Andonésia
Modelo:Anfo/Paíç La Andonésia, ouficialmente República de la Andonésia (Modelo:Lang-id), ye un paíç localizado antre l Sudiste Asiático i la Oustrália, sendo cumpuosto pul maior arquipélago de l mundo, las Ilhas de Sonda,[1] i inda la metade oucidental de la Nuoba Guiné, cumprendendo cerca de Modelo:Formatnun:17508 ilhas.[2][3] Por ser un arquipélago, ten frunteiras terrestres cula Malásia, an Bornéu, cun Timor-Leste, i cula Papua-Nuoba Guiné; i marítimas culas Filipinas, Malásia, Singapura, Palau, Oustrália i cul stado andiano de Andaman i Nicobar. La localizaçon antre dous cuntinentes, la Ásia i la Oceania, faç de la Andonésia ua nacion trascontinental. La Andonésia ye ua república,[4] cun poder legislatibo i persidente eileitos por sufrágio ounibersal,[5] sendo sue capital la cidade de Jacarta. Ye un de ls nembros fundadores de la ASEAN i nembro de l G-20. L'eiquenomie andonésia ye la décima oitaba maior eiquenomie de l mundo i 15.º maior an paridade de poder aquesitibo .
L'arquipélago andonésio ten sido ua region de grande amportança pa l comércio zde ls seclos VI i BII, quando Srebijaya ampeçou a comerciar cula China i cula Índia. Depuis de comerciantes assumiren l Eislon, i durante la Era de ls Çcubrimientos, las poténcias ouropeias ampeçórun la çputar l monopólio de l comércio de las speciaries nas ilhas Molucas. Anque sue grande populaçon i regiones densamente poboadas, la Andonésia ten bastas árias zabitadas que a tornan un de ls países de l mundo cun mais biodibersidade.[6]
Zde ls purmeiros seclos de l'era crestiana, gobernantes locales gradatibamente absorbian, modelos culturales, políticos i relegiosos strangeiros, i reinos hindus i budistas florescírun. La Stória de la Andonésia ten sido anfluenciada por poderes strangeiros atraídos por sous recursos naturales. Comerciantes muçulmanos trouxírun l Eislon. Las poténcias ouropeias trouxírun l cristandade, i, para alhá desso, lutórun antre si para monopolizar l comércio de speciaries nas ilhas Maluku durante la Era de ls Çcubrimientos. Depuis de trés seclos i meio de colonialismo houlandés, la Andonésia garantiu sue andependéncia passado la Segunda Guerra Mundial. I la Stória de la Andonésia zde anton ten sido un período turbulento, culs zafios colocados pulas catástrofes naturales, la corrupçon, l separatismo, un porcesso de democratizaçon, i ls períodos de rápida mudança eiquenómica. La nacion atual de la Andonésia ye ua república persidencial unitarista cumpuosta por trinta i trés porbíncias.[7]
Cun mais de 230 milhones d'habitantes,[8] ye l quarto paíç mais populoso de l mundo i l purmeiro antre ls países eislámicos.[4] Atrabeç de sues numerosas ilhas, l pobo andonésio stá çtribuído por çtintos grupos étnicos, lenguísticos i relegiosos. L lema nacional Vhinneka Tunggal Ika ("Ounidade na dibersidade") articula la dibersidade qu'hai na nacion.[4] La Andonésia ye un paíç rico an queston de recursos naturales, cuntrastando cun sue populaçon, que ye, an maiorie, de baixa renda.[9]
Tabela de cuntenido
Eitimologie[eiditar | editar código-fonte]
L nome "Andonésia" deriba de l latin andus i de l griego nesus, que senefica "ilha".[10] L nome data de l seclo XVIII, precedendo la formaçon dua Andonésia andependiente.[11] An 1850, George Earl, etnólogo anglés, propós ls tenermos Andunesianes, ó tamien Malayunesianes, para se referir als habitantes de l "arquipélago andígena" ó "arquipélago malaio".[12] Na mesma publicaçon, un de ls studantes de Earls, James Richardson Logan, outeliza la palabra "Andonésia" cumo sinónimo de "arquipélago andígena".[13][14] Antretanto, ls académicos nerlandeses que screbírun publicaçones nas Índias Ourientales negában a ousar l bocábulo Andonésia, usando an sou lugar tenermos cumo Maleische Archipel ("Arquipélago Malaio"); Nederlandsch Oost Andië (Índias Ourientales Nerlandesas); de Oost (l leste); i anclusibe Ansulinde.Modelo:Nota de rodapie[15]
A partir de 1900 l'uso de l termo Andonésia se tornou mais quemun an círclos académicos fura de ls Países Baixos, i grupos nacionalistas andonésios adotórun l termo para spanson política.[15] Adolf Bastian, de la Ounibersidade de Berlin, popularizou l nome ne l sou libro Andonesien oder die Eislas ç Malayischen Archipels, 1884–1894. L purmeiro erudito andonésio a outelizar l nome fui Suwardi Suryaningrat (Ki Hajar Dewantara), quando an 1913 stableciu ua amprensa ne ls Países Baixos cul nome Andonesisch Pers-mesa.[11]
Stória[eiditar | editar código-fonte]
Pré-Stória i período Pré-Colonial[eiditar | editar código-fonte]
Restos fosselizados de Homo eretus, popularmente coincido cumo Home de Jaba, sugíren que la Andonésia tenga sido habitada de Modelo:Formatnun:2000000 la Modelo:Formatnun:500000 anhos atrás, aprossimadamente.[17] L Homo-sapienes chegou a la region, probabelmente, hai Modelo:Formatnun:45000 anhos.[18] Ls austronésios, que custituen la maiorie de la populaçon moderna de l paíç, eimigrórun al sudeste asiático a partir de l'ilha de Formosa. Por buolta de l'anho 2000 a.C., chegórun a la Andonésia i spandiran sous territórios pa las ilhas melanésias de l'ouriente.[19] Ne ls percípios de l seclo VIII a.C., las cundiçones agrícolas eideales i l'aperfeiçoamiento de las técnicas de l cultibo de l'arroç permitiran l surgimiento de pequeinhas aldés i reinos.[20] La posiçon stratégica de la Andonésia stimulou l comércio antre las ilhas i cul cuntinente. Por eisemplo, las relaçones culs reinos de la China i de la Índia se stablecírun hai bários seclos antes de Cristo,[21] l que demunstra que l comércio siempre fizo parte de la stória de la Andonésia.[22][23]
Antre ls seclos VII i XIB, formórun-se, nas ilhas de Samatra i Jaba, bários reinos hindus i budistas[24][25]. dous grandes reinos que surgiran nessa época fúrun l Srebijaya i Majapahit. De l seclo VII até l seclo XIV, l reino budista de Srebijaya, an Samatra, creciu debrebe.[26] An sou auge, l Srebijaya cuntrolaba zde l'oeste de Jaba até la península malaia. Ne l seclo XIV, tamien surgiu l reino hindu de Jaba Ouriental, Majapahit, que cunseguiu oubter poder subre l território que ye la maior parte de la Andonésia atual i subre quaije to la Península Malaia.[26]
Cula chegada de comerciantes árabes de Gujarate (Índia) ne l seclo XII, l Eislon tornou-se la religion dominante na maior parte de l'arquipélago, ampeçando al norte de Samatra.[27] Outras árias de la Andonésia als poucos adotórun l'eislamismo, l que l tornou la religion dominante an Jaba i Samatra ne l final de l seclo XVI. L'eislamismo se misturou l'anfluéncias culturales i relegiosas de la region, que moldórun la forma predominante de l'eislamismo na Andonésia, particularmente an Jaba.[28] Sultanatos eislámicos cumo l de Matórun i de Banten se anstalórun na region.[29]
Período colonial[eiditar | editar código-fonte]
Quando ls ouropeus eilhi chegórun an percípios de l seclo XVI (an 1511, Francisco Serron juntamente cun António de Abreu chegórun a las ilhas Molucas), ampeçórun a dominar ls reinos qu'eilhi eisistian, na sue buntade de monopolizar l comércio de las speciaries.[30]
La stória de la colonizaçon nerlandesa de la Andonésia ampeçou cula spediçon de Cornelis de Houtman. Ne l seclo XVII, ls nerlandeses, atrabeç de la cumpanha Houlandesa de las Índias Ourientales, stablecírun na region la sue quelónia de las "Índias Ourientales Nerlandesas"[31] (sin, inda assi, cunseguiren acupar la quelónia pertuesa de Timor). Durante la maior parte de l período colonial, l cuntrole nerlandés subre l'arquipélago quedou restrito a las zonas costeiras, nua acupaçon que durou até l seclo XX. Las tropas nerlandesas stában custantemente ambolbidas an sufocar rebeliones.[32] L'anfluéncia de líderes locales, tales cumo l príncepe Diponegoro ne l centro de Jaba, Vonjol Eiman an Samatra central i Pattimura nas Molucas i ua sangrenta guerra an Aceh, que durou trinta anhos, debelitórun i reduziran las fuorças melitars nerlandesas.[32]
Reboluçon Nacional de la Andonésia[eiditar | editar código-fonte]
Durante la Segunda Guerra Mundial, ls Países Baixos, qu'habien sido acupados pula Almanha Nazista, perdírun la sue quelónia pa ls japoneses.[33] Cul fin de la guerra, Sukarno, que tenie coperado culs japoneses, declarou la andependéncia de la Andonésia, mas ls aliados apoiórun l eisército nerlandés a tentar recuperar la sue quelónia. La guerra pula andependéncia, chamada reboluçon Nacional de la Andonésia, durou mais de quatro anhos i ambolbiu un sporádico, mas sangrento cunflito armado anterno, liebantes políticos i dues grandes anterbençones diplomáticas anternacionales.
Las fuorças nerlandesas nun cunseguiran prebalecer als andonésios, sendo spulsos passado muita resisténcia[34]. Ambora las fuorças nerlandesas cuntrolassen las bilas i cidades an redutos republicanos an Jaba i Samatra, nun cuntrolában las aldés i l campo. Assi, la república de la Andonésia acabou por prebalecer, tanto atrabeç de la diplomacie anternacional, cumo atrabeç de la detreminaçon de la Andonésia an cunflitos armados an Jaba i an outras ilhas. La reboluçon treminou an dezembre de 1949, quando, passado pressones anternacionales, ls Países Baixos reconhecírun formalmente l'andependéncia de la Andonésia.[35][36]
Pós-andependéncia[eiditar | editar código-fonte]
Antre ls anhos de 1963 i 1965, l partido Quemunista de la Andonésia, que mantenie relaçones secretas cula China quemunista de Mao Tsé Tung, eilaborou un praino para fortalecer l gobierno pró-Pequin de Sukarno. L'eideia era decapitar l'alto comando anticomunista de l'eisército para manter mais de la metade de l Eisército, dous terços de la Aeronáutica i un terço de la Marina alinhados al partido Quemunista de la Andonésia. An 30 de setembre de 1965, l praino fui colocado an prática i l xefe de l Eisército i outros cinco generales fúrun presos i eisecutados.[37] Assi i to esse praino fracassou, pus Suharto, un general até anton de pouca spresson, staba anformado subre esse praino, sperou la prison i eisecuçon de ls generales para debrebe tomar l poder.[38] L golpe de Stado de l general Suharto, apoiado puls Stados Ounidos[39] i sous aliados, derrubou l gobierno de l líder populista Sukarno an 1965, sob l pretesto de deter l'abanço quemunista. Fui un banho de sangre que bitimou carta eiletrónica de 500 mil d'andonésios supostamente quemunistas.[40] De caráter agressibo, melitarista i eissencialmente corruto, la ditadura de Suharto promobiu la represson i l'oupresson de la populaçon.[41][42] Reforçou, tamien, la centralizaçon política i l spansionismo. Assi, poderien ampedir la dibersidade eisistente ne l paíç i reforçar las tensones outónomas oupositoras a la custituiçon dua "Grande Andonésia". Cun esso, houbo cunflitos outónomos nas ilhas Molucas, an Samatra, na Nuoba Guiné, an Celebes i Bornéu i frunteiriços cula Malásia i Papua-Nuoba Guiné.
Suharto fui releito cinco bezes[43] i gobiernou l paíç cula ajuda de ls melitares mas, cula crise eiquenómica asiática de 1997, l paíç boltou a la rebelion i l persidente fui oubrigado a renunciar i antregou l poder al sou Bice-Persidente, B. J. Habibie.[43] Inda assi, las eileiçones de 1999 fúrun perdidas por Habibie para Megawati Sukarnoputri, filha de Sukarno, que nun chegou a ser ampossada, tenendo sido sustituída pul sou partido político por Abdurrahman Wahid. La crise de Timor-Leste birou las cartas i Megawati boltou a la persidéncia an 2001. An 2004, nas purmeiras eileiçones diretas, fui eileito l'atual persidente, Susilo Bambang Yudhoyono.[44][45]
Geografie[eiditar | editar código-fonte]
La Andonésia ten Modelo:Formatnun:17508 ilhas de las quales cerca de 6000 son habitadas[2][3]. Las percipales son Jaba, Samatra, Bornéu (cumpartilhada cula Malásia i Brunei), Nuoba Guiné (cumpartilhada cula Papua-Nuoba Guiné) i Celebes. La Andonésia ten frunteiras terrestres solo cula Malásia (na ilha de Bornéu), Papua-Nuoba Guiné (na Nuoba Guiné) i Timor-Leste, na ilha de Timor. Para alhá desso, solo alguns streitos sepórun la Andonésia de Singapura, Filipinas i Oustrália. La capital, Jacarta, stá localizada na ilha de Jaba i ye la maior cidade de l paíç, seguida de Bandung, Surabaya, Medan i Semarang.[46]
Cun Modelo:Formatnun:1904569 Km²,[4] la Andonésia ye l décimo sesto paíç mais stenso de l mundo, an tenermos de superfice.[47] Sue densidade populacional ye de 134 hab./Km², la 88ª mais alta de l mundo,[48] anquanto Jaba, l'ilha mais poboada de l mundo[49] ten ua densidade populacional de 940 hab./Km². Cun 4884 m d'altitude, l Puncak Jaya, an Papua, ye l punto mais eilebado de la Andonésia, anquanto l lago Toba an Samatra ye l lago mais stenso de l paíç, cun ua ária de 1145 Km². Ls maiores rius de l paíç stan an Kalimantan, de ls quales se outelizan cumo bie de quemunicaçon i trasporte antre ls habitantes de l'ilha.[50]
Situando-se antre las placas tetónicas de l Pacífico, Ouro-Asiática i Ando-australiana, la Andonésia ye un paíç cun muitos bulcones i cun frequentes sismos, cun pul menos 150 bulcones atibos,[51] ancluindo l Krakatoa i l Tambora, famosos por sues erupçones debastadoras ne l seclo XIX. Antre ls zastres causados pula atebidade sísmica recente, se ancontran l Sismo de l Ouceano Índico de 2004, que matou cerca de Modelo:Formatnun:170000 pessonas ne l norte de Samatra[52] i l Sismo de Jaba de maio de 2006. Inda assi, la cinza bulcánica ye un de ls percipales fatores que cuntribuen pa l'alta fertelidade de l tierra que ten mantido la densidade populacional de Jaba i Vali.[53]
Por se ancontrar nas prossimidades de la Linha de l Eiquador, la Andonésia ten un clima tropical, cun defrentes temporadas de monçones, de chubas i de seca. La precipitaçon média anual barie de 1780 mn nas prainadas até 6100 mn nas regiones muntanhosas. Giralmente, l'umidade ye alta, cun média de cerca de 80%. Las temperaturas barian pouco al longo de l'anho, an Jacarta, las médies son de 26 a 30 °C.[54]
Meio ambiente[eiditar | editar código-fonte]
L fato de star localizada nas regiones tropicales, l clima i la geografie de l'arquipélago fázen de la Andonésia l segundo paíç de l mundo an biodibersidade (atrás solo de l Brasil).[55] Sue flora i fauna ye cumo ua mistura antre speces de la Ásia i Australásia.[56] Ua beç relacionadas pa l cuntinente asiático, las ilhas de Samatra, Jaba, Bornéu i Bali, ténen ua bariadade de fauna asiática. Speces cumo l tigre, alifante, rinoceronte, ourangotango i leopardo yá fúrun abundantes, percipalmente na region leste de Bali, mas l númaro d'andibíduos i sue çtribuiçon fúrun reduzidos drasticamente ne ls radadeiros anhos. Las florestas cobren cerca de 60% de l paíç.[57] An Samatra i Kalimantan las speces begetales son predominantementes de la Ásia. Inda assi, las florestas de l'ilha de Jaba ten sido çtruídas an grande parte debido a l'atebidade houmana.
La grande populaçon i la rápida andustrializaçon ténen trazido porblemas ambientales grabes para paíç, que muitas bezes ténen ua prioridade mais baixa debido als altos nibles de pobreza.[58] Antre ls percipales porblemas ambientales ancontran-se l çmatamiento an grande scala, poluiçon, geston de resíduos, la çponibelidade d'auga i geston d'augas residuales.[58] La çtruiçon de l'habitat amenaça la subrebibéncia de bárias speces andémicas naturales i andígenas, ancluindo 140 speces de mamíferos eidantificadas pula Ounion Anternacional para Cunserbaçon de la Natureza (IUCN) cumo speces amenaçadas, qu'eidantificou quinze speces cumo speces amenaçadas de stinçon, antre ls quales l'ourangotango-de-samatra.[59]
Demografie[eiditar | editar código-fonte]
Segundo l censo nacional de 2000, la populaçon andonésia ascende la mais de 206 milhones d'habitantes,[60] i para mediados de la década de 2000, la Ouficina de Statísticas Centrales de la Andonésia i Statísticas de la Andonésia, stimában ua populaçon de 222 milhones.[61][62] Pa l'anho de 2009, la populaçon de l paíç chegou a 229,5 milhones.[63] Ye l quarto paíç mais populoso de l mundo, superado solo por República Popular de la China, Índia i Stados Ounidos. Mais de 130 milhones d'andonésios biben na ilha de Jaba, l'ilha mais poboada de l mundo. Anque un porgrama bastante eficaç de planeijamiento fameliar que se hai amplementado an 1990, stima-se que la populaçon chegue a 288 milhones d'habitantes an 2050, baseada na atual taxa de crecimiento anual, an 1,25%.[64]
La maiorie de ls andonésios son çcendentes de pobos faladores de lénguas austronésias, cujos lénguas probénen de l protoaustronésio, l qu'andica que la sue ourige ye probable de Taiwan. Ls melanésios son l grupo de populaçon mais amportante de l paíç, qu'habitan la parte central de la Andonésia.[65] Ne l paíç coeisisten mais de 300 etnias natibas, cun mais de 700 lénguas i dialetos.[66][67] La maior etnia ye la jabanesa, que repersenta mais de 42% de la populaçon i son l grupo dominante de l punto de bista político i cultural.[68] Ls sundaneses (malaios natibos) i ls madureses son las etnias mais numerosas depuis de ls jabaneses.Modelo:Nota de rodapie Ls andonésios ténen un nacionalismo qu'al mesmo tiempo lida cula fuorte eidantidade regional de cada pobo.[69] Giralmente, la quemunidade bibe nun ambiente harmónico, inda que tensones antre sociales i relegiosos téngan zamcadeado óndias de bioléncia.Modelo:Nota de rodapie[70][71][72][73] Ls andonésios-chineses son ua minorie étnica anfluente que cumprende menos de 1% de la populaçon.[74] Grande parte de la propiadade pribada i de la riqueza comercial de l paíç ye cuntrolada por chineses,[75][76] l que ten cuntribuído pa l'oumiento dun ressentimiento i anclusibe atos de bioléncia contra eilhes.[77][78][79]
Cidades mais populosas[eiditar | editar código-fonte]
Modelo:Cidades mais populosas de la Andonésia
Política[eiditar | editar código-fonte]
La Andonésia ye ua república persidencialista. Cumo se trata dun stado unitairo, l poder se cuncentra ne l gobierno central. L Persidente, que ye xefe de stado i de l gobierno, ye eileito diretamente para mandatos de 5 anhos, junto cul bice-persidente. Passado la renúncia de Suharto an 1998, las struturas políticas i gobernamentales sofrírun amportantes reformas. Rializórun-se quatro emendas la Custituiçon de 1945Modelo:Nota de rodapie, que renobórun ls poderes eisecutibo, legislatibo i judiciairo.[80] L persidente ye l Xefe de Stado i l comandante de las fuorças armadas i l diretor de l'admenistraçon anterna, de la criaçon de políticas i de las relaçones steriores. Para alhá desso, ye l persidente que nomeia l cunseilho de menistros, que nun son oubrigados a ser nembros eileitos de l poder legislatibo. Las eileiçones persidenciales de 2004 fúrun las purmeiras an que l pobo eilegeu diretamente l persidente i l bice-residente, por sufrágio ounibersal.[5][81] L persidente ye eileito por cinco anhos i solo puode se releger por ua única beç.[82]
L percipal cuorpo legislatibo de l paíç ye l Majelis Permusyawaratan Rakyat (MPR)[83] ó "Assemblé Cunsultiba Popular", que cunsiste de l Dewan Perwakilan Rakyat (DPR) ó Cunseilho Repersentatibo de l Pobo, eileito para mandatos de 5 anhos, i de l Dewan Perwakilan Daerah (DPD) ó Cunseilho de ls Repersentantes Regionales. Depuis de las eileiçones de 2004, l MPR tornar-se-iba un parlamiento bicameral cula criaçon de l DPD cumo nuoba segunda cámara. Las percipales funçones de l MPR son rebisar i aprobar emendas pa la custituiçon, fazer l juramiento de l persidente i tamien processar l mesmo persidente, d'acuordo cula legislaçon.[80] L DPD ye ua cámara relatibamente nuoba adonde se atenden ls assuntos de cunho regional. L DPD cumprende quatro nembros eileitos por cada porbíncia, ls quales nun pertencen la nanhun partido político.[84]
An cuntreste cula política anti-amperialista contra las poténcias oucidentales i las tensones cula Malásia durante l regime de Sukarno, las relaçones anternacionales de la Andonésia zde la chamada "nuoba orde" se baseian na coperaçon política i eiquenómica culas naciones oucidentales.[85] L paíç mantén streitas relaçones cun sous bezinos ne l sudeste asiático i ye un nembro fundador de la Associaçon de las Naciones de l Sudiste Asiático (ANSA).[86]
Simblos nacionales[eiditar | editar código-fonte]
Bandeira[eiditar | editar código-fonte]
La bandeira nacional de la Andonésia ye chamada "Sang Sake Merah Putih". Cunforme l'artigo 35 de la Custituiçon de 1945, la bandeira ye cumpuosta por dues faixas de dimensones eiguales, a superior ye de quelor burmeilha i a anferior ye branca.[87]
Brason d'armas[eiditar | editar código-fonte]
L Garuda Pancasila ye l Brason de Armas de la Andonésia.[88] La parte percipal ye l Garuda, ua spece de águila dourada cun un escudo ne l peito i un rolo dominado puls pies que traç l lema de l paíç. Garuda ye ua figura mitológica, un grande páixaro mítico qu'aparece an ambas las mitologies, de l hinduísmo i budismo.[88]
Hino nacional[eiditar | editar código-fonte]
Andonesie Raya ye l nome oufecial de l hino nacional de la Andonésia.[89] L'hino fui apersentado pul cumpositor Wage Rudolf Soepratman ne l die 28 d'outubre de 1928, na cumbençon nacional de ls moços an Batabie, atual Jacarta. Esse hino marca inda l nacimiento dun mobimiento nacionalista na Andonésia. Fui scolhido cumo hino nacional quando fui proclamada l'andependéncia de la Andonésia an 1945[90].
Subdebisones[eiditar | editar código-fonte]
De l punto de bista admenistratibo, la Andonésia stá debedida an 33 porbíncias[7] (antre las quales, 3 son territórios de regime special, Aceh i Yogyakarta, i l território de la cidade capital, Jacarta). Las percipales porbíncias, subdebididas an çtritos, son: Samatra, Papua (Irian Jaya), Riau, Riau Kepulauan, Sulawesi (la sudoeste), Kalimantan (al sul), Celebes (al sul), Irian Jaya (l'oeste), Jaba (l'oeste), Kalimantan (l'oeste), Nusa Tenggara (l'oeste), Sulawesi (l'oeste) i Samatra (l'oeste).
Las porbíncias de Aceh , Jacarta , Yogyakarta , Papua i Papua Oucidental ténen mais prebilégios legislatibos i un maior grau d'outonomie de l gobierno central. L gobierno de Aceh, por eisemplo, ten l dreito de stablecer un sistema judicial andependiente (an 2003, anstituiu l'eisigéncia oubrigatória de Sharie).[91] Se cuncediu la porbíncia de Yogyakarta la cundiçon de region semi outónoma an reconhecimiento de sou papel fundamental na luita de ls republicanos durante la guerra d'andependéncia andonésia.[92] A la Papua, antes Irian Jaya, se cuncediu l statuto de region semi outónoma an 2001, anquanto que Jacarta se tornou ua region "special" por ser la capital de l paíç.[93]
Eiquenomie[eiditar | editar código-fonte]
La Andonésia ye la maior eiquenomie de l Sudiste Asiático i tamien ye nembro de l G-20.[94] L Perduto Anterno Bruto se stima an 444 bilhones de dólares.[95] i an 2008, l PIB nominal per capita era de 1.950 dólares.[95] L percipal setor eiquenómico ye l de serbícios, repersentando 45,3% de l PIB. Ye seguido pula andústria (40,7%) i l'agricultura (14%).[96] Inda assi, la agricultura amprega mais pessonas de l que ls outros setores, acupando 44,3% de ls 95 milhones de trabalhadores ne l paíç. L setor de serbícios amprega 36,9% i l'andústria amprega 18,8%.[97] Las percipales andústrias son la petrolífera i de gáç natural, para alhá de la andústria téxtil, de papel i de minerales, anquanto que ls percipales perdutos agrícolas son arroç, milho, mandioca, patata-doce, tabaco, xá, café, speciaries i borraixa.
An 2005, ls percipales mercados de sportaçon de la Andonésia éran l Japon (22,3%), Stados Ounidos (13,9%), China (9,1%) i Singapura (8,9%) anquanto que la maiorie de las amportaçones benien de l Japon (18%), China (16,1%) i Singapura (12,8%).[4] Ne l mesmo anho, la Andonésia alcançou l superábit comercial cun mais de 83 bilhones de dólares benidos de sportaçon i mais de 62 bilhones gastos cun amportaçon.[4] L paíç ten ua ampla bariadade de recursos naturales, ancluindo l petrólio, l gáç natural, stanho, cobre i ouro. Las percipales amportaçones andonésias ancluen máquinas i eiquipamientos, perdutos químicos, cumbustibles i alimientos.[4]
An 2008, la Andonésia suspendiu l'adeson a la OPEP, la qual era nembro de pleno dreito zde 1962.[98]
Cultura[eiditar | editar código-fonte]
La Andonésia ten por buolta de 783 grupos étnicos[99], cada qual cun sues defrenças culturales zambolbidas durante seclos i anfluenciadas por índiane ls, árabes, chineses, malaios i ouropeus. Las beilças tradecionales jabanesas i balinesas, por eisemplo, cuntén aspetos de la cultura i mitologie hindu. Las anfluéncias mais dominantes na arquitetura andonésia son tradecionalmente andianas, inda qu'eisistan anfluéncias arquitetónicas d'outros pobos.
L çporto na Andonésia ye, an giral, d'ourientaçon masculina, anquanto eibentos sportibos son frequentemente associados cun jogos eilegales.[100] Ls sportes mais populares son badminton[101] i futebol. Ls eibentos çportibos na Andonésia son ourganizados pula Comisson Nacional Sportiba Andonésia (KONI), cumo ls Jogos Nacionales, rializados la cada quatro anhos.[101]
La gastronomie barie de region para region, i ye mui anfluenciada pula cozina chinesa, ouropeia i andiana.[102] L percipal alimiento ye l arroç, giralmente serbido cun chicha i legumes. Las speciaries, leite de coco, peixe i frango tamien son alimientos bastante ousados.Modelo:Nota de rodapie[103]
L'eibidéncia mais antiga de scrita na Andonésia ye ua série d'anscriçones an sánscrito, datada de cerca de l seclo V d.C. Las figuras mais amportantes na literatura moderna de la Andonésia ancluen ls outores houlandeses Multatuli, que criticou l'abuso sofrido puls andonésios sob l domínio colonial houlandés, Muhammad Yamin i Hamka, que éran ls scritores nacionalistas mais anfluentes de l paíç antes de l'andependéncia,[104] i Pramoedya Ananta Toer, l scritor mais coincido de la Andonésia.[105][106]
Religion[eiditar | editar código-fonte]
Defrentes religiones son praticadas ne l paíç, i sue anfluéncia na bida cultural, eiquenómica i política de l paíç ye seneficatiba.[107] Cun base ne l censo de 2000, aprossimadamente 86,1% de la populaçon segue l Eislon (custituídos por xiitas i sunitas), 8,7% de la populaçon ye crestiana (dentre ls quales 3% son católicos), para alhá desso, 3,4% ye budista i 1,8% de la populaçon segue l Hinduísmo, para alhá d'outras religiones nun specificadas.[4][108]
Anque de la libardade relegiosa, l stado solo reconhece 6 religiones (eislamismo, protestantismo, catolicismo, anduísmo, budísmo, i cunfucionismo), la belhete d'eidentidade de la Andonésia specifica la qual dessas 6 religiones l cidadano pertence, l'ateísmo nun ye reconhecido ne l paíç.
Notas
Refréncias
- ↑ .com.br/pages.php?recid=194 Andonésia. Pedal na strada. Páigina bejitada an 1 de márcio de 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Fondo Monetário Anternacional (2006). Report fur Seleted Countries and Subjets. FMI.org. Páigina bejitada an 28 de febreiro de 2011. ((en))
- ↑ 3,0 3,1 .com/Regions/ Andonesie regiones. Andonext (arquibo) (2005). Páigina bejitada an 28 de febreiro de 2011. ((en))
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 CIA - The World Fatbook. CIA. Páigina bejitada an 28 de febreiro de 2011. ((en))
- ↑ 5,0 5,1 AFP (10 d'agosto de 2002). .pt/Mundo/prossimo-persidente-andonesio-bai-ser-eileito-por-sufragio-ounibersal_168890 Próssimo Persidente andonésio bai ser eileito por sufrágio ounibersal. Publico .pt. Páigina bejitada an 15 de márcio de 2011.
- ↑ .com.br/anfo_biodibersidade23.html Biodibersidade. Anstituto AquaLung. Páigina bejitada an 30 de márcio de 2011.
- ↑ 7,0 7,1 Portal de las Quemunidades Pertuesas. .pt/web/guest/listapaises/ID República de la Andonésia. Secomunidades .pt. Páigina bejitada an 3 de márcio de 2011.
- ↑ .com.br/geografie/andonesie.htn Andonésia. Mundo Eiducaçon. Páigina bejitada an 30 de márcio de 2011.
- ↑ .com/node/7925064?story_id=7925064 The Andonesian eiquenomy is growing. But so, unfortunately, is poberty (14 de setembre de 2006). Páigina bejitada an 28 de febreiro de 2011. ((en))
- ↑ Modelo:Cita libro
- ↑ 11,0 11,1 Modelo:Cita web
- ↑ Modelo:Cita libro
- ↑ Modelo:Cita libro
- ↑ Modelo:Cita libro
- ↑ 15,0 15,1 Modelo:Cita libro
- ↑ La short story of Andonesie : the unlikely nation?. Allen & Unwin, 2003.
- ↑ .com.br/primitiba/homes_primatas.html Homes pré-stóricos. Páigina bejitada an 28 de febreiro de 2011.
- ↑ Smithsonian, La Grande Migraçon houmana, p.2 ((en))
- ↑ Taylor, p.5-7 ((en))
- ↑ Taylor, p.8-9 ((en))
- ↑ Taylor, p.15-18
- ↑ Taylor, p. 3, 9, 10–11, 13, 14–15, 18–20, 22–23
- ↑ Vickers, p. 18–20, 60, 133–134
- ↑ Taylor, pp. 22–26
- ↑ Ricklefs, p. 3
- ↑ 26,0 26,1 .com/t/f/2377-andon%C3%A9sia-la-era-de ls-reinos-hindus-i-budistas/ L'era de ls reinos hindu-budistas. AndonesiaIndonesie .com. Páigina bejitada an 14 d'abril de 2011.
- ↑ Ricklefs, p.3-14
- ↑ Ricklefs, p.12-14
- ↑ Guillot, Claude (1990). The Sultanate of Banten. Gramedie Book Publishing Dibesion. p. 17. ((en))
- ↑ Ricklefs, M.C. La Story of Modern Andonesie Since c. 1300, Segunda eidiçon. Londres: MacMillan, 1993. p.22–24 p. ((en))
- ↑ Ricklefs, p. 24
- ↑ 32,0 32,1 Schwartç, p. 3-4
- ↑ Dower, John W. War Without Mercy: Race and Power in the Pacific War (1986; Pantheon; ISBN 0-394-75172-8)
- ↑ Friend (2003). p. 35
- ↑ John Pike (2005). Andonesian War of Andependence. Global Security.org. Páigina bejitada an 6 d'abril de 2011. ((en))
- ↑ Taylor, p. 325
- ↑ Friend, p. 107-109
- ↑ Jon Halliday Jung Chang. Mao - La Stória Çconhecida. 1.ed. , 2006. pp. 992.
- ↑
Debes specificar títalo = i url = al ousar l
Modelo:Citar web. Parámetros çponibles:{{citar web |url = |ano = |titulo = |mes = |acessodata = |formato = |acessodiames = |obra = |acessomesdia = |publicado = |acessoano = |paginas = |autor = |lingua = |ultimo = |doi = |primeiro = |arquivourl = |autorlink = |arquivodata = |coautores = |citacao = |data = }}
Carlos Lopes (03/10/2003). . Jornal Hora de l Pobo. Páigina bejitada an 2009-07-19.
Debes specificar títalo = i url = al ousar l
Modelo:Citar web. Parámetros çponibles:
{{citar web
|url = |ano =
|titulo = |mes =
|acessodata = |formato =
|acessodiames = |obra =
|acessomesdia = |publicado =
|acessoano = |paginas =
|autor = |lingua =
|ultimo = |doi =
|primeiro = |arquivourl =
|autorlink = |arquivodata =
|coautores = |citacao =
|data =
}}
Biquipédia:!Artigos cun citaçones quebradas
. Fuolha de Pernambuco (29/01/2000). Páigina bejitada an 2009-07-19.
- ↑ Adrian Bickers, La Story of Modern Andonesie. Cambridge University Press, p. 163; 2005 ((en))
- ↑ David Slater, Geopolitics and the Post-Colonial: Rethinking North-South Relationes, London: Blackwell, p. 70 ((en))
- ↑ 43,0 43,1 Suharto. Páigina bejitada an 30 de márcio de 2011. ((en))
- ↑ .com.br/mundo/2009/07/09/cunfirmada+releicao+de l+persidente+de la+andonesie+7202942.html Cunfirmada releiçon de l persidente de la Andonésia. Radadeiro Segundo. Páigina bejitada an 30 de márcio de 2011.
- ↑ Ricardo Setti (23 de márcio de 2011). .com.br/blog/ricardo-setti/tag/susilo-bambang-yudhoyono/ Quien baterá l campeon mundial de botos, l persidente de la Andonésia, Susilo Yudhoyono?. Beija.abril .com. Páigina bejitada an 30 de márcio de 2011.
- ↑ Witton, p. 139, 181, 251, 435 ((en))
- ↑ CIA (2006). CIA: The World Fatbook -- Country Cumparison - Area. The World Fatbook. Páigina bejitada an 4 de márcio de 2011.
- ↑ CIA (2006). .com/rankings/geography/population_density_2006_1.html Population density - Persones per sq Km 2006 country rankings. The World Fatbook. Páigina bejitada an 4 de márcio de 2011.
- ↑ Joshua Calder (2007). .com/POPULATB2.htn Most Populous Eislands. Wolrd Eisland Anfo .com. Páigina bejitada an 4 de márcio de 2011. ((en))
- ↑ .com/ancyclopedie_761573214/Republic_of_Andonesie.html Republic of Andonesie. MSN Ancarta (2008). Arquibado zde l .com/ancyclopedie_761573214/Republic_of_Andonesie.html#s4 ouriginal, de 28 de márcio de 2008. Páigina bejitada an 4 de márcio de 2011. ((en))
- ↑ Porgrama global de bulcanismo (2009). Global Bolcanisn Porgran - Bolcanoes of the Wrold - Bolcanoes of Andonesie. Bolcano.si.edu. Páigina bejitada an 4 de márcio de 2011. ((en))
- ↑ ONU (2006). .ptsunamispecialenboy.org/country/houmantoll.asp UN Ouffice of the Special Amboy fur Tsunami Recobey - Countries. Tsunami Special Amboy.org.. Páigina bejitada an 4 de márcio de 2011. ((en))
- ↑ Whitten, p. 95-97 ((en))
- ↑ UI.ac.id (2007).. Ounibersidade de la Andonésia. Páigina bejitada an 4 de márcio de 2011. ((en))
- ↑ Lester, p.7
- ↑ Hani Mumtazah (2003). Andonesie's Natural Wealth: The Right of la Nation and Heir People. Eislan On-Line.net.. Páigina bejitada an 8 d'abril de 2011. ((en))
- ↑ UNEP (2009). Globalis - an anteratibe world map. Globalis.edu. Páigina bejitada an 8 d'abril de 2011. ((en))
- ↑ 58,0 58,1 Jason R. Miller (1997). Deforestation in Andonesie and the Ourangutan Population. TEDCO Study. Páigina bejitada an 8 d'abril de 2011. ((en))
- ↑ Paul Massicot (2006). Animal Anfo - Andonésia. Animal Anfo .com. Páigina bejitada an 8 de márcio de 2011.
- ↑ Brief Analysis
- ↑ Tingkat Kemiskinan di Andonesie Tahun 2005–2006
- ↑ BPS
- ↑ .com/wg.php?x=&men=gpro&lng=s&ç=wg&geo=-49&srt=pnan&col=dq&msç=1500&geo=0 World Gazetter. Páigina bejitada an 28 de febreiro de 2011. Modelo:S
- ↑ [World Population Prospets (2008) http://sa.un.org/unpp/ United Nationes]
- ↑ Dawson, p.7
- ↑
Debes specificar títalo = i url = al ousar l
Modelo:Citar web. Parámetros çponibles:
{{citar web
|url = |ano =
|titulo = |mes =
|acessodata = |formato =
|acessodiames = |obra =
|acessomesdia = |publicado =
|acessoano = |paginas =
|autor = |lingua =
|ultimo = |doi =
|primeiro = |arquivourl =
|autorlink = |arquivodata =
|coautores = |citacao =
|data =
}}
Biquipédia:!Artigos cun citaçones quebradas
Spat Web Asociation (2009). . 2009. Páigina bejitada an 30 de nobembre de 2009.
Debes specificar títalo = i url = al ousar l
Modelo:Citar web. Parámetros çponibles:
{{citar web
|url = |ano =
|titulo = |mes =
|acessodata = |formato =
|acessodiames = |obra =
|acessomesdia = |publicado =
|acessoano = |paginas =
|autor = |lingua =
|ultimo = |doi =
|primeiro = |arquivourl =
|autorlink = |arquivodata =
|coautores = |citacao =
|data =
}}
Biquipédia:!Artigos cun citaçones quebradas
I. Merdekawaty (2006). . 2008. Páigina bejitada an 30 de nobembre de 2009.
- ↑ Kingsbury, p. 131
- ↑ Ricklefs, p. 256
- ↑ Modelo:Cita web
- ↑ Modelo:Cita web
- ↑ Modelo:Cita libro
- ↑ Modelo:Cita web
- ↑ Modelo:Cita libro
- ↑ Schwarç, pp. 53, 80–81
- ↑ Friend, pp. 85–87, 164–165, 233–237
- ↑ Modelo:Cita web
- ↑ Modelo:Cita web
- ↑ Modelo:Cita web
- ↑ 80,0 80,1 Susi Dwi Harijanti, Tin Lindsey (2006). «Andonesie: General eiletiones test the amended Custitution and the new Custitutional Court» (an anglés). Anternational Journal of Custitutional Law 4 (1): p. 138–150
- ↑ Carter Center (2004). The Carter Center 2004 Andonesie Eiletion Report. Carter Center.org, arquibado zde l ouriginal an 30 de júnio de 2008. Páigina bejitada an 3 de márcio de 2011. ((en))
- ↑ _ (2002), The fourth Amendment of 1945 Andonesie Custitution, Capítulo III – L poder eisecutibo, Art. 7. ((en))
- ↑ Cunseilho repersentante de l Pobo (2000). Ketetapan MPR-RI Nomor II/MPR/2000 tentang Perubahan Kedua Peraturan Tata Tertib Majelis Permusyawaratan Rakyat Republik Andonesie. MPR.go.id. Páigina bejitada an 3 de márcio de 2011. (an andonésio)
- ↑ Assemblé Cunsultiba (2000). Third Amendment to the 1945 Custitution of The Republic of Andonesie. Gtzsfdn.or.id.. Páigina bejitada an 12 de márcio de 2011. ((en))
- ↑ William Frederick (1993). Foreign Policy. Country Studies.ua. Páigina bejitada an 30 d'abril de 2011. ((en))
- ↑ CIA (2009). Andonesie (10/09). state.gob. Páigina bejitada an 30 d'abril de 2011.
- ↑ Ambaixada de la Andonésia ne l Brasil. Páigina bejitada an 24 de márcio de 2011.
- ↑ 88,0 88,1 .com.br/asiatico/andonesie.html República de la Andonésia. Girafamania. Páigina bejitada an 24 de márcio de 2011.
- ↑ Andonesie. nationalanthems.anfo. Páigina bejitada an 19 de márcio de 2011. ((en))
- ↑
Você deve especificar título = e url = ao usar a
Predefinição:Citar web. Parâmetros disponíveis:
{{citar web
|url = |ano =
|titulo = |mes =
|acessodata = |formato =
|acessodiames = |obra =
|acessomesdia = |publicado =
|acessoano = |paginas =
|autor = |lingua =
|ultimo = |doi =
|primeiro = |arquivourl =
|autorlink = |arquivodata =
|coautores = |citacao =
|data =
}}
.
- ↑ Miller, Michelle Ann (2004). .com/cuntent/routledg/caet/2004/00000005/00000003/art00005 The Nanggroe Aceh Darussalan law: la serious respunse to Acehnese separatisn?. Asian Ethnicity 5. Páigina bejitada an 3 de márcio de 2011. ((en))
- ↑ Cunseilho Repersentante de l pobo (1974). Andonesie Law Ne l. 5/1974 Cuncerning Basic Principles on Admenistration in the Region. Gtsfdn.or.id. (arquibo). Páigina bejitada an 3 de márcio de 2011. ((en))
- ↑ Richel Dursin (2004). Nieuwe pagina 1. The Jakarta Post, arquibado zde l ouriginal an 29 d'abril de 2008. Páigina bejitada an 3 de márcio de 2011. ((en))
- ↑ What is G-20?. G-20.org. Páigina bejitada an 2 de márcio de 2011.((en))
- ↑ 95,0 95,1 Fondo Monetário Anternacional (abril de 2007). Report fur Seleted Countries and Subjets. Páigina bejitada an 2 de márcio de 2011. ((en))
- ↑ Eiquenomic and social commesion fur Asia and the Pasific (2004). Sub Committe on Statistics: First Session 18–20 February 2004. UNESCAP.org. Páigina bejitada an 2 de márcio de 2011. ((en))
- ↑ Banco Mundial (2008). Andonesie at la Glance. World Bank.org. Páigina bejitada an 2 de márcio de 2011.
- ↑ Andonésia deixa OPEP. Ouronews (28 de maio de 2008). Páigina bejitada an 2 de márcio de 2011.
- ↑ Grupos Étnicos de la Andonésia. joshuaprojet.net. Páigina bejitada an 15 de márcio de 2011.
- ↑ Witton, p. 103 ((en))
- ↑ 101,0 101,1 SPORTS AND RECREATION. Páigina bejitada an 28 d'abril de 2011. ((en))
- ↑ Witton, Patrick (2002). Alimentar Mundial: Andonésia. Melbourne: Lonely Planet. ISVN 1-74059-009-0 .
- ↑ Brissendon, Rosemary (2003). South East Asian Fod . Melbourne: Libros Grant Hardie. ISBN 1-74066-013-7. ((en))
- ↑ Taylor, p. 299-301 ((en))
- ↑ Bickers, p.3-7 ((en))
- ↑ .pt/outhors/detail/id/18944 Pramoedya Ananta Toer. Wok .pt. Páigina bejitada an 15 de márcio de 2011.
- ↑ Religion of Andonesie. Anstant Andonesie. Páigina bejitada an 16 d'abril de 2011. ((en))
- ↑ .com/fotos/pol%C3%ADcia-relegiosa-prende-punks-na-andon%C3%A9sia-1323893645-slideshow/ Polícia relegiosa prende punks na Andonésia, besitado an 15 de dezembre de 2011
Ber tamien[eiditar | editar código-fonte]
style="line-height:1.3em"
- Lista de Stados soberanos
- Lista de Stados soberanos i territórios dependentes de la Ásia
- Lista de Stados soberanos i territórios dependentes de la Oceania
- Reboluçon Nacional de la Andonésia
- Léngua de Senhales Andonésia
- Missones diplomáticas de la Andonésia