Turkanma
Flag |
Valdkundznam |
Pälidn | Ankar |
Eläjiden lugu (2013) | 76 667 864[1] ristitud |
Pind | 783,562[2] km² |
Kel' | turkan |
Valdkundan pämez' | Redžep Tajip Erdogan |
Päministr | Ahmet Davutoglu |
Religii | islam |
Valüt | turkanman lir (TRY) |
Internet-domen | .tr |
Telefonkod | +90 |
Aigvö | tal'vel UTC+2 kezal UTC+3 |
Turkanma vai Turcii (turkan kelel: Türkiye), täuz' oficialine form — Turkanman (Turcijan) Tazovaldkund (turk. Türkiye Cumhuriyeti), om valdkund Azijan suvipäivlaskmas, paloin Evropan suvipäivnouzmas (20% eläjid da 3% territorijad). Pälidn om Ankar, kaikiš suremb lidn — Stambul.
Vspäi 1952 valdkund om PAKO:n ühtnijaks.
Südäiolend
Istorii[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]
Valdkundan aluz oli pandud tazovaldkundaks vl 1923 redukun 29. päiväl Osmanan imperijan jagon satuseks.
Vl 1980 sodakukerduz oli valdkundas.
Jäl'gmäine Konstitucii[3] (turk.: Anayasa) om nellänz' lugul. Se tuli väghe vl 1982 kül'mkun 7. päiväl sodaohjastusen aigan, äiluguižiden möhembaižiden vajehtusidenke.
Geografijan andmused[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]
Turkanma otab Anatolijan pol'sart da paloin Armeništ mägištod.
Turkanma om mavaldkundröunoiš Grekanmanke (röunan piduz — 192 km) da Bolgarijanke (223 km) päivlaskmas, Gruzijanke (273 km), Armenijanke (311 km), Azerbaidžananke (17 km) da Irananke (534 km) päivnouzmas, Irakanke (367 km) da Sirijanke (899 km) suves. Ühthine röunoiden piduz om 2816 km. Valdkundan pohjoižed randad lainištab Must meri, suvižed randad — Keskmeri, päivlaskmaižed randad — Egeine meri da Mramormeri. Ühthine randanpird — 7200 km.
Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Ararat-mägi (5166 m).
Londuseližed pävarad oma kivihil', metallad (raudkivend, vas'k, kuld, hrom, magnii, artut', barii, stroncii), antimonii, bor; toižed varad — mramor, mouckivi, perlit, korund, jartal', savi, mahuz, gidroenergii.
Politine sistem[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]
Ohjandusen form om unitarine konstitucine parlamentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident (turk.: Cumhurbaşkanı). Parlament änestab prezidentan kandidatoid, sid' kaik rahvaz valičeb prezidentad videks vodeks, ühten kahtenden strokun om voimuz. Parlament-žo valičeb ohjastusen (turk.: Bakanlar Kurulu) ministrid ičeze ühtnijoišpäi, ezinijan partijan lider tegese päministraks (turk.: Başbakan) paksus, nelläks vodeks. Ohjastuz om radonoigendajan tobmuden pä.
Parlament om üks'kodine Sur' Nacionaline Suim (turk.: Türkiye Büyük Millet Meclisi — TBMM) vai muite Suim (Medžlis) (turk.: Meclis) 550 ühtnijanke. Kaik rahvaz valičeb heid nelläks vodeks. Partijoiden äniden barjer om 10% putumha parlamentha.
Prezidentad valitihe vl 2014 elokun 10. päiväl kaikel rahvahal ezmäižen kerdan valdkundan istorijas. Nügüdläine prezident om Redžep Tajip Erdogan vs 2014 elokun 28. päiväspäi (sai 51,79%). Järgvaličendad parlamentha oliba vl 2015 kezakun 7. päiväl. Nügüdläine päministr om Ahmet Davutoglu vs 2014 elokun 28. päiväspäi.
Administrativiž-territorialine jagand[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]
Kacu kirjutuz: Turkanman administrativiž-territorialine jagand.
Turkanma alajagase 81 agjaha (üks'lugu turk.: il). Agjad alajagadas 957 rajonha (üks'lugu turk.: ilçe) vl 2013. Äjad rajonad alajagase lidn- da küläkundoihe (üks'lugu turk.: belediye). Lidnad alajagadas fartaloihe (üks'lugu turk.: mahalle).
Mugažo valdkundan agjoid ühtenzoittas 7 statistižhe regionha.
Eläjad[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]
Turkanmas elädas turkad.
Turkanman 6 lidnad-millionerad (vl 2012[4], surembaspäi penembha) oma: Stambul, Ankar, Izmir, Burs, Adan, Gaziantep.
Ižanduz[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]
Turkanman päeksport om erazvuiččed sobad (läz 20%), elektromašiništ da koditehnik (läz 15%), avtod da jüguavtod dai niiden varapalad (11%), raud da teraz (7%); toine eksport — söndtavarad (5%), kivivoi (3%), kuld (2%), šinad (1%), cement (1%).
Homaičendad[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]
- ↑ Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2013. — Türkiye İstatistik Kurumu (tuik.gov.tr). (turk.)
- ↑ Turkanman pind. — Mail'man faktoiden kirj (Cia.gov). (angl.)
- ↑ Turkanman Konstitucijan tekst vl 2001 Vikipurtkiš. (angl.)
- ↑ Turkanma: järedad lidnad vozil 1990, 2000, 2007, 2012. — World-gazetteer.com. (angl.)
Irdkosketused[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]
- Turkan Tazovaldkundan prezidentan oficialine sait. (turk.) (angl.)
- Turkan Tazovaldkundan parlamentan oficialine sait. (turk.) (angl.) (fr.) (kazah.) (saks.) (arab.) (isp.) (kit.) (ven.)
- Turkanman statistikan institut. (turk.) (angl.)
- Turkanman turizman oficialine portal. (turk.) (angl.)
- Venäman sur'oigenduzkund Turkanmas. (ven.) (turk.) (angl.)
Evropan valdkundad | ||
Alamad | Albanii | Andorr | Armenii1 | Azerbaidžan1 | Avstrii | Bel'gii | Bolgarii | Bosnii da Gercegovin | Čehanma | Danii | Estinma | Francii | Grekanma | Gruzii1 | Horvatii | Irlandii | Islandii | Ispanii | Italii | Kazahstan1 | Kipr1 | Latvii | Litvanma | Lihtenštein | Lüksemburg | Mad'jaranma | Makedonii | Mal't | Moldov | Monako | Mustmägi | Norvegii | Pol'šanma | Portugalii | Ročinma | Romanii | San Marino | Saksanma | Serbii | Slovakii | Slovenii | Suomenma | Sur' Britanii | Šveicarii | Turkanma1 | Ukrain | Vatikan | Vaugedvenäma | Venäma1 | ||
1 Om Azijas mugažo. |
Azijan valdkundad | ||
Afganistan | Araban Ühtenzoittud Emiratad (AÜE) | Armenii | Azerbaidžan1 | Bahrein | Bangladeš | Brunei | Butan | Egipt2 | Filippinad | Gruzii1 | Indii | Indonezii3 | Iordanii | Irak | Iran | Izrail' | Japonii | Jemen2 | Kambodž | Kazahstan1 | Katar | Kipr1 | Kirgizstan | Kitai | Korejan Rahvahaliž-Demokratine Tazovaldkund | Korejan Tazovaldkund | Kuveit | Laos | Livan | Malaizii | Mal'divan Sared | Mjanmar | Mongolii | Nepal | Oman | Pakistan | Päivnouzmaine Timor | Saudan Arabii | Singapur | Sirii | Šrilank | Tadžikistan | Tailand | Turkanma1 | Turkmenistan | Uzbekistan | Venäma1 | Vjetnam | ||
1 Om Evropas mugažo. 2 Om Afrikas mugažo. 3 Om Valdmerimaiš mugažo. |