Itàlia

De Wikipedia
Va a: navegá, truvá
Lumbard ucidental Quest articol chì l'è scritt in milanes, ortografia classega.


WikiCat.png
Quella vos geografega chí la gh'ha dent domà pòcch informazion. Se violter sii bon de mettela a pòst e giuntaggh su on quejcòss, allora preoccupeves minga e proveegh. Inscí de veggh on' ideja de tutt i olter sbòzz, vardée chí.


Repubblica Italiana - Repùblega Taliana
Bandera daItalia Scüüt daItalia
(Bandera) (Scüüt)
Lema nazziunaal: nisciuna
Lucalizazziun daItalia
Lenguv ufizial Talian
Capitala Roma
41°54′N 12°29′E
Citaa püssee granda tipus_govern=Republega parlamentara
Goveren {{{tipus_govern}}}
Matteo Renzi
Süperfis
 - Tutala
 - Aqua(%)

301.318 km² (71°)
2,4%
Abitant
 - Stimazziun 2005
 - Cens 2001
 - Densitaa

58.751.711 (22°)
57.110.144
193 ab./km² (54°)
Muneda Euro (eur)
Füs urari
 - Estaa (DST)
CET (UTC+1)
Sì, CEST (UTC+2)
Repùblega
2 de jugn 1946
Inu naziunal Il canto degli Italiani
Dumini internet .it
Còdas telefònich +39
Gentilizzi Talian, Taliana


L'Italia (in Italian: Italia, Repubblica Italiana) l'è ona repùblega che la se troeuva in de l'Europa meridionala. La soa posizion l'è al Sud dij Alp, in part in sul continent (Val Padana), in part in su ona penìsola ciamada strival per la soa forma longa e streccia e in part in su di ìsol, regordemmen i dò principaj: la Sicilia e la Sardegna.

La capital de la Repùblega Taliana l'è Roma del 1870. Prima de chela, i capitaj hinn staa Turin (1861-1865) e Firenz (1865-1870). L'è important anca Milan per l'economia.

La popolazion l'è de circa 58 milion de person (stimm de l'Istat del 2005); i dònn hinn circa duu milion pussee di òmen e la densitaa l'è de 196 person per km2. La division aministrativa de l'Italia l'è de 20 region e 110 provins.

Nòmm de l'Italia in di lengov minoritari del paes[Mudifega | mudìfica 'l sorgènt]

  • Frances (Français): Italie, République Italienne
  • Todesch (Deutsch): Italien, Italienische Republik
  • Sloven (Slovenščina): Italija, Italijanska Republika
  • Catalan (Català): Itàlia, República Italiana
  • Còrs (Corsu): Italia, Republica Taliana
  • Ladìn (Ladin): Italia, Republica Italiana
  • Lumbard (Lumbard): Italia, Repüblega Taliana
  • Bolognes (Bulgnàis): Itâglia, Ripòbblica Itaglièna
  • Parmisan (Pramzân): Italja, Arpubblica Italjàna
  • Piasentin (Piasintëin): Italia, Repüblica Italiana
  • Modenes (Mudnés): Itàlia, Repóblica Italièna
  • Regiàn (Arzân): Itâlia, Repóblica Italiâna
  • Arpitan (Arpetan): Étalie, Rèpublica étalièna
  • Arbëresh (Arbërisht): Talja. Republika e Taljës
  • Friulàn (Furlan): Italie, Republiche Taliane
  • Ligur (Líguru): Italia, Repubbrica Italian-na
  • Napolitan (Nnapulitano): Italia, Repubbreca Taliana
  • Ocitàn (Occitan): Itàlia, Republica Italiana
  • Piemontes (Piemontèis): Italia, Republica Italian-a
  • Tarantin (Tarendine): Italie
  • Sard (Sardu): Itàlia, Repùbrica de s'Itàlia
  • Sicilian (Sicilianu): Tàlia, Ripùbblica di Tàlia
  • Venezian (Vèneto): Itałia, Republica Tałiana
  • Albanes (Shqip): Itali, Republika e Italisë
  • Barèse (Barese|Varese): Repùbbleche d'Itàlie, Itàlie, Repùbbleche tajàne

Geografia[Mudifega | mudìfica 'l sorgènt]

La pupart de l'Italia la se troeuva a sud di alp, föra che di tochelitt in del nord del paes. Poeu gh'è anch i isol

Stòria[Mudifega | mudìfica 'l sorgènt]

L'In di Talian[Mudifega | mudìfica 'l sorgènt]

L'in di talian (l'in italian), anca ciamaa, l'Inno di Mameli, l'è staa scrivuu in del 1847(?) del (Goffredo Mameli). Tre i robb che solten aj oeugg, perchè hinn speziaj: l'atach etnofobegh contra l'Austria (menzionà on olter paes o nazion, in del proppi in, l'è ben rar, o perfinn scognossuu ), el fà la part di vitem (oltra robba ben rara in d'on in nazional), e tutt i paroll che vegnen repetuu minga voeuna ma do voeult.

Fratelli d’Italia,
L’Italia s’è desta,
Dell’elmo di Scipio
S’è cinta la testa.
Dov’è la Vittoria?
Le porga la chioma,
Che schiava di Roma
Iddio la creò.

Stringiàmoci a coòrte,
Siam pronti alla morte.
Siam pronti alla morte,
L'Italia chiamò.
Stringiàmci a coòrte,
Siam pronti alla morte.
Siam pronti alla morte,
L’Italia chiamò!
Sì!

Noi siamo da secoli
Calpesti, derisi,
Perché non siam popolo,
Perché siam divisi.
Raccolgaci un’unica
Bandiera, una speme:
Di fonderci insieme
Già l’ora suonò.

Uniamoci, amiamoci,
L’unione e l’amore
Rivelano ai popoli
Le vie del Signore.
Giuriamo far libero
Il suolo natio:
Uniti, per Dio,
Chi vincer ci può?

Dall’Alpi a Sicilia
Dovunque è Legnano,
Ogn’uom di Ferruccio
Ha il core, ha la mano,
I bimbi d’Italia
Si chiaman Balilla,
Il suon d’ogni squilla
I Vespri suonò.

Son giunchi che piegano
Le spade vendute:
Già l’Aquila d’Austria
Le penne ha perdute.
Il sangue d’Italia,
Il sangue Polacco,
Bevé col cosacco,
Ma il cor le bruciò.

Strengèmes a curt,
sem prunt a murì.
Sem prunt a murì,
L'Italia la n'ha ciamaa.
Strengèmes a curt,
sem prunt a murì.
Sem prunt a murì,
L'Italia la n'ha ciamaa.
Sí!

De secuj ne riden adree
e ne meten i pee in cuu a nüjolter.
perchè sem minga un popul,
perchè sem minga ünii.
Ch' un' ünega bandera la ne catta sü,
cunt una speransa:
de fondes insemma.
La vura l'è giamò sonada.

Ünemes, amèmes,
l'üniun e l'amur
fann vedè ai popuj,
i straa del Signur.
Giürèm de fà liber
el söl de nassida:
ünii, per D.. (fras pütost blasfema e minga vultada in Lumbard),
chilè che l'è che 'l ne po bat?

Dij Alp a la Sezilia,
l'è un Lignagn departütt,
hinn tücc di Ferruccio
ghe n'ha 'l cör, ghe n'ha la man
I bagaj d'Italia
se ciamen Balilla
el sun de tütt i trumbèt
l'ha sunaa i Vesper.

Hinn cumpagn de giünch,
i spad svendüü
L'Aguila de l'Austria
l'ha giamò perdüü i penn
El sangh de l'Italia
e 'l sangh pulacch
lee (l'Austria) l'ha trincaa insèma 'l Cusacch
ma (el sangh) el gh'ha brüsaa 'l cör.

Grafia Classega:

Fradej d'Italia
l'Italia la s'è dessedada
e la s'è coronada 'l coo
cont l'elm del Sippi
Indova l'è che l'è la vittoria?
Che la ghe dia tant de coo (a l'Italia)
perchè 'l Signor l'ha creada (la vittoria)
s'ciava de Roma.

Strengemmes a cort,
semm pront a morì.
Semm pront a morì,
L'Italia la n'ha ciamaa.
Strengemmes a cort,
semm pront a morì.
Semm pront a morì,
L'Italia la n'ha ciamaa.
Sí!

De secoj ne riden adree
e ne meten i pee in coo a nujolter.
perchè semm minga on popol,
perchè semm minga unii.
Ch' on' unega bandera la ne catta su,
cont ona speranza:
de fondes insemma.
La vora l'è giamò sonada.

Unemmes, amemmes,
l'union e l'amor
fann vedè ai popoj,
i straa del Signor.
Giuremm de fà liber
el soeul de nassida:
unii, per D.. (fras putost blasfema e minga voltada in Lombard),
chilè che l'è che 'l ne po batt?

Dij Alp a la Sezilia,
l'è on Lignagn departutt,
hinn tucc di Ferruccio
ghe n'hann 'l coeur, ghe n'hann la man
I bagaj d'Italia
se ciamen Balilla
el son de tutt i trombett
l'ha sonaa i Vesper.

Hinn compagn de giunch,
i spad svenduu
L'Aguila de l'Austria
l'ha giamò perduu i penn
El sangh de l'Italia
e 'l sangh polacch
lee (l'Austria) l'ha trincaa insemma 'l Cosacch
ma (el sangh de l'Italia) 'l gh'ha brusaa 'l coeur.

Division aministrativa[Mudifega | mudìfica 'l sorgènt]

L'Italia la gha i regiun, i pruinci e i cumüni.

Lingov[Mudifega | mudìfica 'l sorgènt]

Economia[Mudifega | mudìfica 'l sorgènt]


 
I stat de l'Europa
LocationEurope.png
Albania | Andora | Armenia2 | Austria | Azerbaigian1 | Belgi | Bielurüssia | Bosnia e Erzegovina | Bülgaria | Cechia | Cipru2 | Cità del Vatican | Cruazia | Danimarca | Estonia | Finlandia | Frància | Georgja1 | Germania | Grecia | Irlanda | Islànda | Itàlia | Kazakhstan1 | Letònia | Liechtenstein | Lituània | Lüssemburg | Macedonia | Malta | Muldavia | Monaco | Muntenegru | Nurvegja | Paes Bass | Pulònia | Portugàl | Reegn ünii | Rumanìa | Rüssia1 | San Marin | Serbia | Sluvachia | Sluvenia | Spagna | Svezzia | Svízzera | Türchìa1 | Ucraina | Ungarìa |
1. Statt parzialmeent a l'Asia. 2. Statt geugràficameent a l'Asia, però suveent cunsideraa cuma part d'Europa per resunn stòrich e cülturaj.