Król

Król Stanisław August Poniatowski w szatach koronacyjnych (obraz olejny na płótnie, Marcello Bacciarelli, 1764)

Król (łac. rex) – tytuł osoby sprawującej najwyższą władzę w państwie o ustroju monarchicznym; władca przeważnie koronowany w specjalnym obrzędzie; najpowszechniej występujący tytuł monarszy. Słowo „król” w języku polskim i innych językach pochodzi od imienia Karola Wielkiego, np. czeski král, litewski karalius, rosyjski король.

Z czasem nadanie tytułu królewskiego chrześcijańskiemu władcy połączono z namaszczeniem przez papieża lub arcybiskupa. Insygnia królewskie to korona, berło, jabłko królewskie. Obecnie królowie państw europejskich pełnią zwykle funkcje reprezentacyjne i są jedynie symbolem wieloletnich tradycji państwowych, jak np. w Wielkiej Brytanii lub Szwecji. W niektórych państwach europejskich królowie ograniczają się do funkcji reprezentacyjnych, pomimo iż posiadają liczne prerogatywy, umożliwiające im sprawowanie realnej władzy nad państwem, jak np. w Danii. W krajach pozaeuropejskich król posiada znacznie większą władzę (np. Maroko, Jordania, Tajlandia). W niektórych państwach sprawuje władzę absolutną, np. w Arabii Saudyjskiej.

Pierwszym królem Polski był Bolesław I Chrobry ukoronowany w 1025 roku. W literaturze nie wyklucza się symbolicznego aktu włożenia korony na głowę Bolesława przez cesarza Ottona III w 1000 roku – jednak odrzuca się tradycję o koronacji Chrobrego dokonanej przez Ottona III. Ostanim koronowanym królem Polski był car Mikołaj I Pawłowicz z dynastii Romanowów.

Tytułu króla używano też w odniesieniu do niektórych kapłanów (Rex Nemorensis, rex sacrorum).

Etymologia słowiańska

Według profesora Wilhelma Bogusławskiego słowo będące w języku słowiańskim odpowiednikiem króla pojawiło się co najmniej na kilka stuleci, a może i tysiącleci przed narodzinami Karola Wielkiego. Z tego względu XVI wieczna teoria jakoby słowo to u Słowian wywodziło się od imienia wielkiego władcy Franków nie może być prawdziwa. Oto co pisze Wilhelm Bogusławski w drugim tomie swojej książki Dzieje Słowiańszczyzny północno-zachodniej do połowy XIII wieku, wydanej w Poznaniu, w roku 1887, strony 463-464.:

U wszystkich ludów słowiańskich znajdujemy od dawna nazwę kral, król, którą zaszczycano zwierzchników, posiadających obszerniejszą władzę i siłę, niż zwyczajni książęta plemienni. Nazwa ta zjawia się w dawnych formach: u Czechów, Morawianów, Słowaków, Serbów-łużyckich, Słoweńców, Chorwatów král, u Bosniaków král, u Serbów dunajskich крaль, u Polaków król, u Rusinów король, sięga w przedchrześcijańskie czasy i bezwątpienia wytworzyła się z narodowego ducha wtedy, kiedy Słowianie nie podzielili się jeszcze na osobne ludy.

Profesor Bogusławski podkreśla, że król u Słowian nigdy nie miał takiego znaczenia jak rzymski rex, gdyż władza u Słowian była dużo bardziej demokratyczna, przez co władza króla była mocno ograniczona przez wiece ludowe. Dopiero przyjęcie chrześcijaństwa wzmocniło u Słowian władzę królewską na tyle, by można ją było uznać za w pełni monarchiczną.

Zobacz też

• poczet królów Polski – lista królów polskich
• władcy Polski – lista wszystkich władców Polski (królów, książąt etc.)
• polskie królowe – lista królowych polskich
• król małżonek