Нігерыя
|
|||||
 |
|||||
| Дэвіз: «Unity and Faith, Peace and Progress" "Адзінства і вера, мір і прагрэс» |
|||||
| Гімн: «Arise O Compatriots, Nigeria’s Call Obey» Файл:United States Navy Band — Arise O Compatriots.ogg | |||||
| Дата незалежнасці | 1 кастрычніка 1960 (ад Вялікабрытаніі) | ||||
| Афіцыйная мова | англійская, ігба, ёруба, xаўса | ||||
| Сталіца | Абуджа | ||||
| Найбуйнейшы горад | Лагас, Кано | ||||
| Форма кіравання | прэзідэнцкая рэспубліка, федэрацыя | ||||
| Прэзідэнт Віцэ-прэзідэнт |
Гудлак Джонатан Намадзі Самба |
||||
| Плошча • Усяго • % воднай паверхні |
32-я ў свеце 923 768 км² 1,4 |
||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2010) • Шчыльнасць |
152 217 341 чал. (8-я) 167 чал./км² |
||||
| ВУП • Разам (2010) • На душу насельніцтва |
$206,7 млрд. (32-ы) $1 324 |
||||
| ІРЧП (2007) | ▼ 0.511 (158-ы) | ||||
| Этнахаронім | нігерыец, нігерыйка, нігерыйцы | ||||
| Валюта | найра (₦) (NGN) | ||||
| Інтэрнэт-дамен | .ng | ||||
| Код ISO | NGA | ||||
| Тэлефонны код | +234 | ||||
| Часавы пояс | +1 | ||||
Нігерыя (англ.: Nigeria [naɪˈdʒɪrɪə]), Федэратыўная Рэспубліка Нігерыя (англ.: Federal Republic of Nigeria) — дзяржава ў Заходняй Афрыцы. Мяжуе на захадзе з Бенінам, на поўначы — з Нігерам, на паўночным усходзе — з Чадам, на ўсходзе — з Камерунам. Плошча — 923.768 км². Насельніцтва — 149 млн (2009). Нігерыя з'яўляецца найбуйнейшай па колькасці насельніцтва дзяржавай Афрыкі, займаючы толькі 14 месца на кантыненце па плошчы тэрыторыі. Сталіца — Абуджа.
Змест
Геаграфічныя звесткі[правіць | правіць зыходнік]
Агульная геаграфія[правіць | правіць зыходнік]
Нігерыя размешчана ў Заходняй Афрыцы на ўзбярэжжы Гвінейскага заліва і займае плошчу 923.768 км², з'яўляючыся 32-й краінай у свеце і 14-й у Афрыцы па тэрыторыі. Агульная працягласць дзяржаўнай мяжы складае 4047 км: на захадзе — з Бенінам (773 км), на поўначы — з Нігерам (1497 км), на паўночным усходзе — з Чадам (87 км), на ўсходзе — з Камерунам (1690 км); лінія ўзбярэжжа складае 853 км.
Найвышэйшая кропка краіны гара Чапал Вадзі (2419 м) размешчана ў штаце Тараб'я побач з нігерыйска-камерунскай мяжой.
Рэкі Нігер і Бенуэ дзеляць краіну на дзве часткі: у паўднёвай частцы размешчана Прыморская раўніна, у паўночнай пераважаюць невысокія пласкагор'і. Вялікую тэрыторыю краіны займае Прыморская раўніна, утвораная ў асноўным рачнымі наносамі. На захадзе раўніны ўздоўж узбярэжжа размешчаны ланцуг пясчаных кос, якія злучаюцца адна з адной і Гвінейскім залівам.
На поўнач ад Прыморскай раўніны тэрыторыя краіны пераходзіць у невысокае пласкагор'е — плато Ёруба на захад ад ракі Нігер і плато Удзі — на ўсход. Далей размяшчаецца Паўночнае пласкагор'е, вышыня якога змяняецца ад 400—600 м да больш за 1000 м. Найбольш высокай з'яўляецца цэнтральная частка пласкагор'я — плато Джос, вышэйшая кропка якога — гара Шэрэ (1735 м). На паўночным захадзе Паўночнае пласкагор'е пераходзіць у раўніну Сакота, на паўночным усходзе — у раўніну Борн.
Гарады[правіць | правіць зыходнік]
У Нігерыі па меншай меры шэсць гарадоў, якія маюць насельніцтва больш за 1 мільён чалавек (Лагас, Кано, Ібадан, Кадуна, Порт-Харкорт і Бенін-Сіці). У Лагасе пражывае менш за 8 мільёнаў чалавек, гэта адзін з найбуйнейшых гарадоў Афрыкі і свету.
Дзяржаўны лад[правіць | правіць зыходнік]
Фармальна, Нігерыя з'яўляецца шматпартыйнай рэспублікай, але ёсць таксама меркаванне, што ў рэчаіснасці Народная дэмакратычная партыя (People's Democratic Party — PDP) кантралюе амаль усе рычагі ўлады[1].
Заканадаўчая ўлада[правіць | правіць зыходнік]
Двухпалатны нацыянальны сход (Нацыянальны Сход, the National Assembly)[2].
Верхняя палата — Сенат (109 месцаў). Сенатары абіраюцца па мажарытарнай сістэме адноснай большасці ў 36 трохмандатных і адным аднамандатных акругах. Старшыня Сената абіраецца непрамым галасаваннем з сенатараў.
Ніжняя палата — Палата прадстаўнікоў (360 месцаў). Дэпутаты абіраюцца па мажарытарнай сістэме адноснай большасці. Тэрмін паўнамоцтваў усіх дэпутатаў — 4 гады.
73 месцы ў Сенаце і 213 ў Палаце прадстаўнікоў знаходзяцца пад кантролем прапрэзідэнцкай Народнай дэмакратычнай партыі (НДП) (цэнтрысты). Ва ўсенароднай партыі (кансерватары) — 28 і 95 месцаў адпаведна.
Выканаўчая ўлада[правіць | правіць зыходнік]
Прэзідэнт з'яўляецца кіраўніком дзяржавы і галоўнакамандуючым узброенымі сіламі. Абіраецца ўсеагульным прамым тайным галасаваннем тэрмінам на 4 гады і можа займаць пост не больш за два тэрміны запар. У маі 2006 года Сенат адмовіўся зацвердзіць канстытуцыйную папраўку, якая дае магчымасць прэзідэнту абірацца на трэці тэрмін.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
У неаліце на тэрыторыі Нікарагуа жылі шматлікія плямёны паляўнічых і збіральнікаў. Рэшткі першай развітой культуры — Нок, носьбіты якой умелі апрацоўваць жалеза, адносяцца да V ст. да н.э. — III ст. н.э. У канцы I-га тысяч. н.э. на поўначы ўзніклі гарады-дзяржавы народа хаўса (Замфара, Зарыя, Габір, Кано, Кацына і іншыя). З XI ст. тут пашырыўся ісламскі Караванны гандаль праз Сахару спрыяў развіццю дзяржаў хаўса, якія дасягнулі росквіту ў XVI — XVIII стст. У пачатку XIX ст. яны ўвайшлі ў склад халіфата Сакота. З канца I-га тыс. н.э. на паўднёвым захадзе Нігерыі існавалі дзяржавы народа іоруба, найбольшпй з якіх у XVII — XVIII стст. была Ойо. У ніжнім цячэнні р.Нігер існавала дзяржава Бенін. Паўднёва-ўсходняя частка Нігерыі ўваходзіла ў склад Канем-Борну. Народ ігба ( іба) жыў вялікімі абшчынамі, якімі кіравалі саветы старэйшын. Першыя еўрапейцы (партугальцы) з'явіліся на тэрыторыі Нігерыі сталі цэнтрамі гандлю рабамі. У 1861 г. англічане захапілі г.Лагас. У 1885 г. яны стварылі пратэктарат Ойл-рыверс (з 1893 г. Пратэктарат нігерскага ўзбярэжжа); у 1900 г. — пратэктараты Паўночная і Паднёвая Нігерыя, якія 1 студзеня 1914 г. аб'яднаны ў Калонію і пратэктарат Нігерыя. Брытанскія ўлады ўсталявалі сістэму так званага «ўскоснага кіравання», пры якой непасрэдная ўлада на месцах захоўвалася ў афрыканскіх правадыроў. Нігерыя ператварылася ў сыравінную базу Вялікабрытаніі. З фарміраваннем мясцовай буржуазіі і інтэлігенцыі ўзмацнілася антыкаланіяльная барацьба, адбыўся шэраг паўстанняў (1914 — 1918 гг., 1929 г. і іншыя). У 1922 г. Г.Маколей стварыў першую афрыканскую палітычную партыю — Нігерыйскую нацыянал-дэмакратычную партыю. У 1944 г. створаны Нацыянальны савет Нігерыі і Камеруна (з 1962 г. Нацыянальны савет нігерыйскіх грамадзян, НСНГ), старшынёй якога абраны Г.Маколей, генеральным сакратаром — Н.Азіківе. У выніку рэформы 1947 г. Нігерыя падзелена на Паўночную, Заходнюю і Усходнюю вобласці, у якіх адпаведна дамінавалі народы хаўса, іоруба і ігба. У 1951 г. створаны Паўночны народны кангрэс (ПНК) на чале з А.Бела і Група дзеяння (ГД) на чале з А.Авалова.
1 кастрычніка 1960 г. абвешчана незалежнасць Нігерыі. Уладу ажыццяўляў кааліцыйны ўрад ПНК — ГД на чале з А.Т.Балева. Распад кааліцыі ў 1964 г. прывёў да міжнацыянальных сутыкненняў. У студзені 1966 г. адбыўся дзяржаўны пераварот. Ваенны кіраўнік Дж.Т.У.Іронсі абвясціў у маі 1966 г. аб пераўтварэнні Нігерыі ва ўнітарную дзяржаву. У ліпені 1966 г. Іронсі быз забіты. Новы ваенны ўрад Я.Гавона вярнуўся да федэратыўнай сістэмы. Пагромы ігба на поўначы Нігерыі ўзмацнілі сепаратысцкія настроі. У маі 1967 г. ваенны губернатар Усходняй вобласці А.Аджукву абвясціў яе незалежнай дзяржавай Біяфра. У ліпені 1967 г. пачалася вайна паміж сепаратыстамі і цэнтральным урадам, у якой загінула больш за 1 млн. чалавек. 15 студзеня 1970 г. войскі Біяфры капітулявалі. У 1975 г. Гавон быў скінуты генералам М.Мухамедам. Пасля забойства Мухамеда ў 1976 г. ваенны кіраўнік А.Абасанджа перадаў уладу дэмакратычна выбранаму прэзідэнту А.Ш.Шагары (скінуты ваеннымі 31 снежня 1983 г.). У пачатку 1990-х гг. пачалася дэмакратызацыя грамадскага жыцця, але пасля перамогі на прэзідэнцкіх выбарах 1993 г. лідара апазіцыі М.Абіёлы ваенныя ўлады анулявалі яе вынікі. У краіне быў усталяваны жорсткі, аўтарытарны рэжым генерала С.Абачы і Нігерыя апынулася ў міжнароднай ізаляцыі. Пасля смерці Абачы (чэрвень 1998 г.) ваеннае кіраўніцтва было вымушана правесці ў лютым 1999 г. дэмакратычныя выбары, на якіх прэзідэнтам выбраны прадстаўнік Народнай дэмакратычнай партыі Абасанджа. Яго ўрад абвясціў праграму шырокіх пераўтварэнняў.
Дэмаграфія[правіць | правіць зыходнік]
| Насельніцтва Нігерыі[3] | |||
|---|---|---|---|
| Год | Мільёнаў | ||
| 1971 | 55.1 | ||
| 1980 | 71.1 | ||
| 1990 | 94.5 | ||
| 2000 | 124.8 | ||
| 2004 | 138.0 | ||
| 2008 | 151.3 | ||
Павелічэнне насельніцтва ў Нігерыі з 1990 па 2008 годы склала 57 млн чалавек, што ёсць 60% прыросту насельніцтва[3]. Нігерыя з'яўляецца самай густанаселенай краінай у Афрыцы. Паводле ацэнак ААН, насельніцтва краіны ў 2009 годзе складала 154 729 000 чалавек, з якіх 51,7% з'яўляюцца гарадскімі жыхарамі і 48,3% пражывалі ў сельскай мясцовасці. Нацыянальныя вынікі перапісу ў апошнія некалькі дзесяцігоддзяў былі даволі спрэчнымі. Вынікі апошняга перапісу насельніцтва былі выпушчаныя ў снежні 2006 года, паводле якіх насельніцтва краіны складала 140 003 542 чалавек.
Паводле дадзеных Арганізацыі Аб'яднаных Нацый, Нігерыя перажывае выбухны рост колькасці насельніцтва і з'яўляецца краін з адным з самых высокіх паказчыкаў нараджальнасці ў свеце. Паводле іх прагнозаў Нігерыя з'яўляецца адной з васьмі краін, на якія, як чакаецца, прыйдзецца палова агульнасусветнага прыросту насельніцтва з 2005 па 2050 гады[4]. Да 2100 года, паводле ацэнак ААН, нігерыйскае насельніцтва будзе складаць не менш чым 730 мільёнаў чалавек[5]. У 1950 годзе колькасць насельніцтва Нігерыі налічвала толькі 33 мільёна чалавек[6].
Паводле наяўных дадзеных, адзін з кожных чатырох афрыканцаў з'яўляецца нігерыйцам[7]. У цяперашні час Нігерыя з'яўляецца сёмай паводле колькасці насельніцтва краінай у свеце, і нават кансерватыўныя ацэнкі колькасці насельніцтва Афрыцы прыводзяць да высновы, што больш за 20% чорнага насельніцтва свету пражывае ў Нігерыі. Паводле ацэнак за 2006 год 42,3% насельніцтва маюць узрост да 14 гадоў, а 54,6% мае ўзрост паміж 15—65 гадами, нараджальнасць значна перавышае смяротнасць.
Этна-лінгвістычныя групы[правіць | правіць зыходнік]
Нігерыя мае больш чым 250 этнічных груп з рознымі мовамі і звычаямі. Найбуйнейшымі этнічнымі групамі з'яўляюцца хаўса, ёруба, ігбо, на якія прыходзіцца 62% насельніцтва, у той час як на народнасці эда, іджа, кануры, ібібіа, эбіра, нупэ, гвары, ітсекіры, джукун, уроба, ігала, адома прыходзіцца 33% насельніцтва, іншыя меншасці складаюць 5% насельніцтва[8]. Сярэдняя паласа Нігерыя вядомая сваёй разнастайнасцю этнічных груп. Афіцыйныя дадзеныя насельніцтва па кожнай з нацыянальнасцей Нігерыі заўсёды заставаліся супярэчлівымі і спрэчнымі[9][10][11].
У Нігерыі маюцца невялікія меншасці англійскіх, амерыканскіх, індыйскіх, кітайскіх (каля 50 000 чалавек)[12], белых зімбабвійскіх[13], японскіх, грэчаскіх, сірыйскіх і ліванскіх імігрантаў. Імігранты таксама ўключаюць перасяленцаў з суседніх заходнеафрыканскім ці ўсходнеафрыканскіх краін. Гэтыя меншасці пражываюць галоўным чынам у буйных гарадах, як Лагас і Абуджа, а таксама ў рэгіёне дэльты ракі Нігер, дзе працуюць у якасці наёмных працаўнікоў буйных нафтавых кампаній. Таксама ў Нігерыі маюцца кубінцы, якія перасяліліся сюды пасля кубінскай рэвалюцыі.
Эканоміка[правіць | правіць зыходнік]
Нігерыя класіфікуецца як змешаная эканоміка развіваючага тыпу, і ўжо дасягнула статусу сярэдняга даходу паводле дадзеных Сусветнага банка[14], з яе запасамі прыродных рэсурсаў, добра развітой фінансавай, юрыдычнай сістэмамі, сувязьзю, транспартым і фондавай біржай, якая з'яўляецца другой паводле велічыні ў Афрыцы. Нігерыя займае 31-е месца ў свеце паводле аб'ёму СУП па стане на 2011 год. Нігерыя з'яўляецца найбуйнейшым гандлёвым партнёрам ЗША у краінах Афрыцы, якія месцяцца на поўдзень ад Сахары і пастаўляе ёй пятую частку сваёй нафты, што складае 11% ад імпарту нафты ЗША. Нігерыя ў цяперашні час ёсць 50-м паводле велічыні экспартным рынкам для амерыканскіх тавараў і 14-м па велічыні экспарцёрам тавараў у ЗША, Злучаныя Штаты з'яўляюцца найбуйнейшым замежным інвестарам у краіне[15]. Міжнародны валютны фонд прагназуе эканамічны рост на 9% у 2008 годзе і 8,3% у 2009 годзе[16][17][18]. МВФ прагназуе далейшы рост на 8% нігерыйскай эканомікі ў 2011 годзе[19].
Раней эканамічнае развіццё было абцяжарана ў гады ваеннага праўлення, карупцыі і безгаспадарчасці. Аднаўленне дэмакратыі і правядзенне эканамічных рэформ паспяхова скасавала перашкоды на шляху Нігерыі да развіцця свайго поўнага эканамічнага патэнцыялу. У цяперашні час нігерыйская эканоміка ёсць другой па велічыні эканомікай у Афрыцы, пасля Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікі, і найбуйнейшай эканомікай у рэгіёне Заходняй Афрыкі[20].
Падчас нафтавага буму 1970-х гадоў Нігерыя назапасіла значную знешнюю запазычанасць для фінансавання буйных інфраструктурных праектаў. З падзеннем коштаў на нафту на працягу 1980-х гадоў Нігерыя спрабавала не адставаць ад сваіх плацяжоў па крэдыце, але ў канчатковым рахунку была вымушана абвясціць дэфолт па сваіх асноўных пагашэннях запазычанасці. Пратэрмінаваная запазычанасць і пеня на назапашаную неаплачаную частку павялічылася да памеру асноўнай запазычанасці. Тым не менш, пасля перамоў з уладамі Нігерыі, у кастрычніку 2005 года Нігерыя і яе крэдыторы з Парыжскага клуба дасягнулі дамоўленасці, паводле якой Нігерыя выкупіла свой абавязак з дысконтам каля 60%. Нігерыя выкарыстала частку сваіх нафтавых даходаў для аплаты запазычанасці. Нігерыя ўвайшла ў гісторыю ў красавіку 2006 года, стаўшы першай афрыканскай краінай, якая цалкам пагасіла сваю запазычанасць, паводле ацэнак 30 мільярдаў долараў, перад Парыжскім клубам.
Рэлігія ў Нігерыі[правіць | правіць зыходнік]
У Нігерыі ёсць дзве пануючыя рэлігіі. Іслам дамінуе на поўначы краіны, таксама распаўсюджаны ў паўднёва-заходняй яе частцы, сярод народа ёруба. Пратэстантызм і мясцовае сінкрэтычнае хрысціянства таксама распаўсюджаны сярод ёруба, у той час як каталіцызм пераважае ў народа ігба. Пратэстантызм і каталіцызм вызнаюць народы: ібібіа, ананг(англ.) бел. і эфік. У 12 штатах Нігерыі дзейнічаюць законы шарыяту.
| Рэлігія | Год перапісу | Колькасць вернікаў[21] | Працэнт ад агульнага ліку насельніцтва |
|---|---|---|---|
| Іслам | 2009 | 78 056 000 | 50.4 %[21] |
| Хрысціянства | 2009 | 76 281 000 | 48.2 %[22] |
| Іншыя | 2009 | невядома | 1.4 %[22] |
Рэлігійныя сутыкненні ў Нігерыі[правіць | правіць зыходнік]
Рэлігійныя сутыкненні адбываюцца паміж прадстаўнікамі розных рэлігійных груп, такімі як мусульмане і хрысціяне. Урад Нігерыі таксама ўдзельнічае ў гэтым канфлікце, рэгулярна пасылаючы войскі і паліцыю для таго каб спыніць масавыя забойствы. Паўночная частка Нігерыі (дзе большасць складаюць мусульмане) з 1999 года жыве па законах шарыяту.
Беларуска-нігерыйскія адносіны[правіць | правіць зыходнік]
Дыпламатычныя адносіны паміж Рэспублікай Беларусь і Федэратыўнай Рэспублікай Нігерыяй устаноўлены 3 жніўня 1992 года. У снежні 2011 г. у г. Абуджы адкрыта Пасольства Рэспублікі Беларусь. З лютага 2012 года Пасол Беларусі ў Нігерыі - Бяскосты ўручыў даверчыя граматы Прэзідэнту Федэратыўнай Рэспубліцы Нігерыя Г.Джонатану 17 мая 2012.
Вядомыя асобы[правіць | правіць зыходнік]
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
Зноскі[правіць | правіць зыходнік]
- ↑ Afrikas Riese gerät ins Schlingern(ням.)
- ↑ ICFNL Constitution Of the Federal Republic of Nigeria (англ.) . Архівавана з першакрыніцы 22 жніўня 2011. Праверана 27 марта 2011.
- ↑ 3,0 3,1 CO2 Emissions from Fuel Combustion Population 1971-2008 IEA
- ↑ «World population to increase by 2.6 billion over next 45 years, with all growth occurring in less developed regions». UN.
- ↑ «Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the United Nations Secretariat». UN. 2010.
- ↑ Kent, Mary Mederios; Carl Haub (December 2005). «The Demographic Divide: What It Is and Why It Matters». Population Reference Bureau.
- ↑ «What do you think of Nigeria?». BBC News.
- ↑ Geographica: The complete Atlas of the world, «Nigeria», (Random House, 2002).
- ↑ Onuah, Felix (29 December 2006). «Nigeria gives census result, avoids risky details». Reuters
- ↑ Lewis, Peter (2007). «Growing Apart: Oil, Politics, and Economic Change in Indonesia and Nigeria». University of Michigan Press. p. 132. ISBN 0-472-06980-2.
- ↑ Suberu, Rotimi T. (2001). «Federalism and Ethnic Conflict in Nigeria». US Institute of Peace Press. p. 154. ISBN 1-929223-28-5.
- ↑ Politzer, Malia (August 2008). «China and Africa: Stronger Economic Ties Mean More Migration». Migration Information Source.
- ↑ Simpson, Sarah (August 2008). «Why white Zimbabwean farmers plan to stay in Nigeria». The Christian Science Monitor.
- ↑ «World Bank list of economies». www.worldbank.org.
- ↑ «Nigeria (07/08)». State.gov.
- ↑ «IMF Survey: Nigeria Needs Sustained Reforms to Build on Success». Imf.org.
- ↑ Aminu, Ayodele. «allAfrica.com: Africa: IMF Forecasts 9 Percent Growth for Nigeria (Page 1 of 1)». Allafrica.com.
- ↑ Godwin, Atser. «The Punch: IMF predicts 9% GDP growth rate for Nigeria». Punchng.com.
- ↑ Odueme, Stella (2011-05-09). «:RenCap projects 8% growth for Nigeria in 2011». Independentngonline.com.
- ↑ «Africa’s Ten Largest Economies in 2007». Clickafrique.com.
- ↑ 21,0 21,1 http://pewforum.org/newassets/images/reports/Muslimpopulation/Muslimpopulation.pdf
- ↑ 22,0 22,1 Nigeria: Facts and figures , BBC News (April 17, 2007).
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
На ВікіСховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Нігерыя- Афіцыйны сайт
- Афіцыйны турыстычны сайт
- Нігерыя на сайце The World Factbook
- Нігерыя на сайце Open Directory Project
- Як жыве Нігерыя
