Hernán Cortés

Hernán Cortés de Monroy Pizarro Altamirano Hernando
Hernán Cortés
Data i miejsce urodzenia	1485 Medellín
Data i miejsce śmierci	2 grudnia 1547 Castilleja de la Cuesta
Miejsce spoczynku	San Isidro del Campo

Hernán Cortés

Hernán Cortés de Monroy Pizarro Altamirano, marqués del Valle de Oaxaca (znany również jako: Hernando, Fernando lub w Polsce Ferdynand, nazwisko czasem jest pisane Cortez; ur. najprawdopodobniej ok. 1485 w Medellín, Badajoz (prowincja), Estremadura, zm. 2 grudnia 1547 w Castilleja de la Cuesta, Sewilla (prowincja)) – hiszpański konkwistador, znany przede wszystkim jako zdobywca Meksyku. Jego czyny zostały opisane we wspomnieniach Bernala Díaza del Castillo.

Życiorys

Mając dziewiętnaście lat przybył na Hispaniolę w Indiach Zachodnich. W 1511 uczestniczył w ekspedycji Diego de Velazqueza, która podbiła dla Hiszpanii Kubę. Na Kubie Cortés spędził 8 lat – był wtedy sekretarzem i przyjacielem jej gubernatora Velazqueza; w tym czasie ożenił się z Cataliną Xuarez.

Kiedy na Kubę dotarły wiadomości o złotodajnych, bogatych terenach po drugiej stronie Morza Karaibskiego, Cortés zorganizował ekspedycję przy pomocy Velazqueza, z którym jednak popadł w konflikt zaraz po opuszczeniu Kuby (18 lutego 1519). Dalsza ekspedycja pozostała więc jego osobistym przedsięwzięciem.

W 1519 Cortés wylądował na wybrzeżu Meksyku, w miejscu, gdzie dziś leży miasto Veracruz. Po kilku miesiącach zawarł przymierze z lokalnymi plemionami Indian Tlaxcala, Huejotzincan i innymi. Na ich czele ruszył na podbój imperium Azteków. Bez walki wszedł do ich stolicy Tenochtitlan 8 listopada 1519, po czym uwięził króla Azteków Montezumę II. Wiosną 1520 Cortés pokonał i przyłączył do swojego oddziału wysłany przez Velazqueza korpus, który miał go powstrzymać. Po śmierci Montezumy II pod koniec czerwca 1520 oddziały Cortésa zostały wyparte z miasta wskutek buntu Azteków, będącego reakcją na pogrom lokalnej ludności zapoczątkowany pod jego nieobecność przez Pedro de Alvarado. W ciągu kilku miesięcy armia Cortésa opanowała tereny wokół Tenochtitlan i w maju 1521 przystąpiła do oblężenia miasta. Po wyczerpujących walkach 13 sierpnia 1521 Hiszpanie opanowali Tenochtitlan. Oznaczało to upadek imperium Azteków i opanowanie przez Hiszpanię ogromnej części Ameryki Środkowej.

Przez wiele lat Cortés sprawował władzę w zdobytym imperium, które nazwał Nową Hiszpanią. Odbudował stolicę, nadając jej nazwę Meksyk (México), wznosił gmachy użytku publicznego i nieustannie wysyłał kolejne ekspedycje lądowe z zamiarem podbicia Ameryki Środkowej.

Sukcesy i władza przysporzyły mu wielu wrogów, toteż Cortés musiał się wybrać do Hiszpanii, by przed królem Karolem V oczyścić się ze stawianych mu zarzutów. Mimo że król potwierdził jego prawa do stanowisk i posiadłości w Meksyku, zdecydował także o powołaniu wicekróla tamtych ziem, co nadało kres władzy politycznej Cortésa. Wówczas konkwistador przeniósł się do Cuernavaki, miasta w środkowym Meksyku, gdzie wybudował sobie wystawny pałac i stamtąd kierował eksploatacją swoich dominiów, zaprowadzając uprawę trzciny cukrowej i innych roślin z ziem Starego Kontynentu. Potem jeszcze raz udał się do Hiszpanii, wziął udział w wyprawie na Algier i zmarł w okolicach Sewilli w 1547r. Pozostawił po sobie bajeczne dziedzictwo, godność titulo Kastylii i arystokratyczne koligacje, które stały się inspiracją dla pokoleń konkwistadorów.

Życie prywatne

Cortés był żonaty dwukrotnie. Po śmierci Cataliny Xuarez i powrocie z Meksyku ożenił się z Juaną de Zuñiga, z którą miał syna Martina oraz córki Marię i Juanę (pierwsze małżeństwo było bezdzietne).

Utrzymywał też związki nieformalne z kobietami. Jego kochanką była m.in. indiańska tłumaczka Malintzin, znana też jako Malinche lub Doña Marina. Owocem ich związku był syn, również o imieniu Martin. Cortés miał też córkę Leonor, której matką była Tecuichpo Ixcaxochitzin (znana też jako Doña Isabel), córka Montezumy II.

Ocena postaci

Postać Hernána Cortésa jest oceniana krańcowo rozbieżnie. Niezaprzeczalnym motywem ówczesnych działań było dążenie konkwistadorów do sławy oraz gromadzenia prywatnego bogactwa. Stąd też trudno ocenić wiarygodność źródeł historycznych, jakimi są głównie relacje samych uczestników wypraw, którzy za wszelką cenę starali się podkreślić własne zasługi, celowo pomijając fakty mniej im przychylne – tylko dlatego, aby zdobyć dodatkowe tytuły oraz przywileje od króla.

Wokół postaci Cortésa krąży więc bardzo wiele legend. Jego rzekomy podbój Meksyku z garstką ludzi jest uważany za przykład geniuszu strategicznego; nie wnosił on jednak nic nowego, tylko powielał dobrze sprawdzony schemat działania większości konkwistadorów, polegający na skłóceniu i podboju miejscowej ludności. W listach do króla często pomijana jest rola militarna indiańskich plemion wspomagających hiszpańskich zdobywców w marszu na Tenochtitlan, mimo iż towarzyszyły one Cortésowi jako wielotysięczny główny trzon armii – w pełni świadome własnych interesów. Również mit, jakoby Hiszpanie widziani byli przez Azteków jako bogowie, wynikać może z różnic kulturowych – według kultury azteckiej Montezuma II okazując Cortésowi życzliwość po jego przybyciu, starał się podkreślić jedynie swoją wyższość i dominację.

Zobacz też

• Podbój Meksyku przez Hiszpanów

Bibliografia

• Carl Waldman, Alan Wexler, Encyclopedia of Exploration, New York, 2004, ISBN 0-8160-4678-6.
• Kronikarze kultur prekolumbijskich (przełożyła, wstępem i przypisami opatrzyła Maria Sten), Wydawnictwo Literackie, Kraków 1988, ISBN 83-08-01516-6.
• Alicja Kubiak, Wyprawa po skarb Azteków, [w:] „Focus Ekstra” nr 3 (2001)
• I. P. Magidowicz, Historia poznania Ameryki Środkowej i Południowej, Warszawa 1979, ISBN 83-01-00101-1.
• Ryszard Tomicki, Tenochtitlan 1521, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej (seria „Historyczne bitwy”), Warszawa 1984, ISBN 83-11-07103-9.
• Hernán Cortés, Listy o zdobyciu Meksyku (przeł. M. Mróz i R. Tomicki, wstęp i przypisy R. Tomicki), Wydawnictwo „Novus Orbis”, Gdańsk 1997, ISBN 83-85560-55-6.
• Maurice Collis, Cortes i Montezuma, Wydawnictwo Dolnośląskie (seria „Historia i tradycja”), Wrocław 2004, ISBN 83-7384-142-3.
• Buddy Levy, Konkwistador – Hernan Cortes, Montezuma i ostatnie dni Azteków, Dom Wydawniczy „Rebis”, Poznań 2010, ISBN 978-83-7510-317-5.