Indonesia
|
|||||
| Arwyddair: Bhinneka Tunggal Ika (Undod mewn Amrywiaeth) |
|||||
| Anthem: Indonesia Raya | |||||
 |
|||||
| Prifddinas | Jakarta | ||||
| Dinas fwyaf | Jakarta | ||||
| Iaith / Ieithoedd swyddogol | Bahasa Indonesia | ||||
| Llywodraeth | Gweriniaeth | ||||
| • Arlywydd | Joko Widodo |
||||
| Annibyniaeth • Datganwyd • Cydnabuwyd |
Oddiwrth yr Iseldiroedd 17 Awst 1945 27 Rhagfyr 1949 |
||||
| Arwynebedd - Cyfanswm - Dŵr (%) |
1,904,569 km² (16fed) 4.85 |
||||
| Poblogaeth - Amcangyfrif 2005 - Cyfrifiad 2000 - Dwysedd |
222,781,000 (4fed) 206,264,595 117/km² (84fed) |
||||
| CMC (PGP) - Cyfanswm - Y pen |
Amcangyfrif 2005 $977.4 biliwn (15fed) $4,458 (110fed) |
||||
| Indecs Datblygiad Dynol (2004) | 0.711 (108fed) – canolig | ||||
| Arian cyfred | Rupiah (IDR) |
||||
| Cylchfa amser - Haf |
(UTC+7 i +9) | ||||
| Côd ISO y wlad | .id | ||||
| Côd ffôn | +62 |
||||
Ynysfor mwyaf y byd yw Gweriniaeth Indonesia neu Indonesia. Mae'r wlad hon yn gorwedd rhwng cyfandiroedd Asia ac Awstralia yn ogystal â rhwng Cefnfor India a'r Cefnfor Tawel. Y gwledydd cyfagos yw Malaysia (ceir ffin rhyngddynt ar ynys Borneo, Kalimantan yw enw'r rhan sy'n perthyn i Indonesia), Papua Gini Newydd (ceir ffin rhyngddynt ar ynys Gini Newydd, sef ynys Irian yn Bahasa Indonesia) a Dwyrain Timor (ceir ffin rhyngddynt ar ynys Timor).
Ynysoedd[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae gan Indonesia 18,108 o ynysoedd, gyda phobl yn byw ar tua 6,000 ohonynt. Mae'r ynysoedd sy'n perthyn yn gyfangwbl i Indonesia yn cynnwys:
Mae'r brifddinas, Jakarta, ar ynys Jawa. Jakarta yw'r ddinas fwyaf, yn cael ei dilyn gan Surabaya, Bandung, Medan, a Semarang.
Taleithiau[golygu | golygu cod y dudalen]
Rhennir Indonesia yn 33 o daleithiau:
Hanes[golygu | golygu cod y dudalen]
Morwyr o Portiwgal oedd yr Ewropeaid cyntaf i gyrraedd ynysoedd Indonesia yn 1512. Dilynwyd hwy gan fasnachwyr o'r Iseldiroedd a Phrydain. Yn 1602 sefydlwyd Cwmni India'r Dwyrain yr Iseldiroedd (VOC), a'r cwmni yma oedd y pwer mawr yn yr ynysoedd hyd 1800, pan ddaethant yn rhan o ymerodraeth yr Iseldiroedd dan y llywodraeth.
Yn ystod yr Ail Ryfel Byd meddiannwyd yr ynysoedd gan Japan. Ar ddiwedd y rhyfel yn Awst 1945, cyhoeddodd y cenedlaetholwyr Indonesaidd, dan arweiniad Sukarno, wladwriaeth annibynnol. Ceisiodd yr Iseldiroedd ad-ennill grym, ond wedi cryn dipyn o ymladd gorfodwyd hwy i gydnabod annibyniaeth Indonesia yn Rhagfyr 1949.
Bu Sukarno yn arlywydd hyd 1968. Gwanychwyd ei safle yn ddirfawr gan ddigwyddiadau 30 Medi 1965, pan laddwyd chwech cadfridog yn yr hyn a hawlid oedd yn ymgais gan Blaid Gomiwnyddol Indonesia (PKI) i gipio grym. Ymatebodd y fyddin, dan arweiniad y cadfridog Suharto, trwy ladd miloedd lawer o gomiwnyddion ac eraill y dywedid eu bod mewn cydymdeimlad â hwy. Credir i rhwng 500,000 a miliwn o bobl gael eu lladd. Daeth Suharto yn arlywydd yn ffurfiol ym mis Mawrth 1968.
Yn ystod cyfnod Suharto bu tŵf economaidd sylweddol, ond effeithiwyd ar yr economi yn ddifrifol gan broblemau economaidd Asia yn 1997 a 1998. Cynyddodd protestiadau yn erbyn Suharto, ac fe'i gorfodwyd i ymddiswyddo ar 21 Mai 1998. Yn 1999 pleidleisiodd Dwyrain Timor i adael Indonesia a dod yn wladwriaeth annibynnol.
Yn dilyn ymddiswyddiad Suharto, sefydlwyd trefn fwy democrataidd, a chynhaliwyd yr etholiad uniongyrchol cyntaf i ddewis Arlywydd yn 2004.
Arlywyddion Indonesia[golygu | golygu cod y dudalen]
- 1945–1967: Sukarno (1901–1970)
- 1967–1998: Suharto (1921–2008)
- 1998–1999: Bacharuddin Jusuf Habibie (1936)
- 1999–2001: Abdurrahman Wahid (1940)
- 2001–2004: Megawati Sukarnoputri (1947)
- 2004–heddiw: Susilo Bambang Yudhoyono (1949)
Ecoleg[golygu | golygu cod y dudalen]
Oherwydd maint a hinsawdd drofannol Indonesia, yma y ceir y lefel ail-fwyaf o fioamrywiaeth yn y byd; dim ond Brasil sydd a lefel uwch. Ar yr ynysoedd gorllewinol, ceir anifeiliad tebyg i'r rhai ar gyfandir Asia. Mae nifer o'r rhywogaethau o famaliaid mawr megis Teigr Sumatra, Rheinoseros Java, yr Orangutan, yr Eliffant ac eraill mewn perygl o ddiflannu. Mae llawer o'r fforestydd trofannol wedi eu colli yn y blynyddoedd diwethaf, oherwydd torri coed, llawer ohono yn anghyfreithlon, a llosgi'r coed yn fwriadol.
Disgrifiodd y naturiaethwr o Gymro, Alfred Russel Wallace, y llinell rhwng rhywogaethau Asiaidd a rhywogaethau Awstralaidd, a elwir yn Linell Wallace. Mae'n gwahanu Kalimantan a Sulawesi, yna'n gwahanu Lombok a Bali. I'r dwyrain o'r llinell yma, mae'r anifeiliaid a phlanhigion o fathau Awstralaidd.
Economi[golygu | golygu cod y dudalen]
Roedd Indonesia un un o'r aelodau a sefydlodd ASEAN yn 1967.
Albwm[golygu | golygu cod y dudalen]
- Indonesia
-
Amgueddfa Genedlaethol Indonesia, Jakarta
-
Cofeb Genedlaethol Indonesia
-
Wisma 46, adeilad swyddfeydd uchaf Indonesia, Jakarta
-
Jalan Thamrin, prif stryd Jakarta
-
Gorsaf Gambir, Jakarta
-
Stadiwm Bung Karno, sy'n gallu dal 100,000 o wylwyr
-
Map o Indonesia
-
Taleithiau Indonesia
-
Malioboro, streyd enwocaf Yogyakarta
-
Bws Trans Jogja, Yogyakarta
-
Bwydydd Indonesaidd, yn cynnwys Soto Ayam (chicken soup), sate kerang (shellfish kebabs), telor pindang (preserved eggs), perkedel (fritter), and es teh manis (sweet iced tea)
-
An Indonesian Army infantryman participating in the U.N.'s Global Peacekeeping Operation Initiative
-
Pindad Panser "Anoa" shown during Indo Defense and Aerospace Expo 2008
-
Llongau Llynges Indonesia
-
Awyren B-25 Mitchell Llu Awyr Indonesia yn y 1950au
-
Mazda6 used by the Jakarta Metro Highway Patrol (Ditlantas Polda Metro Jaya) as a patrol car
-
Mitsubishi Lancer used by Vital Object Protection of Indonesian National Police
-
GE U20C in Indonesia, #CC201-05
-
GE U20C "Full-Width Cabin" in Indonesia, #CC203-22
-
GE U20C full computer control locomotive in Indonesia, #CC204-06
