Spółgłoska zwarta dwuwargowa bezdźwięczna
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Spółgłoska zwarta dwuwargowa bezdźwięczna | |
Numer IPA | 101 |
Tekst IPA | p |
Jednostka znakowa | p |
X-SAMPA | p |
Kirshenbaum | p |
Przykład dźwięku |
Spółgłoska zwarta dwuwargowa bezdźwięczna - rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych, oznaczany w międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA symbolem [p].
Artykulacja[edytuj | edytuj kod]
Opis[edytuj | edytuj kod]
W czasie artykulacji tej spółgłoski:
- modulowany jest strumień powietrza wydychany z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji,
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, prąd powietrza uchodzi przez tor ustny
- prąd powietrza w jamie ustnej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka
- dolna warga kontaktuje się z górną wargą, tworząc zwarcie. Dochodzi do całkowitego zablokowania przepływu powietrza przez jamę ustną i nosową, a następnie do przerwania utworzonej blokady i wybuchu (plozji)
- wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna
- pozycja języka i ust może zależeć od kontekstu, w jakim występuje głoska.
Warianty[edytuj | edytuj kod]
Opisanej powyżej artykulacji może towarzyszyć dodatkowo:
- wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mówimy wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [pʲ]
- wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mówimy spółgłosce welaryzowanej: [pˠ]
- przewężenie w gardle, mówimy spółgłosce faryngalizowanej spółgłosce: [pˤ]
- zaokrąglenie warg, mówimy wtedy o labializowanej spółgłosce [pʷ]
Spółgłoska może być wymówiona:
- z rozwarciem bez plozji, mówimy wtedy o spółgłosce bez plozji: [p̚].
- z silnym przydechem (aspiracją), mówimy wtedy o spółgłosce przydechowej (aspirowanej): [pʰ]
Zobacz też:
- dźwięczny odpowiedniki spółgłoski [p]: [b].
- spółgłoska zwarta ejektywna dwuwargowa: [pʼ]
Przykłady[edytuj | edytuj kod]
- w języku polskim: para [ˈpara]
- w języku angielskim: pay [peɪ] "płacić"
- w języku francuskim: pomme [pɔm] "jabłko"
- w języku japońskim: ポスト / posuto [posɯto] "skrzynka pocztowa"
- w języku nowogreckim: πόδι [ˈpo̞ði] "stopa"
- w języku maryjskim: пий [pij] 'pies'
Terminologia[edytuj | edytuj kod]
Spółgłoska zwarta dwuwargowa to inaczej spółgłoska okluzywna bilabilna.
Pisownia[edytuj | edytuj kod]
Spółgłoska [p] jest zapisywana w języku polskim przy pomocy grafemu: p.
Wargowe | Przedniojęzykowe | Podnie‐ bienne |
Tylnojęzykowe | Gar‐ dłowe |
Nagło‐ śniowe |
Krta‐ niowe |
||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Dwu‐ wargowe |
War‐ gowo‐ zębowe |
Zębowe | Dzią‐ słowe |
Zadzią‐ słowe |
Retro‐ fleksyjne |
Miękko‐ podnie‐ bienne |
Języcz‐ kowe |
|||||||||||
Nosowe | m | ɱ | n̪ | n | ɳ | ɲ | ŋ | ɴ | ||||||||||
U s t n e |
Ś r o d k o w e |
Zwarte | p b | p̪ b̪ | t̪ d̪ | t d | ʈ ɖ | c ɟ | k ɡ | q ɢ | ʡ | ʔ | ||||||
Szczelinowe | ɸ β | f v | θ ð | s z | ʃ ʒ | ʂ ʐ | ç ʝ | x ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | ʜ | ʢ | h ɦ | |||
Półotwarte | β̞ | ʋ | ð̞ | ɹ | ɻ | j | ɰ | |||||||||||
Drżące | ʙ | r | * | ʀ | * | |||||||||||||
Uderzeniowe | * | ѵ | ɾ | ɽ | * | |||||||||||||
B o c z n e |
Boczne szczelinowe | ɬ ɮ | * | * | * | |||||||||||||
Boczne półotwarte | l | ɭ | ʎ | ʟ | ||||||||||||||
Boczne uderzeniowe | ɺ | * | ʎ̯ | ʟ̆ |
Podwójna artykulacja i koartykulacja | ||||||
ʍ | w | ɥ | ɕ | ʑ | ɧ | ɫ |
Zwarto-szczelinowe | ||||||
pf | ʦ | ʧ | ʨ | tɬ | kx | qχ |
Mlaski | |||||
ʘ | ǀ | ǃ | ǂ | ǁ | |
Glottalizowane: iniektywne | |||||
ɓ | ɗ | ʄ | ɠ | ʛ | |
Glottalizowane: ejektywne | |||||
pʼ | tʼ | cʼ | kʼ | qʼ | sʼ |