Црна Гора

Црна Гора
Црна Гора; Црна Гора; Crna Gora
Знаме	Грб
	Химна: Oj, svijetla majska zoro; Ој, светла мајска зоро; За жал, вашиот прелистувач или има оневозможено JavaScript, или нема ниту еден поддржан изведувач.; Можете да го преземете клипот или да преземете изведувач за да ја пуштите снимката во вашиот прелистувач. ;
	Местоположбата на Црна Гора (зелено) на Европскиот континент (темнозелено) — [Легенда]
Главен град; (и најголем)	Подгорица1; 42°47′ СГШ 19°28′ ИГД /
Службен јазик	црногорски
Народности (2003)	44,98 % Црногорци,; 28,73% Срби,; 8,65% Бошњаци,; 4,91% Албанци,; 3,31% Муслимани и др.
Демоним	Црногорец
Уредување	парламентарна република
Establishment
Површина
Население
БДП (ПКМ)	проценка за 2011 г.
БДП (номинален)	проценка за 2010 г.
ИЧР (2013)	▲ 0.789; висок · 51ва
Валута	Евро (EUR)
Часовен појас	CET (UTC+1)
Се вози на	десно
НДД	.me
Повик. бр.	382
	1 Традиционална престолнина е Цетиње.

Црна Гора (црногорски и српски: Црна Гора / Crna Gora) — независна држава на Балканскиот Полуостров. Земјата на југозапад излегува на Јадранското Море, додека на запад граничи со Хрватска, на северозапад со Босна и Херцеговина, на североисток со Србија, на исток со Косово и на југозапад граничи со Албанија.^[4] Најголем и главен град на Црна Гора е Подгорица, а Цетиње е назначен за „престолнина“ на Црна Гора како поранешен кралски главен град.^[5]

Историјата на Црна Гора датира уште од IX век со основањето на Дукља, вазална држава на Византија. За тоа време, Дукља била владеена од династијата Воисављевиќи. Во 1042 година, на крајот од дваесетипетгодишното владеење, кралот Воислав ја добил битката кај Бар против Византија и Дукља станала независна држава. Својот подем и просперитет, Дукља ги здобила за време на владеењето на крал Михаило и неговиот син крал Богин.^[6] Од XI век државата почнала да се нарекува Кнежевство Зета, но оваа држава завршила со нејзиното инкорпорирање кон Рашка и почетокот на династијата Црноевиќи кога Зета почнала да се нарекува и со денешното име - Црна Гора. Од Отоманската империја, Црна Гора се одделила во 1878 година. Од 1918 година државата била дел од повеќето политички формации на Југославија, за на 21 мај 2006 година на референдум Црна Гора гласа за независност, додека на 3 јуни истата година независноста и официјално била прогласена.

Според Индексот на човеков развој, Црна Гора е класифицирана како развиена држава. Црна Гора е член на ООН, ОБСЕ, Советот на Европа и различни меѓународни организации. Црна Гора има поднесено барање за членство во ЕУ.^[7] Покрај тоа, Црна Гора е и кандидат за членство во НАТО.^[8]

Етимологија[уреди | уреди извор]

Името Црна Гора за прв пат се користи во 1296 година во прозивот на српскиот крал Стефан Урош II во контекст на регионот околу Скадарско Езеро.^[9] Ова име најверојатно потекнува како карактеристика на регионот околу Ловќен кој бил прекриен со густа шума. Неговото значење се наоѓа во старословенскиот топоним за големи и густи гори или црни шумски предели^[10].

Горноспоменатиот регион стана познат како "Стара Црна Гора" во XIX век за да се разликува од новоосвоената територија Брда. Црна Гора се зголеми неколку пати до XX век како резултат од војните против Турците, кога Црна Гора ја имаше освоено и Стара Херцеговина и делови од Метохија и јужна Рашка. Државата, територијално, многу малку се промена од тогаш, ја изгуби Метохија, а ја доби Бока Которска.

Во италијанските документи Црна Гора за прв пат се споменува во 1348 година како Cerna Gora, а додека во Дубровачката република во 1379 со назив Cernagora^[11].

Името на државата во повеќето западноевропски јазици рефлектира усвојување на италијанско-венецискиот збор monte negro (на модерен италијански тоа е monte nero), што значи "црна гора или планина", којшто датира од ерата на венециската хегемонија во регионот во средниот век. Останатите јазици, посебно блиските, го користат истото име "Црна Гора".

Историја[уреди | уреди извор]

Главна статија: „Историја на Црна Гора“.

Првите забележани жители на територијата на Црна Гора биле Илирите. Во 9 година Римјаните ја освоиле Црна Гора. Во V век и VI век територијата била населена од словените кои оформиле полу-независна држава Дукља која била во добри односи со Рашка и Византија.

Дукља станала независна од Византија во 1042 година. Во наредните неколку декади Дукља ја проширила својата територија до соседната Рашка и Босна и била призната како кралство. Моќта на Дукља почнала да се намалува во XI век и во 1186 година таа била освоена од српскиот крал Стефан Немања и преименувана во Зета. По падот на српската држава во XIV век. Покасно Црна Гора била владеена од неколку кралски семејства, од кои последни биле Црнојевиќите. Во 1499 година Црна Гора била дел од Отоманската империја.

Никола I Петровиќ, крал на Црна Гора

Под водство на единствениот црногорски крал Никола I Петровиќ се создало Кнежевството Црна Гора кое се здобило со независност од Турција. За време на Покасно Црна Гора била под владеење на Австро-Унгарија, Кралството СХС, СФРЈ, СР Југославија и Србија и Црна Гора. Својата независност ја стекнала на 3 јуни 2006 година.

Географија и клима[уреди | уреди извор]

Главна статија: „Географија на Црна Гора“.

Релјефна карта на Црна Гора

Црна Гора се наоѓа на Балканскиот полуостров и се граничи со: Хрватска, Босна и Херцеговина, Србија (Косово) и Албанија. Главен град на Црна Гора е Подгорица, додека историска престолнина е Цетиње. Поголеми градови во Црна Гора се: Никшиќ, Пљевља, Биело Поле, Цетиње, Бар, Будва, Херцег Нови и други.

Поголемиот дел од Црна Гора е планински со високи врвови покрај границите со Србија и Албанија. Мал рамничарски дел има над Подгорица и покрај приморјето. Најниска надморска височина е во долината на реката Зета. Еден од позначајните црногорски врвови е Боботов Кук со висина од 2.522 метри. Највисокиот врв на Црна Гора е Зла Колата (2534 м н.в.) в Проклетие.

Политички систем[уреди | уреди извор]

Главна статија: „Политики на Црна Гора“.

Претседателската палата во Цетиње.

Црна Гора е дефинирана како „граѓанска, демократска, еколошка држава со социјална правда базирана на владеењето на правото“. Таа е независна и самостојна република со усвоен устав на 22 октомври 2007 година.

Претседателот на Црна Гора е на чело на државата кој е избран за период од пет години преку регуларни претседателски избори. Тој ја претставува државата како дома, така и во странство. Неговото седиште е во Цетиње. Моментален претседател на Црна Гора е Филип Вујановиќ, заменик-претседател на владеачката Демократска партија на социјалисти на Црна Гора.

Владата на Црна Гора е извршното тело во државата. На чело на владата е премиерот на Црна Гора. Моментален премиер на Црна Гора е Игор Лукшиќ и владата е составена од членови на Коалицијата за европска Црна Гора.

Парламентот на Црна Гора е еднодомна институција која донесува закони, усвојува договори, го назначува премиерот и министрите. Моментален претседател на парламентот на Црна Гора е Ранко Кривокапиќ и парламентот има 81 пратеник.

Административна поделба[уреди | уреди извор]

Главна статија: „Административна поделба на Црна Гора“.

Црна Гора е поделена на 21 општина и две градски општини, дел од општина Подгорица:

Општините во Црна Гора.

Демографија[уреди | уреди извор]

Главна статија: „Демографија на Црна Гора“.

Етнички состав[уреди | уреди извор]

Етничка карта на Црна Гора според пописот од 2011.

Според пописот од 2011 година, Црна Гора имала население од 620.029 жители и најбројни етнички групи се Црногорците и Србите. 63.23% биле градско население, додека 36.77 било рурално население.^[1] Во бројки, населението изгледа вака^[1]:

	Број	%
Вкупно	620.029	100
Црногорци	278.865	44.98
Срби	178.110	28.73
Бошњаци	53.605	8.65
Албанци	30.439	4.91
Муслимани	20.537	3.31
Хрвати	6.021	0.97
Египќани	2.054	0.33
Роми	6.251	1.01
Срби-Црногорци	2.103	0.34
Црногорци-Срби	1.833	0.30
Југословени	1.154	0.19
Руси	946	0.15
Македонци	900	0.15
Босанци	427	0.07
Словенци	354	0.06
Унгарци	337	0.05
Муслимани-Црногорци	257	0.04
Горанци	197	0.03
Муслимани-Бошњаци	183	0.03
Бошњаци-муслимани	181	0.03
Црногорци-муслимани	175	0.03
Италијанци	135	0.02
Германци	131	0.02
Турци	104	0.02
регионална припадност	1.202	0.19
без определба	3.0170	4.87
други	3.358	0.54

Попис од 2003[уреди | уреди извор]

Етничка карта на Црна Гора според пописот од 2003.

Според пописот во 2003 година, Црна Гора имала 620.145 жители и воглавно населението било составено од Црногорци, Срби, Бошњаци, Хрвати и Албанци. Во бројки, етничкиот состав на населението изгледало вака:

	Број	%
Вкупно	620.145	100
Црногорци	267,669	43.16
Срби	198,414	31.99
Бошњаци	48,184	7.77
Албанци	45,163	5.03
Муслимани	24,625	3.97
Хрвати	6,811	1.1
Роми	2,601	0.42
Југословени	1,860	0.3
други	38,818	6.26

Вероисповед[уреди | уреди извор]

Главни статии: „Религија во Црна Гора“ и „Црногорска Православна Црква“.

Карта на главните религии според пописот од 2011.

Повеќето од жителите на Црна Гора се православни, припадници на Црногорската православна црква и на СПЦ. Според уставот на Црна Гора, религијата е одвоена од државата и Црна Гора ја гарантира слободата за верска припадност. Покрај православната религија, втора по големина е исламската религија. Од вкупното население според пописот од 2011,^[1] 75.77% се Христијани, а 19.11 се Муслимани, односно :

	Број	%
Вкупно	620.029	100
Православна вероисповед	446.858	72.07
Исламска вероисповед/ муслиманска вероисповед	118.477 (99.038 исламска, 19.439 муслиманска)	19.11 (15.97 исламска, 3.14 муслиманска)
Католичка вероисповед	21.299	3.44
Атеисти	7.667	1.24
Христијани	1.460	0.24
Адвентисти	894	0.14
Агностици	451	0.07
Јеховини сведоци	145	0.02
Протестанти	143	0.02
Будисти	118	0.02
без определба	16.180	2.61
други	6.337	1.02

Белешка: Во пописот од 2011 година, има две посебни графи за Исламот, односно исламска вероисповед и муслиманска вероисповед.

Попис од 2003[уреди | уреди извор]

Соборната црква Воскресение Христово во Подгорица

Процентуално, религиите според пописот од 2003 се застапени вака:

	Број	%
Вкупно	620,145	100
Православие	460,383	74.24
Ислам	110,034	17.74
Католицизам	21,972	3.54
други	27,756	4.48

Јазици[уреди | уреди извор]

Мнозинските јазици во Црна Гора по општини според пописот од 2011.

Поголем дел од црногорското население зборува на српски јазик, поточно на ијекавскиот дијалект. Со независноста на Црна Гора се развила и идејата за посебен црногорски јазик кој сè уште не е кодифициран. Сепак, црногорскиот јазик е прв официјален јазик во Црна Гора, но службени јазици се и: албански јазик, српски јазик, босански јазик и хрватски јазик. Според пописот од 2011, во Црна Гора се зборува на^[1]:

	Број	%
Вкупно	620.029	100
српски	265.895	42.88
црногорски	229.251	36.97
босански	33.077	5.33
албански	32.671	5.27
српскохрватски	12.559	2.03
ромски	5.169	0.83
бошњачки	3.662	0.59
хрватски	2.791	0.45
руски	1.026	0.17
српско-црногорски	618	0.10
македонски	529	0.09
црногорско-српски	369	0.06
унгарски	225	0.04
хрватско-српски	224	0.04
англиски	185	0.03
германски	129	0.02
словенечки	107	0.02
романски	101	0.02
мајчин јазик	3.318	0.54
регионални јазици	458	0.07
без определба	24.748	3.99
други	2.917	0.47

Попис од 2003[уреди | уреди извор]

Според пописот од 2003 година во Црна Гора се зборува на:

	Број	%
Вкупно	620,145	100
српски	393,740	63.49
црногорски	136,208	21.96
босански	34,078	5.49
албански	32,603	5.26
хрватски	2,791	0.45
други	20,725	3.34

Економија[уреди | уреди извор]

Главна статија: „Економија на Црна Гора“.

Еден од главните туристички центри, Будва.

Економијата на Црна Гора воглавно е базирана на услугите. Според ММФ, номиналниот БНП на Црна Гора во 2008 бил $4.822 милијарди, додека БНП по глава на жител бил 11.091 долар. Во 2007 година било пресметано дека 72.4% од БНП на Црна Гора потпаѓа под секторот на услуги, 17.6% на индустриското производство и земјоделството со 10%. Од индустријата, Црна Гора произведува алуминиум и челик. Туризмот е значајна стопанска гранка во државата. Во 2007 околу 1 милион туристи ја посетиле Црна Гора и заработила 480 милиони евра. Официјална валута во Црна Гора е еврото.

Култура[уреди | уреди извор]

Главна статија: „Култура во Црна Гора“.

Културата на Црна Гора била под влијание на повеќе различни влијанија низ историјата. На таа култура влијаело православието, словенството, европската и исламската култура. Црна Гора има повеќе културни знаменитости од готскиот и барокскиот стил. Брегот на Црна Гора е познат по религиозните објекти од двете христијански религии.

Наводи[уреди | уреди извор]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 „Попис на населението на Црна Гора, 2011“ (на црногорски). 2011. http://www.monstat.org/userfiles/file/popis2011/saopstenje/saopstenje(1).pdf. конс. 12 јули 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 „Montenegro“. International Monetary Fund. http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=69&pr.y=3&sy=2008&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=943&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=. конс. 6 мај 2011.
↑ „2014 Human Development Report Summary“. United Nations Development Programme. 2014. стр. 21–25. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf. конс. 27 јули 2014.
↑ „goo - Google Maps“. Maps.google.co.uk. 1 јануари 1970. http://maps.google.co.uk/maps?hl=en&tab=wl&q=goo. конс. 1 октомври 2011.
↑ Basic data of Montenegro^{[мртва врска]}
↑ „Duklja, the first Montenegrin state“. Montenegro.org. http://www.montenegro.org/duklja.html. конс. 1 октомври 2011.
↑ Vucheva, Elitsa. „Montenegro files EU membership application“. Euobserver.com. http://euobserver.com/9/27301. конс. 1 октомври 2011.
↑ „Crna Gora u predvorju NATO-a“. Pcnen.com. http://pcnen.com/detail.php?module=15&news_id=869. конс. 1 октомври 2011.
↑ Стара Црна Гора, Јован Ердељановић, 34. стр.
↑ Павичевић, Бранко (1982). Енциклопедије Југославије. ЈЛЗ Загреб.
↑ Ћоровић, Владимир. Историја српског народа. http://www.rastko.org.rs/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/4_5_l.html.

Поврзано[уреди | уреди извор]

Портал „Црна Гора“

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Повеќе за Црна Гора на збратимените проекти на Википедија
	Дефиниции и преводи на Викиречник ^?
	Податотеки на Ризницата ^?
	Образовни ресурси на Викиуниверзитет ^?
	Новинарски известувања на Викивести ^?
	Мисли на Викицитат ^?
	Изворни текстови на Викиизвор ^?
	Прирачници на Викикниги ^?
^?	Информации за патување во Википатување ^? ^?