Tajlandia

ราชอาณาจักรไทย Prathet Thai potocznie: Muang Thai Królestwo Tajlandii
Flaga Tajlandii Godło Tajlandii
Hymn: Phleng Chat
Język urzędowy	tajski
Stolica	Bangkok
Ustrój polityczny	monarchia konstytucyjna
Głowa państwa	król Bhumibol Adulyadej
Następca tronu	książę Maha Vajiralongkorn
Szef rządu	Lider Narodowej Rady Pokoju i Utrzymania Porządku Prayuth Chan-ocha
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	51. na świecie 513 120 km² 2230 km² (0,43%)
Liczba ludności (2011)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	20. na świecie 67 091 089 130 osób/km²
PKB (2013)  • całkowite   • na osobę	387,2 mld USD 5674 USD
PKB (PSN) (2013)  • całkowite   • na osobę	673,7 mld USD 9875 USD
Jednostka monetarna	baht (THB)
Niepodległość	od Imperium Khmerskiego 1238
Religia dominująca	buddyzm (94,6%)
Strefa czasowa	UTC +7
Kod ISO 3166	TH
Domena internetowa	.th
Kod samochodowy	TH
Kod samolotowy	HS
Kod telefoniczny	+66

Region Tajlandii

Tajlandia, Królestwo Tajlandii – państwo w południowo-wschodniej Azji, graniczące z Laosem i Kambodżą na wschodzie, z Malezją na południu oraz z Mjanmą. Tajlandia była niegdyś nazywana Syjamem i była to jej oficjalna nazwa do 11 maja 1949. Międzynarodowe określenie „Thai” (ไทย) znaczy po tajsku wolny.

Geografia

Tajlandia jest krajem nizinnym położonym na Półwyspie Indochińskim. W środkowej części znajduje się Nizina Menamu (pow. 100 tys. km²), na północnym wschodzie płytowa równina Korat ograniczona od południa pasmem Dongrak, a od Niziny Menamu górami Thiu Khao Phetchabun. Północną i zachodnią część kraju zajmują młode (mezozoiczne) pasma górskie o przebiegu południkowym: Tanen Taunggyi (Doi Inthanon, 2 595 m n.p.m., najwyższy szczyt Tajlandii) i Doi Luang.

Długość linii brzegowej wynosi ponad 2 600 km. Wybrzeża są nizinne i silnie rozczłonkowane. Największymi wyspami są: Phuket (542 km²) na Morzu Andamańskim, Ko Samui (280 km²) i Phangan (168 km²) w Zatoce Tajlandzkiej.

Historia

Pierwsze ślady bytności Homo sapiens na terenach Tajlandii pochodzą sprzed 30 tysięcy lat. Najstarsze znaleziska łupin nasion i plew pochodzą z IX tysiąclecia p.n.e. - znalezione były w jaskiniach północnej Tajlandii - Jaskini Ducha (Tam Phii) położonej na północ od Mae Hong Son oraz jaskini w dolinie Banjan. Początek historii Tajlandii wiąże się z migracją Tajów z południowo-zachodniej części Chin. Ludność ta dotarła na terytorium obecnego państwa w X–XII wieku. Tajowie opanowali dorzecze Menamu, zasymilowali żyjących tu Khmerów, ulegając jednocześnie wpływom ich kultury i ich religii - buddyzmu. W 1350 założono w dolinie Menamu Ajutthaję, stolicę królestwa. Państwo ze stolicą w Ajutthaji objęło prawie cały Półwysep Indochiński. Okres rozkwitu nastąpił w XV wieku, osłabienie w XVI wieku. W XVI i XVII w. rozpoczęły się kontakty z Europejczykami m.in. Portugalczykami, Hiszpanami, Holendrami i Anglikami. W drugiej połowie XVII wieku Birma zajęła Ajutthaję. W 1782 w południowej Tajlandii generał Czakri ogłosił się królem i założył nową dynastię nazwaną jego imieniem. Państwo stale umacniało się, ale próby powiększenia terytorium zostały zahamowane przez rosnące w tym regionie wpływy brytyjskie i francuskie; W latach 60. XIX wieku tajskie państwo było formalnie niepodległe, ale realnie było uzależnione od państw kolonialnych. Europejczycy odebrali krajowi zwierzchnictwo nad Kambodżą (1867) i Laosem (1893) - Indochiny Francuskie. W początkach XX wieku przeprowadzono reformę; władcy zachowali ustrój absolutystyczny. W 1932 nastąpił wojskowo-cywilny zamach stanu, który doprowadził do ustanowienia monarchii konstytucyjnej, a w 1938 władzę objęło wojsko. Rząd Tajlandii w 1940 zawarł pakt o nieagresji z Japonią, a później sojusz wojskowy i polityczny. Tajlandia brała udział w wojnie przeciw aliantom (tylko teoretycznie). W 1944 odsunięto od władzy rząd popierający Japonię po to, aby nie brać odpowiedzialności za udział w wojnie po stronie państw Osi.

Po wojnie utrzymywano przyjazne stosunki z USA, wysłano do Wietnamu oddziały wspomagające wojska amerykańskie. Polityka ta doprowadziła w 1965 roku do wybuchu w kraju powstania zorganizowanego przez lewicujący Zjednoczony Front Patriotyczny Tajów trwający do 1983 roku. Powstańcy wsparci zostali przez Wietnam, Laos i Chiny. W latach 60. i 70. Tajlandia uczestniczyła w tłumieniu drugiego powstania malajskiego które zagrażało tajskiemu rządowi ze względu na liczny udział Tajów w partyzantce malajskie a także na obecność wojskową partyzantów na obszarach granicznych, Tajlandia swoje stanowisko względem powstania zmieniła w latach 80. a w 1989 roku z jej pomocą wynegocjowano porozumienie pokojowe kończące długoletni konflikt. W 1974 Zgromadzenie Narodowe uchwaliło konstytucję, ustanawiającą w Tajlandii demokrację parlamentarną. Mimo stopniowej demokratyzacji w 1976 roku doszło do masakry na Uniwersytecie Thammasat gdzie do protestujących studentów otworzono ogień zabijając około 100 osób. Konstytucję anulowano w 1977 po kolejnym przewrocie wojskowym. Zgromadzenie uchwaliło nową konstytucję w 1978. Po tym gdy w 1979 roku Wietnam obalił reżim Demokratycznej Kampuczy Tajlandia wsparła partyzantkę Czerwonych Khmerów co poskutkowało incydentami granicznymi i starciami z wojskiem wietnamskim na granicy Tajlandii i Kambodży.

Historia najnowsza

Na czele rządu w latach 2001–2006 stał premier Thaksin Shinawatra, wcześniej biznesmen i potentat telekomunikacyjny. W czasie swoich rządów zyskał poparcie biedniejszej ludności wiejskiej z północnej i północno-wschodniej części kraju z powodu znacznej rozbudowy polityki socjalnej, obejmującej darmowy dostęp do służby zdrowia i edukacji. Krytycy premiera, wywodzący się z kręgów wielkomiejskich, klasy średniej i monarchistów, zarzucali mu populizm i niedostateczne okazywanie szacunku królowi. Utworzyli oni ruch społeczny skierowany przeciw jego władzy pod nazwą Ludowy Sojusz na rzecz Demokracji i wybrali "żółte koszule", na znak solidarności z monarchią (kolor żółty był symbolem króla). W 2006 rozpoczęli w kraju protesty, domagając się ustąpienia Shinawatry, które sparaliżowały funkcjonowanie i zarządzanie krajem.

Samochód z "czerwonymi koszulami", kwiecień 2010

W sytuacji nasilającego się kryzysu wewnętrznego, we wrześniu 2006 władzę przejęło wojsko, które dokonało zamachu stanu. Przewrót został przeprowadzony w czasie pobytu premiera Shinawatry na sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku. Nie wrócił on już do kraju, w którym wszczęte zostało przeciw niemu postępowanie korupcyjne. W Tajlandii na czele państwa stanęła junta wojskowa, która w grudniu 2007 przeprowadziła demokratyczne wybory parlamentarne. W ich wyniku najwięcej mandatów zdobyli dawni współpracownicy i zwolennicy Shinawatry, cieszącego się nadal niesłabnącym poparciem mniej zamożnych obywateli. Przed wyborami utworzyli nową partię polityczną, Partię Władzy Ludu. Na czele nowego rządu stanął jej lider, Samak Sundaravej. W maju 2008 "żółte koszule" ponownie rozpoczęły serię protestów w kraju, oskarżając nową administrację o ścisłe powiązania z byłym premierem i wykonywanie jego poleceń. Nowa fala manifestacji nastąpiła w sierpniu 2008, w wyniku której premier Sundaravej, oskarżony dodatkowo przed sąd o złamanie konstytucji, podał się do dymisji. Na czele rządu stanął wicepremier Somchai Wongsawat, szwagier Shinawatry. Mimo zmiany szefa rządu, Ludowy Sojusz na rzecz Demokracji (kontynuował antyrządowe demonstracje w Bangkoku. Protesty coraz bardziej utrudniały normalne funkcjonowanie państwa. Pod koniec listopada 2008 demonstranci zajęli dwa stołeczne lotniska, całkowicie blokując ruch pasażerski. Protesty zakończyły się w grudniu 2008, kiedy sąd nakazał natychmiastowe rozwiązanie Partii Władzy Ludu i wykluczył jej liderów na 5 lat z życia politycznego pod zarzutem fałszerstw w czasie wyborów z 2007. Władzę w kraju przejęła popierana przez "żółte koszule" największa partia opozycyjna, Partia Demokratyczna na czele z Abhisitem Vejjajivą. Po kolejnej zmianie na szczytach władzy na ulice wyszli tym razem zwolennicy byłego premiera Shinawatry. W marcu 2009 stworzyli oni ruch społeczny o nazwie Zjednoczony Front Demokracji Przeciw Dyktaturze a ich znakiem rozpoznawczym został kolor czerwony. Pierwsze protesty rozpoczęli wiosną 2009. W kwietniu 2009 zajęli budynek konferencyjny w Pattayi, w którym miało obyć się spotkanie państw ASEAN. W rezultacie międzynarodowy szczyt został odwołany, a w kraju został wprowadzony stan wyjątkowy. W protestach na ulicach Bangkoku zginęły wówczas 2 osoby. Liderzy opozycji zdecydowali się zakończyć akcję w połowie kwietnia, obawiając się kolejnych ofiar, po tym jak w rejony demonstracji zostały skierowane oddziały wojska. "Czerwone koszule" domagały się rozwiązania parlamentu i organizacji wcześniejszych wyborów. Zarzucały przejęcie władzy przez rząd Abhisita w sposób niedemokratyczny i bezprawny, wyłącznie dzięki decyzjom stronniczych sądów, a nie z nadania wyborczego.

W 2010 roku "czerwone koszule" ponowiły żądania dymisji rządu i rozpisania wcześniejszych wyborów parlamentarnych. Do zaognienia dawnego konfliktu przyczynił się wyrok sądu z 26 lutego 2010 o konfiskacie części majątku przebywającego od 2006 na emigracji premiera Thaksina Shinawatry. Władze na początku marca ogłosiły wprowadzenie w dniach 11–23 marca stanu wyjątkowego w Bangkoku i siedmiu sąsiednich prowincjach. Stan wyjątkowy przekazywał wiele uprawnień w ręce wojska i ograniczał prawa obywatelskie. Wojsko zyskiwało prawo wprowadzania godziny policyjnej, zakazywania zgromadzeń i organizowania punktów kontrolnych obywateli. Stan wyjątkowy pogłębił chaos i przyczynił się do bardzo licznych protestów. W protestach zginęło ponad 90 osób a gospodarka kraju znacznie osłabła.

W drugiej połowie 2011 nastąpiła największa od pięćdziesięciu lat powódź w Tajlandii.

W 2013 i 2014 przez kraj przetoczył się kolejne fale protestów. Protesty zapoczątkowali zwolennicy "żółtych koszul" po tym gdy rząd poparł ustawę amnestyjną na mocy której do Tajlandii wrócić mógł były premier Thaksin Shinawatra. W protestach starli się ze sobą zwolennicy "żółtych koszul" i zwolennicy Shinawatra "czerwone koszule". Protesty ustały w 2014 roku na skutek kolejnego wojskowego zamachu stanu. Puczystów poparł król a rzeczywistą władzę przejęła wojskowa junta. Pucz przyczynił się do międzynarodowej izolacji Tajlandii.

Dodatkowo destabilizacyjnie na sytuację w Tajlandii wpływa to że od początku XXI wieku na południu kraju trwa powstanie zwolenników oderwania od państwa części zdominowanej przez muzułmanów oraz konflikt graniczny z sąsiednią Kambodżą (starcia o Preah Vihear w 2008 i 2011 roku).

Ustrój polityczny

Tajlandia jest monarchią konstytucyjną. Na podstawie konstytucji z 1997 (unieważnionej po puczu w 2006 roku) głową państwa jest król (Rama IX Bhumibol Adulyadej, od 1946).

Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego Zgromadzenia Narodowego wybieranego w wyborach powszechnych: Izba Reprezentantów (niższa) – 500 członków, na czteroletnią kadencję; Senat (wyższa) – 200 członków, na kadencję sześcioletnią.

Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem na czele – wyłaniany ze składu Izby Reprezentantów.

Latem 2007 r. przyjęto nową konstytucję w referendum, co umożliwiło przeprowadzenie wyborów parlamentarnych w grudniu 2007 r.

Partie polityczne

• Partia dla Tajów (PTP)
• Partia Nowych Aspiracji (PNA)
• Partia Demokratyczna (PD)
• Partia Rozwoju Narodowego (PRN)
• Tajska Partia Narodowa (TPN)
• Partia Akcji Społecznej (PAS)
• Partia Obywateli Tajlandzkich (POT)
• Partia Solidarności (PS)
• Partia Sprawiedliwości i Wolności (PSW)
• Partia Mas (PM)
• Liderzy Tajlandii (LT)
• Partia Sprawiedliwej Siły (PSS)

Podział administracyjny

Administracyjnie kraj dzieli się na 6 regionów (Centralny, Zachodni, Wschodni, Północny, Północno-Wschodni i Południowy) i 76 prowincji (czangwadów): Amnat Charoen, Ang Thong, Buriram, Chachoengsao, Chai Nat, Chaiyaphum, Chanthaburi, Chiang Mai, Chiang Rai, Chon Buri, Chumphon, Kalasin, Kamphaeng Phet, Kanchanaburi, Khon Kaen, Krabi, Krung Thep Mahanakhon (Bangkok), Lampang, Lamphun, Loei, Lop Buri, Mae Hong Son, Maha Sarakham, Mukdahan, Nakhon Nayok, Nakhon Pathom, Nakhon Phanom, Nakhon Ratchasima, Nakhon Sawan, Nakhon Si Thammarat, Nan, Narathiwat, Nong Bua Lamphu, Nong Khai, Nonthaburi, Pathum Thani, Pattani, Phangnga, Phatthalung, Phayao, Phetchabun, Phetchaburi, Phichit, Phitsanulok, Phra Nakhon Si Ayutthaya, Phrae, Phuket, Prachin Buri, Prachuap Khiri Khan, Ranong, Ratchaburi, Rayong, Roi Et, Sa Kaeo, Sakon Nakhon, Samut Prakan, Samut Sakhon, Samut Songkhram, Sara Buri, Satun, Sing Buri, Sisaket, Songkhla, Sukhothai, Suphan Buri, Surat Thani, Surin, Tak, Trang, Trat, Ubon Ratchathani, Udon Thani, Uthai Thani, Uttaradit, Yala, Yasothon.

Ponadto istnieją dwa dystrykty specjalne: Bangkok oraz Pattaya, jednakże ta druga jest również zaliczana do prowincji Chonburi, natomiast Bangkok jest uważany przez niektórych Tajów za oddzielną prowincję. Każda prowincja dzieli się na mniejsze dzielnice, tzw. amphoe, w 2000 było ich 795, oraz 85 "poddzielnic". Bangkok podzielony jest na 50 dzielnic, tzw. khet.

Nazwa każdej z prowincji jest jednocześnie nazwą jej stolicy.

Społeczeństwo

Zmiany liczby ludności Tajlandii w latach 1961 - 2003

Zgodnie ze spisem powszechnym 2000 r., ok. 75% społeczeństwa stanowią Tajowie, a 14% – ludność pochodzenia chińskiego. Dość duży odsetek to muzułmańscy Malajowie zamieszkujący głównie południe kraju. Na północy z kolei żyją Szanowie, mówiący językiem pokrewnym północnym dialektom tajskim, ale niezrozumiałym np. w Bangkoku. W ich pobliżu osiedlili się Kajanowie (Padaung), podgrupa Karenów - lud sławny z powodu metalowych obręczy, noszonych przez kobiety na szyi.

Około 2% ludności stanowią tzw. plemiona górskie, podzielone na ok. 20 grup, zachowujące własne zwyczaje, wierzenia, stroje etniczne. Z tego względu stanowią dużą atrakcję turystyczną, przyciągając tysiące turystów nawet w dość odległe zakątki gór. Najważniejsze z tych grup etnicznych to:

• Karenowie - najliczniejsze z plemion górskich (ok. 320 tys. osób). Napływają do Tajlandii z Birmy od XVIII w. Posługują się językiem kareńskim, należącym do grupy tybeto-birmańskiej, lecz podzielonym na dwa wzajemnie niezrozumiałe dialekty: sgaw i pwo.
• Miao (Hmong) - ok. 120 tys., przybyli w XX w. z Laosu, po wycofaniu wojsk antykomunistycznych z Wietnamu, których byli sojusznikami w Laosie. Ze względu na różnice tradycyjnych strojów wyróżnia się dwie podgrupy - Białych i Niebieskich Hmong. Ok. 4 mln Miao zamieszkuje również chińską prowincję Yunnan.
• Lahu - Ok. 70 tys., język z grupy tybeto-birmańskiej. Animizm z elementami mesjanizmu.
• Akha - Ok. 50 tys. osób, znani głównie z bogato zdobionych strojów, noszonych również na co dzień. Animiści.
• Mien (Yao) - Ok. 40 tys. osób, animizm z wpływami chińskimi. Częsta poligamia.
• Lisu - Ok. 30 tys. osób, język z grupy tybeto-birmańskiej, spokrewnieni z Kachinami z północnej Birmy.

Językiem narodowym jest język tajski.

Religia

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center:

• buddyzm – 93,2%
• islam – 5,5%
• chrześcijaństwo – 0,9%:
  • protestantyzm – 300 000
  • katolicyzm – 240 000
• brak religii – 0,3%
• hinduizm – 0,1%

Gospodarka

Około 40% ludności czynnej zawodowo pracuje w rolnictwie, uprawiając ryż, kukurydzę i trzcinę cukrową. Tajlandia eksportuje, głównie do Europy i Ameryki Północnej: ryż, cynę i sprzęt elektrotechniczny. Ważną rolę w gospodarce Tajlandii pełni turystyka. PKB na jednego mieszkańca wynosi około 9638 USD.

Bezrobocie w Tajlandii wynosi około 1%, natomiast wskaźnik nierówności społecznej jest jeden z najwyższych na świecie: 53,6. Średnie dochody w grupie 10% najwięcej zarabiających są ponad 25 razy większe niż średnie dochody w grupie 10% najmniej zarabiających.

Transport

Ruch w Tajlandii jest lewostronny. Przyjezdnych obowiązuje międzynarodowe prawo jazdy. Stan dróg jest bardzo dobry.

Siły zbrojne

Tajlandia dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: siłami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi. Wojska tajlandzkie liczą 306 tys. żołnierzy zawodowych oraz 245 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) tajlandzkie siły zbrojne stanowią 24. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 5,4 mld dolarów (USD).

Galeria

• 

  Fragment rezydencji królewskiej w Bang Pa In

• 

  Plaża na Poda Island w południowej Tajlandii nad Morzem Andamańskim

• 

  Tsunami w Tajlandii

• 

  Centrum Bangkoku

• 

  Skytrain w Bangkoku

• 

  Królewski kompleks pałacowy w Bangkoku

• 

  Ruiny XVII-wiecznej świątyni

• 

  Wioska żyjącego pierwotnie plemienia z północnej Tajlandii

• 

  "Szkoła słoni" w północnej Tajlandii

• 

  Rzeka Kwai

• 

  Ulica w Pattayi na południu Tajlandii nocą

Zobacz też

• Ambasada Tajlandii w Polsce

Linki zewnętrzne

• iTVP: Podróże z żartem - Tajlandia
• Tajlandia.pl - informacje od A do Z
• Zdjęcia z Tajlandii
• 11 zbiorów zdjęć z Tajlandii
• Wystawa o Tajlandii w Polsce
• Portal eTajlandia - Wszystko o Tajlandii
• ABC Tajlandia - Przewodnik po kraju
• Nurkowanie w Tajlandii, Przewodnik po Phuket
• TajlandiaWakacje.com - porady dla turystów
• KoSamui.pl - Przewodnik po Ko Samui i okolicznych wyspach