Turkanma

Turkanman (Turcijan) Tazovaldkund
Türkiye Cumhuriyeti

Flag	Valdkundznam
Pälidn	Ankar
Eläjiden lugu (2013)	76 667 864 ristitud
Pind	783,562 km²
Kel'	turkan
Valdkundan pämez'	Redžep Tajip Erdogan
Päministr	Ahmet Davutoglu
Religii	islam
Valüt	turkanman lir (TRY)
Internet-domen	.tr
Telefonkod	+90
Aigvö	tal'vel UTC+2 kezal UTC+3

Turkanma vai Turcii (turkan kelel: Türkiye), täuz' oficialine form — Turkanman (Turcijan) Tazovaldkund (turk. Türkiye Cumhuriyeti), om valdkund Azijan suvipäivlaskmas, paloin Evropan suvipäivnouzmas (20% eläjid da 3% territorijad). Pälidn om Ankar, kaikiš suremb lidn — Stambul.

Vspäi 1952 valdkund om PAKO:n ühtnijaks.

Istorii

Valdkundan aluz oli pandud tazovaldkundaks vl 1923 redukun 29. päiväl Osmanan imperijan jagon satuseks.

Vl 1980 sodakukerduz oli valdkundas.

Jäl'gmäine Konstitucii (turk.: Anayasa) om nellänz' lugul. Se tuli väghe vl 1982 kül'mkun 7. päiväl sodaohjastusen aigan, äiluguižiden möhembaižiden vajehtusidenke.

Geografijan andmused

Turkanman topografine kart.

Turkanma otab Anatolijan pol'sart da paloin Armeništ mägištod.

Turkanma om mavaldkundröunoiš Grekanmanke (röunan piduz — 192 km) da Bolgarijanke (223 km) päivlaskmas, Gruzijanke (273 km), Armenijanke (311 km), Azerbaidžananke (17 km) da Irananke (534 km) päivnouzmas, Irakanke (367 km) da Sirijanke (899 km) suves. Ühthine röunoiden piduz om 2816 km. Valdkundan pohjoižed randad lainištab Must meri, suvižed randad — Keskmeri, päivlaskmaižed randad — Egeine meri da Mramormeri. Ühthine randanpird — 7200 km.

Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Ararat-mägi (5166 m).

Londuseližed pävarad oma kivihil', metallad (raudkivend, vas'k, kuld, hrom, magnii, artut', barii, stroncii), antimonii, bor; toižed varad — mramor, mouckivi, perlit, korund, jartal', savi, mahuz, gidroenergii.

Politine sistem

Turkanman nügüdläižen parlamentan pert' Ankaras.

Ohjandusen form om unitarine konstitucine parlamentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident (turk.: Cumhurbaşkanı). Parlament änestab prezidentan kandidatoid, sid' kaik rahvaz valičeb prezidentad videks vodeks, ühten kahtenden strokun om voimuz. Parlament-žo valičeb ohjastusen (turk.: Bakanlar Kurulu) ministrid ičeze ühtnijoišpäi, ezinijan partijan lider tegese päministraks (turk.: Başbakan) paksus, nelläks vodeks. Ohjastuz om radonoigendajan tobmuden pä.

Parlament om üks'kodine Sur' Nacionaline Suim (turk.: Türkiye Büyük Millet Meclisi — TBMM) vai muite Suim (Medžlis) (turk.: Meclis) 550 ühtnijanke. Kaik rahvaz valičeb heid nelläks vodeks. Partijoiden äniden barjer om 10% putumha parlamentha.

Prezidentad valitihe vl 2014 elokun 10. päiväl kaikel rahvahal ezmäižen kerdan valdkundan istorijas. Nügüdläine prezident om Redžep Tajip Erdogan vs 2014 elokun 28. päiväspäi (sai 51,79%). Järgvaličendad parlamentha oliba vl 2015 kezakun 7. päiväl. Nügüdläine päministr om Ahmet Davutoglu vs 2014 elokun 28. päiväspäi.

Administrativiž-territorialine jagand

   Kacu kirjutuz: Turkanman administrativiž-territorialine jagand.

Turkanma alajagase 81 agjaha (üks'lugu turk.: il). Agjad alajagadas 957 rajonha (üks'lugu turk.: ilçe) vl 2013. Äjad rajonad alajagase lidn- da küläkundoihe (üks'lugu turk.: belediye). Lidnad alajagadas fartaloihe (üks'lugu turk.: mahalle).

Mugažo valdkundan agjoid ühtenzoittas 7 statistižhe regionha.

Eläjad

Turkanmas elädas turkad.

Turkanman 6 lidnad-millionerad (vl 2012, surembaspäi penembha) oma: Stambul, Ankar, Izmir, Burs, Adan, Gaziantep.

Ižanduz

Turkanman päeksport om erazvuiččed sobad (läz 20%), elektromašiništ da koditehnik (läz 15%), avtod da jüguavtod dai niiden varapalad (11%), raud da teraz (7%); toine eksport — söndtavarad (5%), kivivoi (3%), kuld (2%), šinad (1%), cement (1%).

Irdkosketused

• Turkan Tazovaldkundan prezidentan oficialine sait. (turk.) (angl.)
• Turkan Tazovaldkundan parlamentan oficialine sait. (turk.) (angl.) (fr.) (kazah.) (saks.) (arab.) (isp.) (kit.) (ven.)
• Turkanman statistikan institut. (turk.) (angl.)
• Turkanman turizman oficialine portal. (turk.) (angl.)
• Venäman sur'oigenduzkund Turkanmas. (ven.) (turk.) (angl.)