ესტონეთი

ესტონეთის რესპუბლიკა Eesti Vabariik ესტონეთი
დროშა გერბი
ჰიმნი:  Mu isamaa, mu õnn ja rõõm My Fatherland, My Happiness and Joy
ესტონეთის მდებარეობა ევროპაში
დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქი		ტალინი 59°25′ ჩ. გ. 24°45′ ა. გ.
ოფიციალური ენა		ესტონური
აღიარებული რეგიონული ენები		ვირო სეტუ
ეთნიკური ჯგუფები (2013)		68.7% ესტონელები 24.8% რუსები 1.7% უკრაინელები 1.0% ბელარუსები 0.6% ფინელები 0.2% თათრები 0.2% ებრაელები 0.1% ლატვიელები 2.7% სხვები
ეთნოქორონიმი		ესტონელი
მთავრობა		საპარლამენტო რესპუბლიკა
-	პრეზიდენტი	ტოომას ჰენდრიკ ილვესი
-	პრემიერ-მინისტრი	ტაავი რიივასი
საკანონმდებლო ორგანო		რიიგიკოგუ
დამოუკიდებლობა
-	ავტონომიის გამოცხადება	12 აპრილი, 1917
-	დამოუკიდებლობის დეკლარაცია შემდეგ აღიარება	24 თებერვალი, 1918 2 თებერვალი, 1920
-	საგარეო ოკუპაცია	1940–1991
-	დამოუკიდებლობის აღდგენა	20 აგვისტო, 1991
-	ევროკავშირში გაწევრიანება	1 მაისი, 2004
ფართობი
-	სულ	45 227 კმ2 (132-ე)
-	წყალი (%)	4.45%
მოსახლეობა
-	2014 შეფასება	1 315 819 (154-ე)
-	2011 აღწერა	1 294 486
-	სიმჭიდროვე	29 კაცი/კმ2 (181-ე)
მშპ (მუპ)		2014 შეფასება
-	სულ	$29.944 მილიარდი
-	ერთ სულ მოსახლეზე	$23 213 (47-ე)
მშპ (ნომინალი)		2014 შეფასება
-	სულ	$24.284 მილიარდი
-	ერთ სულ მოსახლეზე	$20 179 (41-ე)
ჯინი (2012)		32.5 საშუალო
აგი (2013)		0.840 ძალიან მაღალი · 33-ე
ვალუტა		ევრო (€) (EUR)
სასაათო სარტყელი		EET (UTC+2)
-	ზაფხული (DST)	EEST (UTC+3)
მოძრაობა		მარჯვენა
სატელეფონო კოდი		+372
ISO 3166 კოდი		EE
ინტერნეტ-დომენი		.ee
ა.	კონსტიტუციის თანახმად, ერთადერთ ოფიციალურ ენას ესტონური წარმოადგენს. სამხრეთის მაზრებში, მასთან ერთად ვიროზე და სეტუზეც ლაპარაკობენ. რუსული არაოფიციალური სალაპარაკო ენაა იდა-ვირუმაასა და ტალინში, საბჭოთა კავშირის ომის შემდგომი პოლიტიკის შედეგად.
ბ.	მოიცავს 5.4% ვიროებსა და 0.93% სეტოებს.
გ.	რუსეთ-ესტონეთის 1920 წლის ტარტუს ხელშეკრულებით განსაზღვრული იყო 47 549 კმ². ამჟამად, დარჩენილი 2323 კმ² კვლავ ოკუპირებულია რუსეთის მიერ, როგორც საკუთარი ტერიტორია. დათმობილი ტერიტორიები მოიცავს ყოფილი პეჩორის მაზრის დიდ ნაწილს და მდინარე ნარვის მიმდებარე ტერიტორიებს, მათ შორის ივანგოროდი (იანილინი). პეჩორი რუსეთის კონტროლქვეშ რჩება.
დ.	ესტონური კრონი (EEK) 2011 წლამდე.
ე.	ევროკავშირის სხვა წევრ სახელმწიფოებთან ერთად, აგრეთვე გამოიყენება დომენი .eu.

ესტონეთი (ესტ. Eesti), ოფიციალურად ესტონეთის რესპუბლიკა (ესტ. Eesti Vabariik) — სუვერენული სახელმწიფო ჩრდილოეთ ევროპაში, ბალტიისპირეთში. ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება ფინეთის ყურე, დასავლეთიდან ბალტიის ზღვა, სამხრეთით ლატვია (343 კმ.) ხოლო აღმოსავლეთით ჩუდ-ფსკოვის ტბა და რუსეთი (338.6 კმ). ბალტიის ზღვის მეორე მხარეს დასალეთით მდებარეობს შვედეთი, ხოლო ჩრდილოეთით ფინეთი. ესტონეთის ტერიტორია მოიცავს 45227 კმ²-ს, მისი კლიმატი განისაზღვრება ზომიერი სარტყლებით. ესტონელები ეკუთვნიან ბალტიისპირელ-ფინელ ხალხებს. ოფიციალური ენა არის ესტონური, რომელიც შედის ფინურ-უგრული ენების ჯგუფში. ის ახლო კავშირშია ფინურთან და შედარებით შორი კავშირი აქვს უნგრულთან.

ესტონეთი დემოკრატიული საპარლამენტო რესპუბლიკაა, რომელიც 15 მაზრად იყოფა. დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქია ტალინი.

სახელწოდება

• ოფიციალური: ესტონეთის რესპუბლიკა.
• ეროვნული: Eesti Vabariik.
• ეტიმოლოგია: სახელი მომდინარეობს გერმანულიდან Eistland, Astland, “აღმოსავლეთის გზა“. სხვა ვერსიით იგი ლიტვურ მდინარეს უკავშირდება. სკანდინავურ საგებში ნასენებია Estland და Eisr, ხოლო ლათინურ ქრონიკებში - Estia, Hestia, Estonia.

გეოგრაფია

ქვეყანა მდებარეობს ევროპის ჩრდილო-აღმოსავლეთში, ბალტიის ზღვის სანაპიროზე. მისი მოსაზღვრე ქვეყნებია რუსეთი და ლატვია. ფართობი - 45.226 კვ.კმ. კონტინენტური ნაწილის გარდა, ესტონეთს უჭირავს ბალტიის ზღვის სიდიდით მეორე არქიპელაგი (ოლანდის არქიპელაგის შემდეგ). კერძოდ: მოონზუნდის არქიპელაგი. ორი უდიდესი კუნძულით: საარემაა და ჰიიუმაა. მათ გარდა, ამ არქიპელაგში ასობით მომცრო კუნძული შედის. შიდა წყლებიდან უმთავრესი სტრატეგიული რესურსია ტბა პეიპსი იარვი. რომელიც აღმოსავლეთ საზღვრის დიდ ნაწილს წარმოადგენს ესტონეთს და რუსეთის ფედრაციას შორის. (ქართულში ეს ტბა უფრო ცნობილია მისი რუსული სახელწოდებით: ჩუდის ტბა). პეიპსი იარვიდან გამოედინება მდინარე ნარვა. რომელიც ამ ტბას ბალტიის ზღვასთან აერთებს, ჩაედინება რა თავად ბალტიის ზღვაში.

ისტორია

რკინის ხანის არტეფაქტები სოფელ კუმნადან.

მთავარი სტატია : ესტონეთის ისტორია.

1988 წელს მიიღეს ახალი კონსტიტუცია, რომლითაც განისაზღვრა ქვეყნის სუვერენიტეტი. 1991 წელს მიიღო სრული დამოუკიდებლობა, რაც აღიარებულ იქნა გაეროს მიერ. 2002 წლის ბოლოს ესტონეთის უახლეს ისტორიაში ორი მნიშვნელოვანი მოვლენა მოხდა - ქვეყანამ მიიღო ოფიციალური მიწვევა ნატოსა და ევროკავშირში გაწევრიანებაზე, 2004 წლის აპრილში კი ამ ორგანიზაციათა სრულუფლებიანი წევრი გახდა. საბჭოთა მემკვიდრეობა თავის კვალს დღესაც ამჩნევს ქვეყნის ცხოვრებას - რუსულენოვანი მოსახლეობა პრაქტიკულად მოქალაქეობის არმქონეა. ამის მიზეზია, ის ფაქტი რომ ერთი ნაწილი ვერ აბარებენ გამოცდას სახელმწიფო ენის ცოდნაზე, ხოლო მეორე ნაწილი ვერ ხედავს აუცილებლობას ესტონეთის მოქალაქეობის მიღებისა.

სახელმწიფო

• სახელმწიფო სისტემა : განვითარებადი დემოკრატია.
• სახელმწიფოს მეთაური : პრეზიდენტი ტოომას ჰენდრიკ ილვესი (Toomas Hendrik Ilves) (2006).
• მთავრობის მეთაური  : პრემიერ-მინისტრი
• საკანონმდებლო ორგანო : ერთპალატიანი პარლამენტი -რიიგიკოგუ (Riigikogu) (101 წევრი).
• ადმინისტრაციული დაყოფა : 15 ოლქი (maakond).

დემოგრაფია

• მოსახლეობა - 1.3 ათასი (2009), მათ შორის – ესტონელები 65%, რუსები 28%, უკრაინელები 2,5%, ბელორუსები 1,5%, ფინელები 1%.
• სახელმწიფო ენა : ესტონური. გავრცელებული ენები : რუსული, უკრაინული, ფინური.
• რელიგია - ქრისტიანობა.
• დედაქალაქი - ტალინი (379 ათასი).
• ქალაქები - ტარტუ (100), კოჰტლა-იარვე (41), ნარვა (60 ათასი), პიარნუ (38). სხვა ქალაქებიდან აღსანიშნავია: ჰააფსალუ, ვილიანდი.

ეკონომიკა

ბიზნეს კვარტალი ტარტუში

• რესურსები - ნავთობი, ტორფი, ფოსფორიტი, თიხა, კირქვა, სილა, დოლომიტი, სასოფლო-სამეურნეო მიწები, ზღვის ტალახი.
• ექსპორტი - კვების პროდუქტები, ქიმიური მრეწველობის პროდუქცია.
• ეროვნული შემოსავალი ერთ სულზე - $18,518
• ვალუტა - ევრო.

მემკვიდრეობა

კურესაარე ციხე-დარბაზი საარემააში

• არქიტექტურა:
  • ტალინი - ისტორიული ცენტრი, რატუშა (XV ს.), ოლევისტეს გილდია (XV ს.), დომინიკანელთა მონასტერი (XIII ს.), მიხეილის ტაძარი (XIII ს.), წმ. ბრიგიტას ტაძარი (XV ს.);
  • ტარტუ - რატუშა (XVIII ს.), წმ. პეტრესა და პავლეს ტაძარი (XIII ს.);
  • ნარვა -XV ს-ის ციხე-სიმაგრე;
• ლიტერატურა - ესტონური ეპოსი კალევიპოეგი (1857-61).

რესურსები ინტერნეტში

ვიკისაწყობში^? არის გვერდი თემაზე:

ესტონეთი

მთავრობა

• ესტონეთის ოფიციალური პორტალი
• ესტონეთის პორტალი
• ესტონეთის მთავრობა
• ესტონეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრო
• ქვეყნისა მეთაური და მინისტრთა კაბინეტის წევრები

ზოგადი ინფორმაცია

• ენციკლოპედია
• ესტონური ინსტიტუტი
• ესტონეთის სტატისტიკის სამსახური
• ესტონეთი

მოგზაურობა

• ესტონეთის პორტალი