persiono}}}
KLP:
· Totala: {{{KLP_totala}}}
· Segun persiono: {{{KLP_segun_persiono}}}
Gini: ([[{{{Gini_yaro}}}]])
{{{Gini_chanjo}}} {{{Gini}}}
{{{Gini_valoro}}} · {{{Gini_rango}}}
IHD: ([[{{{IHD_yaro}}}]])
{{{IHD_chanjo}}} {{{IHD}}}
{{{IHD_valoro}}} · {{{IHD_rango}}}
Pluse informi:
Valuto: Nova Turkiana Liro
· Abreviuro: {{{Abreviuro}}}
· Simbolo: {{{Simbolo}}}
Tempo-zono: {{{Tempo_zono}}}
· Somero tempo: {{{Somero_tempo}}}
Dato-formato: {{{Dato_formato}}}
Veho-latero: {{{Veho_latero}}}
Telefono-kodexo: {{{Telefono_kodexo}}}
ISO: {{{ISO}}}
{{{ISO2}}}
{{{ISO3}}}
Reto-domeno: .tr
Reto-domeni: {{{Reto_kodi}}}
{{{Reto_kodo2}}}
{{{Reto_kodo3}}}
{{{Reto_kodo4}}}
{{{Reto_kodo5}}}
Precipua religio: islamo, 97%
Oficala retosituo: {{{Oficalaretosituo}}}

Turkia esas lando en Azia ed Europa inter Bulgaria, Grekia, Siria Gruzia, Irak, Iran ed Armenia.

Bazala fakti pri Turkia.

Historio[redaktar | edit source]

Exquisite-kfind.png Videz anke: Historio di Turkia.

La peninsulo di Anatolia, komprenita granda parto di moderna Turkia, esis un di la maxim anciena kontinue habitita regioni dil mondo. Neolitika kolonieti, exemple Çatal Höyük, Çayönü e Nevalı Çori, esas un di la maxim anciena homala kolonieti en tota mondo.

Cirkum 1200 aK Greki koloniigis la litoro di Anatolia, e fondis l'urbi Miletus, Efesus, Smyrna (nune İzmir) e Bizantia (pos Konstantinoplo e nune Istanbul). Ye 324 Roman imperiestro Constantinus 1ma selektis Bizantia kom chef-urbo di Roman imperio. Pos la falio di l'Ocidenta Roman imperio, Bizantia divenis la chef-urbo di l'Orienta Roman imperio (Bizancana Imperio).

En 1037 aparis Seljuk-imperio, establisita da islama turka e persa populi. L'imperio kreskis, e til la yaro 1092 konquestis granda parto di la nuna Aziana Turkia. Ye 1243 Mongoli vinkis la Seljuki, e Seljuk-imperio komencis disintegrigar aden mikra princii. Un di ta mikra princii, guvernita da Osman 1ma Gazi evolucionis, dum sequanta 200 yari, en l'Otoman imperio.

En 1453 l'Otomani finis lia konquesto di Bizancana Imperio, kande li kaptis Bizantina chefurbo, Konstantinoplo. Pose, li kontinuis lia expanso tra la Balkani, la nordo di Afrika e Proxim-Oriento.


Exquisite-kfind.png Videz anke: Otoman imperio.

Ye la 24ma di julio 1923 Lausanne kontrato signatesis. Segun ol, nuna frontiero inter Turkia, Grekia e Bulgaria agnoskesis, e la postulo di Turkia pri la kontrolo di Chipro finis. Turkia ratifikis la kontrato ye la 23ma di agosto sam yaro.

Ye la 23ma di oktobro 1923 Mustafa Kemal Atatürk proklamis la republiko di Turkia, qua sucedis Otoman imperio. Atatürk divenis lua unesma prezidanto, adoptis radikala reformi e transformis lando en laika stato.

Dum la duesma mondomilito Turkia sejornis neutrala, ma ye 23 di februaro 1945 ol deklaris milito kontre nacional-socialista Germania, kom simbolala gesto. Anke en 1945 ol signatis la charto di fondeso di Unionita Nacioni[2]. Desfacilesi afrontita da Grekia pos milito kontre komunista revolto, e Sovietana demandi por instalar militarala bazi en Turkiana stretaji instigis Usana prezidanto Harry Truman por furnisar ekonomiala e militarala helpo a Turkia e Grekia[3].

Pos partoprenar en Korea milito, Turkia eniris NATO en 1952. En 1974 lando invadis Chipro, e non yari pose ol helpis la kreado di Turkiana republiko di nordala Chipro. Dum lua recenta historio, Turkia sufris militarala stato-stroki en 1960, 1971, 1980 e 1997[4]. En 1984 Kurda grupo PKK komencis revolto kontre Turkiana guverno pri la nedependo di Kurdistan. Til nun cirkum 40,000 personi mortis kom rezulto di la konflikto.

Politiko[redaktar | edit source]

Turkia esas parlamentala republiko. Nune, la prezidanto elektesas dal populo por 5 yari (ante lu elektesis da Granda Nacional Asemblajo por 7 yari). La chefministro (elektita da parlamento) havas fakte povo.

La parlamento (Türkiye Büyük Millet Meclisi, Granda Nacional Asemblajo) havas unika chambro kun 550 membri qui elektesas dal populo por 5 yari. Nuna konstituco adoptesis ye la 7ma di novembro 1982, e remplasis la konstituco di 1961.

Geografio[redaktar | edit source]

Mapo di Turkia kun lua precipua urbi.

Turkia esas transkontinentala lando. Preske 97% di lua teritorio jacas en Azia. L'Europana teritorio di Turkia, konocata kom Trakia reprezentas 3% de lua surfaco, ma havas plu kam 10% de totala habitantaro.

Bosforo, la Maro di Marmara e la Dardaneli separas Europana Turkia de Aziana Turkia. Istanbul, la maxim granda di lando, jacas parto en Europa e parto en Azia.

Regioni proxim Mediteraneo havas mediteranea klimato. Temperaturi dum sumero povas superigar 30 °C.

La maxim alta monto di Turkia esas Ararat, kun 5,165 metri di altitudo.

Ekonomio[redaktar | edit source]

Exquisite-kfind.png Videz anke: Ekonomio di Turkia.

Turkia havas la 15ma granda ekonomio dil mondo. Ol esas membro di G-20.

Demografio[redaktar | edit source]

Segun 2009 kontado, 72,5 milioni di personi habitis Turkia. L'yarala populo-kresko esas 1,45%. Plu kam 75% di habitanti vivas en urbi, e 96% di viri e plu kam 80% di mulieri savas lektar e skribar.

On existas cirkum 300,000 Islamana Bulgari en Turkia.

Pos duesma mondomilito multi Turkiani ekmigris en Germania.

Urbi kun plu kam 1 milion habitanti[redaktar | edit source]

Kulturo[redaktar | edit source]

Turkiana kulturo mixuras elementi de Anatoliana, Bizantina, Otomana e westala kulturi. Kun 98% de lua populo di islama religio, Turkia esas exemplo di sucesoza separo inter laika stato e religio. Kristani esas nur 120,000 personi.

Futbalo esas la maxim populala sporto di lando[5]. Lua precipua klubi esas Galatasaray, Fenerbahçe e Beşiktaş. Ye 2000 Galatasaray ganis UEFA championkonkurso di futbalo.

Nuna maxim notora Turkiana skriptisto esas Nobel-laureato Ohran Pamuk.

Gallery[redaktar | edit source]

  • Mustafa Kemal Atatürk

  • Aya sofya.jpg
  • Anitkabir.HB.jpg
  • Kocatepe Mosque Ankara.jpg
  • 067 Etnografya.05.2006 resize.JPG
  • DolmabahceMainGate.JPG
  • İzmir clock tower.jpg
  • Pamukkale00.JPG
  • Eskişehir-Aycan.jpg
  • Antalya falezler.jpg
  • Alanya.jpg
  • Bluemosquefront.jpg
  • Diyarbakir P1050751 20080427135832.JPG

Referi[redaktar | edit source]

  1. ↑ TurkStat statistiko
  2. ↑ Growth in United Nations' membership (1945-2005)
  3. ↑ Houston, James A (1988)Outposts and Allies:US Army Logistics in the Cold War (1945-1953)
  4. ↑ Hale, William Mathew (1994). Turkish Politics and the Military. Routledge, UK
  5. ↑ Burak Sansal (2006) Sports in Turkey
Flago dil Europana Uniono
Europana Uniono
 Mapo dil Europana Uniono
Membrostati: Austria – Belgia – Bulgaria – Chekia – Chipro – Dania – Estonia – Finlando – Francia – Germania – Grekia – Hispania – Hungaria – Irlando – Italia – Kroatia - Latvia – Lituania – Luxemburgia – Malta – Nederlando – Polonia – Portugal – Rumania – Slovakia – Slovenia – Suedia – Unionita Rejio
Negocianta stati: Islando - Montenegro – Republiko Macedonia – Serbia – Turkia
Peticionanta stati: Albania
Potenciala kandidati: Bosnia e Herzegovina - Kosovo
v · d · m
Nedependanta e dependanta teritorii en Azia
Suverena stati Afganistan • Azerbaijan • Bahrain • Bangladesh • Brunei • Bhutan • Chinia • Filipini • India • Indonezia • Iran • Irak • Israel • Japonia • Jordania • Kambodja • Kazakstan • Kirgizistan • Kuwait • Laos • Libano • Malaizia • Maldivi • Myanmar • Mongolia • Nepal • Nord-Korea • Oman • Pakistan • Katar • Saudia Arabia • Singapur • Siria • Sri Lanka • Sud-Korea • Tajikistan • Tailando • Taiwan • Timor Leste • Turkmenistan • Turkia • Unionita Araba Emirati • Uzbekistan • Vietnam • Yemen Asia (orthographic projection).svg
Stati kun restriktita agnosko Abkhazia • Nagorno-Karabakh • Turkiana republiko di nordala Chipro • Sud-Osetia • Taiwan
Dependanta teritorii e
specal administrala regioni		 Australia: Christmas-insulo • Keeling-insuli
P R Chinia: Hong Kong • Makau
Unionita Rejio: Akrotiri e Dhekelia • Britaniana teritorio en Indiana Oceano
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/w/index.php?title=Turkia&oldid=885689"