Unia Europejska

Unia Europejska Nazwa w innych językach Европейски съюз Evropská unie Den Europæiske Union Europese Unie European Union Euroopa Liit Euroopan unioni Union européenne Europäische Union Ευρωπαϊκή Ένωση Europska Unija Európai Unió An tAontas Eorpach Unione Europea Eiropas Savienība Europos Sąjunga L-Unjoni Ewropea União Europeia Uniunea Europeană Európska únia Evropska unija Unión Europea Europeiska unionen
Flaga Unii Europejskiej
Dewiza: In varietate concordia (Zjednoczeni w różnorodności)
Hymn: Ode „An die Freude” (Oda do radości)
Konstytucja	Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Państwa członkowskie	28 Austria Belgia Bułgaria Chorwacja Cypr Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Litwa Luksemburg Łotwa Malta Niemcy Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Szwecja Węgry Wielka Brytania Włochy
Język urzędowy	24 angielski bułgarski chorwacki czeski duński estoński fiński francuski grecki hiszpański irlandzki litewski łotewski maltański niderlandzki niemiecki polski portugalski rumuński słowacki słoweński szwedzki węgierski włoski
Centra polityczne	Bruksela (egzekutywa i legislatywa) Strasburg (legislatywa) Luksemburg (trybunał sądowy, izba kontroli) Frankfurt (bank centralny)
Prezydencja Rady Unii Europejskiej	Luksemburg
Szef rządu	Przewodniczący Komisji Jean-Claude Juncker
Przewodniczący Rady Europejskiej	Donald Tusk
Przewodniczący Parlamentu	Martin Schulz
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	4 381 376 km² 3,08%
Liczba ludności (2013)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	505 701 172 115 osób/km²
PKB (2014)  • całkowite	18 495,3 mld USD
PKB (PSN) (2014)  • całkowite   • na osobę	18 526,4 mld USD 36 699 USD
Jednostka monetarna	11 euro¹ (€) (EUR) --- forint węgierski (HUF) funt brytyjski (GBP) funt gibraltarski (GIP) korona czeska (CZK) korona duńska (DKK) korona szwedzka (SEK) kuna chorwacka (HRK) lej rumuński (RON) lew bułgarski (BGN) złoty polski (PLN)
Utworzona: Jako EWG  • podpisane  • powołana Jako UE  • podpisany  • powołana Jako org. międzynar.  • podpisany  • powołana	traktaty rzymskie  • 25 marca 1957  • 1 stycznia 1958 traktat z Maastricht  • 7 lutego 1992  • 1 listopada 1993 traktat lizboński  • 13 grudnia 2007  • 1 grudnia 2009
Religia dominująca	chrześcijaństwo
Strefa czasowa	UTC −4 do +4 0 do +2 (uwzględniając tylko kontynent europejski)
Domena internetowa	.eu
Kod samochodowy	28 A, B, BG, CY, CZ, D, DK, E, EST, F, FIN, GB, GR, H, HR, I, IRL, L, LT, LV, M, NL, P, PL, RO, S, SK, SLO
Terytoria autonomiczne	Terytoria specjalne Athos, Azory, Büsingen am Hochrhein, Campione d'Italia, Ceuta, Gibraltar, Gujana Francuska, Gwadelupa, Livigno, Helgoland, Madera, Martynika, Melilla, Reunion, Saint-Barthélemy, Saint-Martin. Wyspy Alandzkie, Wyspy Kanaryjskie

Unia Europejska, UE – gospodarczo-polityczny związek demokratycznych państw europejskich.

Unia Europejska powstała 1 listopada 1993 na mocy podpisanego 7 lutego 1992 traktatu z Maastricht jako efekt wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej. Korzenie współczesnej integracji europejskiej sięgają okresu powojennego i ograniczały się do 6 państw zachodnioeuropejskich. Państwa te tworzyły wiele form i mechanizmów współpracy, powoływały organizacje, instytucje i organy, których celem było wzmocnienie jedności między nimi. W 1993 r. nadrzędną wobec wszystkich poprzednich organizacji została Unia Europejska, sama otrzymując nieznaną wcześniej hybrydową formułę sui generis.

Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa (w międzynarodowoprawnym tego słowa znaczeniu) funkcjonuje od 1 grudnia 2009. Równocześnie zastąpiła ona kilka form współpracy, w tym m.in. Wspólnotę Europejską.

Proces integracji wykracza poza ściśle określone ramy geograficzne Europy. W określeniu europejskości Unii naczelną rolę odgrywają czynniki historyczne i kulturowe oraz wspólna tożsamość i identyfikacja z wartościami demokratycznymi.

Początkiem powojennej integracji europejskiej było powstanie w 1952 roku Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W 1958 r. została utworzona Europejska Wspólnota Gospodarcza i to jej bezpośrednią następczynią jest Unia Europejska.

Od czasu wejścia w życie traktatu lizbońskiego, tj. 1 grudnia 2009, podstawę prawną funkcjonowania stanowią: Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Integralną część Traktatów stanowią tabele ekwiwalencyjne, protokoły i wyjaśnienia. Duże znaczenie dla unijnego porządku prawnego ma też Karta praw podstawowych. Prawem wiążącym są też umowy międzynarodowe z państwami trzecimi (w tym układy stowarzyszeniowe), których stroną były Wspólnota Europejska i Unia Europejska. Dokończeniem acquis Unii są akty prawa wtórnego powstałe w oparciu o Traktaty i umowy międzynarodowe.

Historia

Historyczne idee zjednoczenia Europy

U podstaw europejskich tendencji zjednoczeniowych leży wspólna w znacznej części historia i kultura narodów zamieszkujących ten kontynent.

Od I wieku p.n.e. do V wieku n.e. większość zachodniej Europy i część wschodniej znajdowała się w Imperium Rzymskim. Wyparcie Rzymu z południowych wybrzeży Morza Śródziemnego przez islam i ekspansja cywilizacji rzymsko- i greckochrześcijańskiej na północ połączona z upadkiem Zachodniego Cesarstwa doprowadziły do wytworzenia się kulturowej i gospodarczej wspólnoty europejskiej, która zastąpiła śródziemnomorską. Z tradycji Imperium Romanum w znacznej mierze czerpał natchnienie średniowieczny uniwersalizm europejski, który wyrażał się w ideach zwierzchnictwa cesarskiego (Karolingowie, Ottonowie) lub papieskiego nad światem chrześcijańskim.

Wraz z ekspansją zamorską poszczególnych państw, zniknięciem zagrożenia ze strony cywilizacji pozaeuropejskich i rozbiciem kulturowym Europy Zachodniej (reformacja i kontrreformacja) tendencje zjednoczeniowe w okresie nowożytnym osłabły. W wieku XVIII i XIX porządek europejski opierał się na systemie sojuszy monarchii (polityka równowagi sił), w którym pierwsze skrzypce odgrywały, w znacznej mierze samowystarczalne mocarstwa kolonialne (Wielka Brytania, Francja, Rosja, później Niemcy). Odstępstwem od tego stanu rzeczy był okres dominacji napoleońskiej na kontynencie na pocz. XIX wieku (charakteryzujący się centralizmem władzy, która roztaczała się od kanału La Manche po wschodnie granice ówczesnego Księstwa Warszawskiego.

Wspólnoty Europejskie

18 kwietnia 1951, poprzez podpisanie traktatu paryskiego, sześć krajów dało podwaliny nowej organizacji: Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali. Członkami założycielami były: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy.

Celem Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali było utworzenie wspólnej puli produkcji węgla i stali, aby zapobiec wojnie gospodarczej. Było to urzeczywistnienie planu opracowanego przez Jeana Monneta, a upowszechnionego przez francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana. W dniu 9 maja 1950, który później został ustanowiony Dniem Europy, Schuman przedstawił propozycję utworzenia organizacji europejskiej, twierdząc, że jest to niezbędne do utrzymania pokojowych stosunków. Propozycja ta, znana jako deklaracja Schumana, jest uważana za początek dzisiejszej Unii Europejskiej. Brytyjczycy zostali zaproszeni do uczestnictwa, ale odmówili, nie chcąc rezygnować z narodowej suwerenności. EWWiS zaspokajała potrzeby gospodarcze rządów europejskich w ograniczonym tylko zakresie. Nie udało się także, pomimo czynionych prób, doprowadzić do integracji politycznej oraz militarnej. Wobec tego postanowiono zacieśnić współpracę gospodarczą i objąć nią dodatkowo:

• energetykę (zwłaszcza atomową)
• surowce
• transport
• rolnictwo.

Koncepcja ta stworzyła tzw. plan Beyena (holenderskiego ministra spraw zagranicznych). Plan zakładał integrację horyzontalną, obejmującą całą gospodarkę, nie zaś tylko poszczególne jej gałęzie. W efekcie, w roku 1955, na konferencji w Mesynie zebrali się ministrowie spraw zagranicznych państw „szóstki” tworzącej EWWiS i przyjęli tzw. rezolucję z Mesyny. Zakładała ona:

• merytoryczną rozbudowę wspólnych instytucji europejskich
• stopniową fuzję gospodarki narodowej
• stworzenie wspólnego rynku
• harmonizację polityki socjalnej.

Od powyższych pomysłów odcięła się Francja. Po konferencji mesyńskiej powstała specjalna komisja do opracowania koncepcji wspólnoty gospodarczej i współpracy w dziedzinie energii atomowej. W wyniku jej prac, w roku 1956, powstał tzw. raport Spaaka, pod którego przewodnictwem komisja pracowała. On to właśnie stanowił podstawę trwających bez mała rok rokowań, które doprowadziły do przyjęcia dwóch traktatów rzymskich podpisanych 25 marca 1957 r. w Rzymie. Pierwszy ustanawiał Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), a drugi Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). Traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958 roku.

Trzy Wspólnoty Europejskie już od 1958 r. miały wspólne niektóre organy (Zgromadzenie Parlamentarne i Trybunał Sprawiedliwości). Pełne połączenie instytucjonalne nastąpiło w 1967 roku, gdy wszedł w życie traktat fuzyjny.

Liczba członków Wspólnot zwiększyła się w 1973 roku, gdy przyłączyły się do nich Wielka Brytania, Dania i Irlandia, co zostało nazwane pierwszą falą przyjęć. Kandydująca wówczas Norwegia nie przyłączyła się z powodu sprzeciwu swoich obywateli.

Granica polsko-czeska w Cieszynie. Dzięki Układowi z Schengen zniesiono kontrole graniczne między państwami sygnatariuszami. Komisja Europejska – na zasadzie dwustronnych porozumień – dopuściła do przystąpienia do Układu państwa spoza UE, a więc Norwegię, Islandię i Szwajcarię, co stanowi przykład rozszerzania prawa UE na państwa trzecie

Druga fala nastąpiła w latach 80., kiedy do EWG przystąpiła Grecja (w 1981) oraz Hiszpania i Portugalia (w 1986).

W 1985 roku doszło do jedynego przypadku opuszczenia Wspólnot: wystąpiła z nich Grenlandia, autonomiczna część Danii.

NRD stała się częścią Unii w momencie przywrócenia jedności z RFN w 1990 roku.

Trzecia fala przyjęć (już do Unii Europejskiej) nastąpiła w 1995 roku, kiedy przyjęto Austrię, Szwecję i Finlandię, zaś Norwegia ponownie odmówiła wstąpienia.

W 1985 roku uzgodniono w układzie z Schengen utworzenie systemu wspólnej kontroli granic i zniesienie wizowych granic wewnętrznych w obrębie Francji, krajów Beneluksu i RFN. W ramach Wspólnot stopniowo doszło do utworzenia wspólnego jednolitego rynku poprzez likwidację barier celnych, wprowadzanie wspólnych norm prawnych i technicznych oraz prowadzenie wspólnej polityki rolnej. Równolegle dochodziło też do zacieśniania więzi politycznych między krajami Wspólnot. W 1986 r. podpisano Jednolity akt europejski, zwiększający kompetencje EWG.

Podpisanie przez prezydenta Kwaśniewskiego traktatu o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej

Polskie podpisy pod traktatem akcesyjnym: prezydent Kwaśniewski, premier Miller, minister Hübner

Unia

7 lutego 1992 r. został podpisany traktat z Maastricht, na mocy którego 1 listopada 1993 r. powstała Unia Europejska.

Traktat nie likwidował Wspólnot Europejskich, zmienił jedynie nazwę EWG na Wspólnota Europejska. W Maastricht znacznie rozszerzono zakres wspólnej polityki gospodarczej i opracowano harmonogram wprowadzenia Unii Gospodarczo-Walutowej (jej efektem było wprowadzanie wspólnej waluty euro od 1999 roku). Do procesu integracji formalnie wzmocniono politykę zagraniczną, dodano politykę bezpieczeństwa (militarnego) oraz współpracę w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i współpracy administracyjnej państw członkowskich.

Kolejnym ważnym traktatem był traktat amsterdamski z 1997 roku, który częściowo zmienił i jednocześnie rozszerzył wcześniejsze ustalenia z Maastricht. 26 lutego 2001 r. podpisano traktat nicejski reformujący instytucje unijne w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania po kolejnym rozszerzeniu UE. Na szczycie w Nicei proklamowano również Kartę praw podstawowych, mającą gwarantować prawa człowieka i swobody obywatelskie.

16 kwietnia 2003 roku przedstawiciele rządów 15 państw członkowskich i 10 kandydujących podpisali w Atenach traktat akcesyjny rozszerzający Unię. 1 maja 2004 roku nastąpiła czwarta fala, największe w historii rozszerzenie UE, wstąpiło do wspólnoty 10 krajów, czyli Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Malta oraz Cypr.

25 kwietnia 2005 roku Bułgaria i Rumunia podpisały traktat akcesyjny w Luksemburgu otwierający tym krajom drogę do wejścia do Unii Europejskiej 1 stycznia 2007 roku.

Po podpisaniu traktatu akcesyjnego w grudniu 2011 roku, 1 lipca 2013 roku do Unii Europejskiej oficjalnie wstąpiła Chorwacja, rozszerzając UE do 28 państw członkowskich.

Gdy zakończyła się ratyfikacja traktatu lizbońskiego, wszedł on w życie 1 grudnia 2009 r.

Państwami oficjalnie kandydującymi są Czarnogóra, Turcja, Macedonia oraz Serbia, a wniosek akcesyjny złożyła Albania. Potencjalnym kandydatem jest Bośnia i Hercegowina. Niezwykle trudne do określenia są relacje z nieuznawanym przez 5 członków Unii Kosowem. W dającym się przewidzieć czasie jego członkostwo w Unii Europejskiej jest niemożliwe.

Pokojowa Nagroda Nobla

W 2012 roku Unia Europejska otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla. Komitet Noblowski w uzasadnieniu wskazał „stabilizującą rolę odegraną przez UE, która pomogła przekształcić większość Europy z kontynentu wojen w kontynent pokoju”. Thorbjoern Jagland podkreślił zasługi Unii Europejskiej w procesie pokoju, pojednania, demokracji i praw człowieka w Europie”.

Geografia

Państwa członkowskie

Od 1 lipca 2013 w skład UE wchodzi 28 państw.

Państwa kandydujące

Unia, zgodnie ze swoimi deklaracjami z Kopenhagi i Madrytu, otwarta jest na każde demokratyczne państwo europejskie o rozwiniętej gospodarce rynkowej.

Obecnie status kandydata posiadają: Albania, Czarnogóra, Islandia, Macedonia, Serbia, Turcja.

Unia wymaga stopniowego dostosowywania prawa krajowego do acquis Unii, pełnego poszanowania praw człowieka, liberalizacji gospodarki i stopniowego otwierania się na wspólny rynek. Najdłużej na akcesję czeka Turcja, która była stowarzyszona z ówczesnymi Wspólnotami Europejskimi od 1963 r., a aplikacja do EWG czeka od 1987 r. Obecną formą powiązania Turcji z UE jest unia celna.

Charakter organizacji

Unia Europejska Ten artykuł jest częścią serii: Polityka i instytucje Unii Europejskiej Instytucje Parlament Europejski Przewodniczący Martin Schulz Członek PE Okręgi wyborcze Wybory (według państwa) 2014 (UE–28) Grupy polityczne Stałe komitety Eurodeputowani VIII kadencji Rada Europejska Przewodniczący Donald Tusk Rada Prezydencja Łotwa Komisja Europejska Komisja Jean-Claude’a Junckera Przewodniczący Jean-Claude Juncker Wysoki przedstawiciel Federica Mogherini Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Trybunał Sprawiedliwości Członkowie Sąd Sąd do spraw Służby Publicznej Europejski Bank Centralny Trybunał Obrachunkowy Inne instytucje i organy Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Europejski Inspektor Ochrony Danych Europejski Bank Inwestycyjny Europejski Fundusz Inwestycyjny Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny Komitet Regionów Agencje UE Prawo Acquis Procedura legislacyjna Traktaty Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Europejska Inicjatywa Obywatelska Zalecenia i opinie Inne Unia Gospodarcza i Walutowa Eurogrupa Rozszerzenia Relacje zagraniczne Europejskie partie polityczne Budżet UE Portal Unia Europejska Wikiprojekt Unia Europejska Wikiprojekt Polityka

Unia Europejska stanowi przypadek sui generis („szczególnego rodzaju”) w stosunkach międzynarodowych, jest tworem, który nigdy wcześniej nie istniał w historii powszechnej i był nieznany historii stosunków międzynarodowych. Do grudnia 2009 r. UE była kombinacją struktur ponadnarodowych (ponadpaństwowych, uwspólnotowionych) oraz międzyrządowych (międzynarodowych). Posiada cechy zarówno organizacji międzynarodowej (przy czym Unia Europejska do 2009 r. nie była nawet organizacją międzynarodową w prawnym tego słowa znaczeniu), jak i konfederacji czy nawet państwa federalnego. Wśród teoretyków prawa, politologii i stosunków międzynarodowych trwa spór za co dokładnie można uznać Unię. Federaliści doszukują się w niej państwa federacyjnego lub konfederacji. Zwolennicy koncepcji Europy ojczyzn wykazują, że jest to tylko współpraca między państwami, a więc bliższa organizacji międzynarodowej. Ścierają się zarówno odrębne wizje poszczególnych państw członkowskich, jak i doktryn politycznych. Proces ten dodatkowo związany jest z powstawaniem inicjatyw, które były realizowane wewnątrz Wspólnot (w ramach zasady wzmocnionej współpracy i elastyczności) bądź obok, a które to stawały się ostatecznie częścią dorobku prawnego Unii Europejskiej i zalążkiem nowych polityk współpracy (np. układ z Schengen, Unia Gospodarczo-Walutowa). Najbardziej zawiły był status osobnych organizacji międzynarodowych powołanych przez część lub wszystkich członków UE (Unia Zachodnioeuropejska, Europejska Agencja Kosmiczna, Rada Europy), które w swych działaniach uzupełniają i wspomagają polityki prowadzone w ramach Unii Europejskiej, a przez co niesłusznie są z nią mylone. Zastanawiano się, jak te odrębne organizacje umieścić w skomplikowanej strukturze prawnej zintegrowanego kontynentu europejskiego i jak umieścić prawo Unii w prawie międzynarodowym.

Ten układ prawny w sferze wewnętrznej, jak i zewnętrznej, zreformował traktat lizboński. Zlikwidował on podział Unii na filary, nadał jej osobowość prawną i podmiotowość prawnomiędzynarodową, zlikwidował Wspólnotę Europejską. Wraz z likwidacją Wspólnoty Europejskiej Unia stała się jej następcą prawnym oraz otrzymała status organizacji międzynarodowej.

Unia Europejska jest unikatową formą tego typu na arenie międzynarodowej mającą ok. 30% udział w światowym PKB. Rola Unii jako światowego mocarstwa w polityce zagranicznej wzrasta, tworzone są unijne placówki dyplomatyczne, a sama UE jest członkiem m.in.: Światowej Organizacji Handlu, G7 i G20. Ciągle jednak głównymi aktorami i reżyserami polityki zagranicznej UE są państwa członkowskie, a nie ośrodki ponadnarodowe. Od lat 90. XX wieku wzrasta też wojskowy aspekt Unii Europejskiej, oparty początkowo na powstałej w latach 40. XX wieku Unii Zachodnioeuropejskiej, a którego obecnie główny trzon stanowi wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony. Najnowszą polityką UE jest polityka kosmiczna. Realizowana jest ona w oparciu o współpracę z Europejską Agencją Kosmiczną, jednak nie wszyscy członkowie UE są członkami EAK.

Cechy UE świadczące o jej charakterze:

Organizacja międzynarodowa		Konfederacja		Federacja
Rada Europejska Przewodniczący UE Prezydencja i Trojka (powoływanie, rotacyjny charakter) wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – liczne rozbieżności w stanowiskach poszczególnych państw (np.: Irak, Kosowo), domniemana kompetencja państw, opt-out Danii wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony – konstytucyjna i traktatowa neutralność Austrii, deklaratywna polityka neutralności Szwecji, Finlandii i Irlandii, opt-out Danii klauzula obronna nawiązująca do KNZ – brak zgody na ściślejszy, wspólny sojusz z casus foederis nawiązujący do UZE, postrzeganie NATO i USA jako głównego gwaranta pokoju i stabilności w Europie konieczność akceptacji przez państwa członkowskie każdej umowy międzynarodowej UE-państwa trzecie klauzule opt-out, zasada elastyczności Zasada ograniczonej kompetencji zasada poszanowania tożsamości narodowej państw członkowskich brak ogólnounijnej opinii publicznej kontrolującej Komisję Europejską brak paneuropejskich partii politycznych w wyborach do Parlamentu, wybory odzwierciedlają krajową scenę polityczną brak paneuropejskich mediów, silny narodowy i językowy charakter mediów w UE brak jednej reprezentacji w wydarzeniach sportowych brak powiązania wyboru Komisji z frakcjami w Parlamencie brak jednolitej polityki fiskalnej, budżet zasilany składkami państw członkowskich będącymi wyłącznymi poborcami podatków kwoty procentowe dla narodowości w urzędach i instytucjach UE brak możliwości członkostwa w organizacjach międzynarodowych zarezerwowanych tylko dla państw (np. ONZ, RE) narodowy charakter armii, policji i służb specjalnych, odpowiedzialność państw członkowskich za utrzymanie prawa i porządku możliwość wyjścia z Unii przystąpienie do Unii na podstawie umowy międzynarodowej rewizja Traktatów musi być zgodna z konstytucyjnymi wymogami państw członkowskich nie posiadanie suwerennej władzy przez instytucje UE, nie posiadanie własnego terytorium brak członkostwa w Unii Europejskiej terytoriów zależnych i specjalnych (np.: Wysp Owczych, Man, Wallis i Futuny itd.)		Rada Unii Europejskiej (szczególnie COREPER) Parlament Europejski Wysoki przedstawiciel ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Europejski System Banków Centralnych procedura wyboru Komisji Europejskiej (de facto przez Radę Europejską) podejmowanie większości decyzji drogą konsensusu konstrukcja budżetu: składki członkowskie, niezależne dochody własne rynek wewnętrzny i polityki gospodarcze obszar wolności bezpieczeństwa i współpracy, europejski nakaz aresztowania, współpraca sądowa, prokuratur i policyjna (Eurojust, Europol, Europejski Oskarżyciel Publiczny) wspólna polityka azylowa, wizowa i imigracyjna możliwość zawierania umów międzynawowych, obecność na arenie międzynarodowej łącznie z obecnością państw członkowskich (np. G7, G20, Kwartet bliskowschodni) dyrektywy programy i fundusze, wsparcie regionów Misje pokojowe, wewnętrzny i zewnętrzny (ONZ, OBWE) mandat do odbywania takowych misji przez UE koordynacja podatków, podatek VAT obywatelstwo Unii – uzupełniające względem obywatelstwa krajowego zasada subsydiarności zasada solidarności państw członkowskich zasada proporcjonalności Komitet Regionów – reprezentacja innego szczebla niż narodowy w procesie legislacji zawarcie na podstawie umowy międzynarodowej, korzenie w prawie międzynarodowym wspólna aksjologia, odwoływanie się do wspólnego dziedzictwa kulturowego i historycznego, podobne postrzeganie prawa i demokracji, próby tworzenia wspólnej tożsamości		Komisja Europejska trzyizbowy Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Europejska Służba Działań Zewnętrznych – zalążek własnej, ponadnarodowej administracji zewnętrznej Europejski Bank Centralny agencje specjalistyczne procedura wyboru Parlamentu głosowanie kwalifikowaną większością w Radzie Unii Europejskiej, głosy dzielone według potencjału ludnościowego wspólna waluta euro zapowiedź przystąpienia do EKPC status nadzwyczajnego obserwatora w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ pierwszeństwo prawa unijnego nad porządkami prawnymi państw członkowskich, nawet nad ich konstytucjami bezpośrednia skuteczność, bezpośrednie obowiązywanie, bezpośrednie stosowanie prawa unijnego zasada przymusowej egzekucji aktów indywidualnych prawa unijnego w państwach członkowskich, zasada odpowiedzialności odszkodowawczej państw członkowskich wobec jednostek za naruszenie prawa unijnego, zasada wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym własny budżet przez co zapewniona jest autonomia finansowa możliwość wniesienia obywatelskiego projektu ustawy do władz Unii debaty telewizyjne z udziałem kandydatów na szefa Komisji Europejskiej (pierwszy raz w historii debata odbyła się w kwietniu 2014 roku) unia celna (kodeks celny), jednolity rynek (swoboda przepływu osób, kapitału, usług, towarów, przedsiębiorczości, paneuropejskie formy przedsiębiorstw) wspólna polityka handlowa oraz inne polityki, w których wyłączną kompetencję ma UE rozporządzenia podmiotowość prawnomiędzynarodowa, możliwość członkostwa w niektórych organizacjach międzynarodowych (np. WTO) symbole: hymn, flaga układ z Schengen, brak kontroli granicznych, wspólna ochrona granic zewnętrznych Autonomia prawa – odrębność prawa unijnego od prawa międzynarodowego i prawa krajowego (wewnętrznego), niemożność powołania się na prawnomiędzynarodowe zasady przy nie wypełnianiu prawa UE przez państwa członkowskie zasada niedyskryminacji (szczególnie w kontekście narodowości i pochodzenia etnicznego) bierne i czynne prawo wyborcze w wyborach lokalnych i regionalnych dla każdego obywatela UE w dowolnym państwie zamieszkania bez konieczności posiadania obywatelstwa kraju zamieszkania

Cele Unii

W TUE w artykule 3 wśród celów Unii wymienione są m.in.:

• promowanie ekonomicznego i społecznego postępu poprzez zacieśnianie współpracy gospodarczej i likwidowanie barier w obrocie handlowym między państwami członkowskimi,
• wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego mówiącego jednym głosem na arenie międzynarodowej poprzez prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,
• dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynależności do jednej wspólnoty u zwykłych obywateli poprzez zapewnienie jednakowych norm prawnych i pełnej swobody przepływu ludzi w obrębie Unii,
• rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania, którym ma być UE poprzez wprowadzanie wspólnych norm prawnych, socjalnych i stałą poprawę poziomu życia państw uboższych,
• ujednolicenie struktury gospodarczej krajów członkowskich, wyrównanie rozwoju gospodarczego regionów,
• polepszenie standardów życia.

Kompetencje, polityka i główne obszary działań

Art. 2 TFUE określa i rozdziela kompetencje Unii Europejskiej, jednocześnie dzieląc je pomiędzy instytucje ponadnarodowe i państwa członkowskie.

Kompetencje wyłączne to kompetencje, w których pierwszeństwo posiada Unia i jej instytucja. Państwa mogą podjąć działania za uprzednią zgodą UE. Są to funkcjonowanie rynku wewnętrznego, unia celna, polityka monetarna krajów, które przyjęły walutę euro, zasoby morskie i polityka rybołówstwa, wspólna polityka handlowa.

Kompetencje dzielone to kompetencje, w których Unia i państwa członkowskie wspólnie stanowią prawo, lecz tylko tam, gdzie Unia nie wykonała swoich kompetencji lub zaprzestała wykonywać swoją kompetencję. Są to: wspólny rynek, polityka społeczna (w zakresie spraw wymienionych w Traktacie), spójność ekonomiczna, społeczna i terytorialna, rolnictwo i połów ryb (wyłączając morskie zasoby), ochrona środowiska, ochrona konsumencka, transport, sieci, drogi i połączenia transeuropejskie, energia, przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, ochrona zdrowia i bezpieczeństwo publiczne (w zakresie spraw wymienionych w Traktacie).

Kompetencje wspomagające mają charakter koordynujący, wspierający i uzupełniający jednak bez harmonizacji prawa w tych obszarach. Są to: ochrona i polepszanie ludzkiego zdrowia, przemysł, kultura, turystyka, edukacja, młodzież, sport i doradztwo zawodowe, ochrona obywatelska, współpraca administracyjna.
Art. 2 TFUE w dalszej części wspomina ogólne kompetencje Unii ws. gospodarczych i zatrudnienia. Szczególnymi kompetencjami posługuje się wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa.

Niewymieniona z nazwy w określonych kompetencjach jest polityka w zakresie badań, rozwoju technologicznego oraz przestrzeni kosmicznej.

Budżet Unii Europejskiej

Środki pieniężne Unii Europejskiej gromadzone są przez państwa członkowskie i przekazywane do unijnego budżetu. Zgodnie z prawem środki te stanowią zasoby własne Unii Europejskiej. Źródła wpływów do budżetu:

• Cło – znaczne wpływy jakie pojawiają się w budżecie pochodzą z tej formy podatku, co prawda kraje członkowskie cła nie płacą, ale ta opłata obowiązuje kraje, które do Unii nie należą a eksportują towary na jej obszar.
• Podatek od towarów i usług (podatek VAT), kraje członkowskie zobowiązane są wpłacać do budżetu pewien procent ogólnej sumy wpływów jakie uzyskane zostały z tego podatku.
• Produkt Narodowy Brutto – każdy kraj członkowski wpłaca do budżetu Unii 0,73 procent wartości PNB, to największa forma wpływów do budżetu
• Inne podatki – np. od wynagrodzeń pracowników zatrudnionych w Instytucjach Unijnych.
• Kary finansowe – Państwa członkowskie płacą kary finansowe za niestosowanie się do przepisów, za nie właściwe wydatkowanie dotacji unijnych.

Instytucje, organy, agencje Unii

Unia Europejska wykształciła specyficzny dla siebie system rządzenia. Opiera się na wykształceniu odrębnej od władz krajowych administracji wykonawczej szczebla unijnego na czele z Komisją Europejską. Funkcje prawodawcze skupia Rada Unii Europejskiej, czyli ministrowie poszczególnych sektorów. Ten szczebel zapewnić ma ochronę narodowych interesów państw członkowskich. W procesie legislacji bierze także udział wybierany w wyborach powszechnych Parlament Europejski. Trójpodział władzy dopełnia Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, będący swoistym Trybunałem Konstytucyjnym i Sądem Najwyższym. Bada on zgodność przepisów unijnych z Traktatami oraz poprawne wykonywanie prawa UE w państwach członkowskich. Charakterystycznym dla organizacji międzynarodowej są spotkania szefów rządów i głów państw – tutaj w formie zinstytucjonalizowanej Rady Europejskiej. W systemie prawnym nie spełnia żadnych funkcji poza „wyznaczaniem celów i kierunków działań”, de facto jest najważniejszą z instytucji.

Lista najważniejszych osób w systemie instytucjonalnym Unii na podstawie: [1]

• 

  Jean-Claude Juncker Przewodniczący Komisji Europejskiej

• 

  Donald Tusk Przewodniczący Rady Europejskiej

• 

  Martin Schulz Przewodniczący Parlamentu Europejskiego

• 

  Federica Mogherini Wiceprzewodnicząca Komisji, wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa

• 

  Mario Draghi Przewodniczący Europejskiego Banku Centralnego

Prawo

Podpisy pod Traktatem z Lizbony – polską stronę reprezentowali premier Tusk i minister Sikorski. Jest to pierwszy traktat, na którego kształt miała wpływ delegacja polska

14 listopada 1991 r. Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską Gospodarczą należy pojmować jako konstytucyjną kartę ustanawiającą podstawowe zasady prawa wspólnotowego. Obecnie za takową konstytucję Unii należy uznać Traktat o Unii Europejskiej oraz wspomniany w orzeczeniu Traktat EWG, funkcjonujący dziś jako Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Prawo unijne ma pierwszeństwo przed aktami prawa wewnętrznego (regułami normatywnymi) państw członkowskich. Związane jest to z zasadą, iż kraj członkowski nie może powoływać się na przepisy wewnętrzne w celu nierealizowania prawa wspólnotowego, czyli zasadą supremacji prawa Unii. Dyskusyjne jest, czy zasada ta obejmuje także pierwszeństwo przed konstytucjami państw członkowskich. W praktyce, przy pojawieniu się różnic i rozbieżności, konstytucja państwa członkowskiego była zmieniana.

Nad realizacją i przestrzeganiem prawa wspólnotowego czuwa system sądownictwa i administracja państw członkowskich. Stąd jednym z wymogów członkostwa jest posiadanie odpowiedniego aparatu funkcjonowania państwa. Mimo że prawo wspólnotowe stworzyły państwa członkowskie, podpisując i ratyfikując traktaty założycielskie, jak orzekł Trybunał Sprawiedliwości, jego podmiotami stały się również jednostki. Nie wszystkie normy prawa wspólnotowego mają bezpośredni skutek wobec jednostek, a i sama pozycja jednostek w prawie wspólnotowym nie jest jeszcze tak silna, jak w prawie wewnętrznym państw członkowskich.

Portugalia, Lizbona, uroczystość podpisania traktatu (13 grudnia 2007)

Prawo stanowione w ramach Unii Europejskiej można podzielić na prawo pierwotne, a więc traktaty założycielskie, traktaty modyfikujące, traktaty akcesyjne i prawo wtórne, na które składają się rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, opinie, zalecenia; pomiędzy pierwotnym a wtórnym należy umieścić umowy międzynarodowe zawierane przez Unię Europejską, bądź wcześniej przez Wspólnotę Europejską, której to Unia jest następcą prawnym. Szczególną rolę w tym systemie posiadają umowy stowarzyszeniowe oraz umowy zawierane z państwami EFT-y.

Osobny charakter mają akty prawne podejmowane w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony. Obie te polityki zachowały specyficzny status, nawiązujący w pewnym stopniu do filarowości znanej z Maastricht, Amsterdamu i Nicei. Akty te, przez swój ściśle międzyrządowy charakter, obowiązkową jednomyślność, brak możliwości narzucenia i egzekucji przez organy ponadnarodowe, śladowe kompetencje Trybunału Sprawiedliwości, zaliczane mogą być do prawa międzynarodowego publicznego. Wraz z rozwojem wspólnego dorobku w tych politykach, następuje proces ich ściślejszego powiązania prawem Unii.

Terytorialny zasięg prawa unijnego pokrywa się z terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej. Terytoria zależne nie są częścią Unii, a więc prawo Unii nie jest tam stosowane lub jego stosowanie jest minimalne. Zmiana statusu na integralną część państwa członkowskiego wiąże się także z przynależnością do Unii, udziałem w jej politykach, jak i koniecznością akceptacji prawa Unii (taka sytuacja miała miejsce w 2011, gdy Majotta zmieniła status ze zbiorowości zamorskiej na departament zamorski). Rozszerzeniem stosowania prawa unijnego są umowy stowarzyszeniowe zawierane z państwami europejskimi, w których to państwa te godzą się dostosować swoje prawo do wymogów UE. Osobnym przykładem jest Europejski Obszar Gospodarczy. Norwegia, Islandia i Liechtenstein zobowiązały się, w zamian za uczestnictwo w niektórych wspólnych politykach, do akceptacji prawa stanowionego w ich ramach. W rzeczywistości państwa EOG aplikują ok. 70% prawa Unii do swego porządku krajowego.

W użyciu spotykany jest także termin prawo wspólnotowe. Do roku 2009 r. terminem tym określano wszystkie akty prawne powstałe w ramach pierwszego filara. Dla odróżnienia termin prawo unijne kojarzony był bądź z prawem drugiego i trzeciego filara, bądź z wszystkimi łącznie aktami prawa powstałymi w ramach UE bez względu na filar. Wraz z wejściem w życie Lizbony przestała obowiązywać struktura filarowa i przestała istnieć Wspólnota Europejska. Zatem od 1 grudnia 2009 r. termin prawo wspólnotowe jako określenie aktów prawa powstałych w ramach Unii Europejskiej jest nadużyciem, gdyż w ramach Unii nie ma już żadnej z dawnych trzech Wspólnot. Termin prawo wspólnotowe może być za to użyty do wciąż istniejącego i wyłączonego z Unii Europejskiej Euratomu. Europejska Wspólnota Energii Atomowej jest osobną organizacją międzynarodową i prawo stanowione w jej ramach może być określane mianem wspólnotowe.

Traktat lizboński

Ostatni etap ratyfikacji Traktatu w Polsce – podpis prezydenta Lecha Kaczyńskiego

Europejska „wielka trójka” po traktacie lizbońskim: Buzek, Van Rompuy, Barroso

Zwany początkowo „traktatem reformującym”. Zawiera zmiany w Traktacie o Unii Europejskiej i Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską. Nazwa drugiego z wymienionych traktatów zostaje zmieniona na Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Wszedł w życie 1 grudnia 2009 r., pierwotnie miał wejść w życie 1 stycznia 2009 roku, ale nie został ratyfikowany przez wszystkie strony w wymaganym czasie. Traktat lizboński jest efektem prac wynikających z fiaska Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy. Najważniejszymi założeniami Lizbony są zniesienie podziału na Wspólnotę Europejską i Unię Europejską, nadanie Unii Europejskiej osobowości prawnej, przekształcenie Unii w organizację międzynarodową, zniesienie podziału filarowego, dodanie nowych polityk, uszczegółowienie zasad rządzących Unią, podział kompetencji pomiędzy Unię a państwa członkowskie, sprecyzowanie katalogu źródeł prawa Unii, sprecyzowanie procedur stanowienia i rewizji prawa pierwotnego Unii, określenie nowego miejsca Unii na arenie międzynarodowej i w systemie światowego bezpieczeństwa, powołanie nowych instytucji, wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego, umocnienie roli parlamentów narodowych, prawne usankcjonowanie Eurogrupy, umocnienie zasady elastyczności, reforma systemu głosowania w Radzie Unii Europejskiej, usprawnienie działań Unii grupującej 27 państw członkowskich.

Karta praw podstawowych

Pragnąc zagwarantować poszanowanie praw człowieka w Unii Europejskiej w 2000 r. przedstawiciele Komisji Europejskiej, Rady Europejskiej i Parlamentu Europejskiego przyjęli w formie deklaracji dokument nazwany Kartą Praw Podstawowych. Przy tworzeniu Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy postanowiono włączyć jej przepisy do prawa pierwotnego poprzez uczynienie przepisów Karty jednym z rozdziałów Konstytucji. Wraz z odrzuceniem TKE przez społeczeństwa Francji i Niderlandów przystąpiono do negocjacji nad nowym Traktatem. Zdecydowano, że KPP nie będzie literalnie zapisana w przeredagowanych Traktatach: o Unii Europejskiej i ustanawiającym Wspólnotę Europejską (obecny TFUE). Karta dołączona została do Traktatów w formie deklaracji. Nadrzędną ideą włączenia przepisów Karty do acquis Unii jest chęć podkreślenia tych praw na poziomie ponadnarodowym, który to ma moc nadrzędną wobec porządków prawnych państw członkowskich. Wszystkie przepisy Karty są prawami wynikającymi z konstytucji i aktów prawa wtórnego państw członkowskich, wiążących i deklaratywnych przepisów prawa międzynarodowego. Uczynienie tych praw prawem pierwotnym Unii Europejskiej ma za zadanie:

• umocnienie ich w hierarchii źródeł praw,
• podkreślenie ich nadrzędności w jakimkolwiek systemie prawnym,
• podniesienie prestiżu prawa Unii utożsamianego zazwyczaj z prawem stricte gospodarczym,
• zabezpieczenie praw obywateli przed potencjalnym łamaniem praw człowieka w Unii Europejskiej przez instytucje Unii.

Wbrew publicystycznym komentarzom, jak i wypowiedziom niektórych polityków, przepisy Karty Praw Podstawowych obowiązują w Polsce. Według protokołu 7 załączonego do TUE, TFUE, TEWEA w sprawie stosowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej do Polski i Zjednoczonego Królestwa wyłączeniu stosowania w systemie sądownictwa ma jedynie tytuł IV KPP. Natomiast artykuł 2 chroni obecne ustawodawstwo krajowe przed uznaniem go za niezgodne z postanowieniami Karty. Praktyka taka została zastosowana w celu ochrony polskiego prawa przed roszczeniową interpretacją Karty Praw Podstawowych.

Suwerenność państw członkowskich

Państwa nie zrzekają się swojej suwerenności, a jedynie przekazują kompetencję wykonywania suwerenności organom ponadnarodowym. Jest to pewnego rodzaju ograniczenie suwerenności, ale nie oznacza to jej przekreślenia. Narody zyskują bowiem możliwość współkształtowania decyzji podejmowanych w Unii Europejskiej.

Uprawnienia Wspólnot Europejskich względem ich państw członkowskich nie powodują utraty suwerenności przez te państwa. Dawna Wspólnota Europejska, względnie trzy Wspólnoty, a obecnie Unia Europejska służy do realizacji wzmacniania suwerenności państw członkowskich i realizowaniu ich polityk poprzez możliwość udziału w procesie decyzyjnym i możliwość forsowania „swoich” celów i interesów na forum całej Unii – także przez małe państwa, przez co wzrasta rola, pozycja i prestiż każdego państwa członkowskiego na arenie międzynarodowej.

Polityka zagraniczna

Misje dyplomatyczne Unii Europejskiej w państwach trzecich

Europejski Obszar Gospodarczy

Kraje Unii mają zintegrowane rynki z Islandią, Liechtensteinem i Norwegią w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego. W teorii integracji ekonomicznej zaznacza się, że kraje te osiągnęły pierwszy (strefa wolnego handlu) i trzeci stopień integracji (jednolity rynek), z pominięciem stopnia drugiego (unia celna). Szereg umów liberalizacyjnych zawarto także ze Szwajcarią w 1999 i 2004 r. Państwa te, mimo iż formalnie nie są członkami Unii Europejskiej, uczestniczą w wybranych politykach i porozumieniach (m.in.: układ z Schengen, Dublin II), zobowiązują się do aplikacji niezbędnych unijnych przepisów prawnych do swoich porządków krajowych, co stanowi przykład rozszerzenia zakresu terytorialnego stosowania prawa unijnego.

Europejska Polityka Sąsiedztwa

Innymi formami rozwoju stosunków gospodarczych, kulturalnych, społecznych i humanitarnych z najbliższymi sąsiadami są projekty realizowane w ramach Europejskiej Polityki Sąsiedztwa: Unia dla Śródziemnomorza i Partnerstwo Wschodnie, Wymiar Północny Unii Europejskiej. Najbardziej konkretne zadania ma Unia dla Śródziemnomorza, która za cel stawia sobie stworzenie strefy wolnego handlu basenu Morza Śródziemnego.

Demografia

Religia

Odsetek osób deklarujących wiarę w Boga w państwach UE (2005)

Większość ludności zamieszkującej UE to chrześcijanie (według badań Eurobarometr 2010 w krajach zaliczanych potem do tzw. EU-27 było to 70%). Nie sposób określić dokładnej liczby chrześcijan, ponieważ w niektórych krajach, takich jak Francja, Belgia i Luksemburg konsekwentnie i dosłownie przestrzega się świeckości państwa i państwowe instytuty statystyczne i publiczne ośrodki badawcze nie zbierają informacji na temat denominacji religijnych. Z kolei w innych krajach, w których nie ma formalnego rozdziału Kościoła od państwa, jak w Wielkiej Brytanii, Danii czy Grecji i gdzie obywatele z założenia są członkami Kościołów państwowych, liczba chrześcijan jest wysoce zawyżona. W krajach tych przynależność do Kościołów państwowych jest jedną z wielu oznak tożsamości narodowej, rzadziej natomiast oznacza identyfikację z określonymi doktrynami religijnymi. Europejskie chrześcijaństwo tradycyjnie podzielone jest na trzy odłamy: katolicyzm, protestantyzm i prawosławie. Katolicyzm jest dominującym wyznaniem w Irlandii, Portugalii, Hiszpanii, Francji, Luksemburgu, Belgii, wschodnich i południowych prowincjach Holandii, południowych i zachodnich landach Niemiec, Austrii, Włoszech, Malcie, Słowenii, Węgrzech, Słowacji, Czechach, Polsce, Litwie oraz w południowo-wschodnich okręgach Łotwy. Protestantyzm tradycji luterańskiej dominuje w środkowych, wschodnich i północnych landach Niemiec, Danii, Szwecji, Finlandii, Estonii i Łotwie; tradycji kalwińskiej i prezbiteriańskiej najliczniejszy jest w środkowej i północnej Holandii, wschodnich Węgrzech i w Szkocji; zaś anglikańskiej w Anglii, Walii i Irlandii Północnej. Natomiast prawosławie jest dominującym wyznaniem na Cyprze, w Grecji, Bułgarii, Rumunii i wschodnich rejonach Łotwy i Estonii.

Gospodarka

Produkt krajowy brutto (PKB) na mieszkańca w standardzie siły nabywczej (PPS) w regionach UE w 2010 roku

Gospodarka wszystkich państw tworzących Unię Europejską rozpatrywanych łącznie, jakby stanowiły jedno państwo. W 2010 roku PKB Unii Europejskiej wynosił 12,279 biliona € (16,282 biliona $), co oznacza że gospodarka Unii Europejskiej była większa od największej gospodarki pojedynczego państwa, Stanów Zjednoczonych.

Euratom

Między rokiem 1993 a 2009 (czyli od wejścia w życie traktatu z Maastricht do czasu wejścia w życie traktatu z Lizbony) Euratom był częścią Unii Europejskiej (w ramach tzw. pierwszego filara). Obecnie został osobną organizacją międzynarodową Euratom, której podstawą funkcjonowania jest Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Wyrazem powiązania Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej jest jedność instytucji i organów, jak i niemożność członkostwa tylko w jednej z tych dwóch organizacji.

Kultura

• Europejska Stolica Kultury – europejskie miasto wybrane przez Unię Europejską, które w ciągu jednego roku może zaprezentować życie kulturalne miasta, całego regionu i państwa.

W większości przypadków miasta starają się wykorzystać tę okazję i związane z nią fundusze (po 1,5 mln euro od UE w 2010 r.)[1] na rozwinięcie swojej oferty kulturalnej, tak by mogły przyciągnąć międzynarodową publiczność. Wybrany ośrodek przez 12 miesięcy przedstawia swoje dziedzictwo historyczne. Miasta i regiony organizują specjalnie na tę okazję koncerty, festiwale, pokazy, konferencje i inne działania reklamujące miasto i region.

Symbole

Europa (z mitologii greckiej). Wielokrotnie podkreśla się wspólną tożsamość, historię, tradycję prawną i dziedzictwo kulturowe. UE pretenduje do stworzenia silniejszej współpracy niż tylko współpraca gospodarcza

Unia Europejska jest gospodarczo-politycznym związkiem dwudziestu ośmiu demokratycznych krajów europejskich, będącym efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej. Jest zarazem największą i najprężniejszą organizacją tego typu na świecie. Posiada symbole, które przyjęte zostały podczas szczytu UE w Brukseli w 18 czerwca 2004 roku i zapisane w Traktat Konstytucyjny dla Unii Europejskiej. Ostatecznie, by nie sugerować, że UE jest superpaństwem – odstąpiono w Traktacie Reformującym od unijnych symboli Unii, jednak pozostają one aktualne dla państw członkowskich.

• Oda do radości – finałowa kantata z IX Symfonii Ludwiga van Beethovena jest hymnem Unii Europejskiej. Z racji wielojęzycznego charakteru Unii hymn posiada jedynie wersję instrumentalną opracowaną przez Herberta von Karajana. Rada Europy w 1972 roku uznała Odę do radości za swój hymn. Poproszono jednocześnie Herberta von Karajana o aranżację monumentalnego dzieła Beethovena. Zostało ono zinstrumentowane na fortepian, instrumenty dęte i orkiestrę symfoniczną.

• Flaga europejska przedstawia dwanaście nieodwracalnych złotych gwiazd rozłożonych w okręgu na chabrowym tle symbolizuje jedność wszystkich obywateli Unii, których liczba nie zależy od liczby krajów członkowskich. Autorami byli hiszpański dyplomata Salvador de Madariaga y Rojo i francuski plastyk Arsène Heitz, przy czym za pierwotnego pomysłodawcę uznaje się Richarda Coudenhove-Kalergi.

• Dzień Europy obchodzony 9 maja we wszystkich państwach członkowskich od 1986 r. na pamiątkę ogłoszenia Deklaracji Roberta Schumana, dokumentu, który zapoczątkował proces jednoczenia Europy.

• Dewiza Unii Europejskiej – tj. motto Unii Europejskiej brzmiące w wersji łacińskiej In varietate concordia a ogłoszone na sesji Parlamentu Europejskiego 4 maja 2000 roku. W tłumaczeniu na język polski dewiza europejska brzmi Jedność w różnorodności lub Zjednoczona w różnorodności.

• Znakiem graficznym euro jest grecka litera epsilon przecięta dwiema równoległymi liniami (€). Symbolizuje ona korzenie cywilizacji europejskiej, próby zintegrowania naszego kontynentu i zapewnienia stabilizacji wewnętrznej.

• Paszport potwierdzający obywatelstwo jednego z państw Unii Europejskiej. Okładka w kolorze burgundzkiego wina.

• Domena internetowa .eu związana bezpośrednio z Unią Europejską. Uruchomienie jej nastąpiło 7 grudnia 2005 r. Początkowo uprawnione do rejestracji były tylko instytucje publiczne z Unii Europejskiej (w tym przypadku zastępuje ona domenę .eu.int) oraz organizacje posiadające prawa do znaków towarowych. Rejestracja jest dostępna dla wszystkich od 7 kwietnia 2006 r.

Zobacz też

• Europeizacja – silny wpływ kultury europejskiej na sąsiednie regiony;
• Unionizacja – silny wpływ Unii Europejskiej na proces demokratyzacji i stabilizacji (politycznej i gospodarczej) w sąsiednich regionach (Bałkany, Basen Morza Śródziemnego, kraje byłego ZSRR);
• Eurosfera – teoria stosunków międzynarodowych, nazywana też Imperium Europejskie, stworzona m.in. przez: Marka Leonarda, Jana Zielonkę, Roberta Coopera, José Barroso; obszary zainteresowań państw europejskich, a przez to UE (państwa AKP, Polityka Sąsiedztwa, Unia Śródziemnomorska, Wschodnie Partnerstwo, Bliski Wschód, obecne kolonie państw członkowskich) staną się obszarem, na który Unia Europejska wywrze największy wpływ; porównywalne z unionizacją; porównaj z Unia Europejska jako potencjalne supermocarstwo XXI wieku;
• Wiek Europy – w teoriach stosunków międzynarodowych wiek XXI wiekiem dominacji Unii Europejskiej i stworzenia nowej jakości światowych stosunków międzypaństwowych;
• Pax Europea – długi okres pokoju, stabilizacji, dobrobytu i rozwoju jaki istnieje miedzy państwami zachodniej i północnej Europy (włączając Grecję i Turcję) dzięki zastąpieniu rywalizacji – współpracą w ramach UE; najdłuższy okres bez wojen w Europie od czasów Pax Romana;
• Federalizm – koncepcja ustanowienia państwa federalnego w Europie
• Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

Linki zewnętrzne

• Europa i jej mieszkańcy – podstawowe fakty i liczby – wszystkie oficjalne języki UE
• Oficjalna strona Unii Europejskiej – wszystkie oficjalne języki UE
• EuroparlTV – oficjalna strona telewizji Parlamentu Europejskiego – wszystkie oficjalne języki UE
• Oficjalny Portal MSZ o funkcjonownaniu Polski w UE (pol. • ang.)
• EU Tube – oficjalny profil YouTube (ang. • fr. • niem.)
• Serwis PAP o sprawach europejskich (pol.)
• Euractive (pol. • ang. • fr. • niem. • hiszp. • słow. • cz. • węg. • rum. • tur. • bułg.)
• UniaEuropejska.org (pol.)
• European Voice – dziennik spraw unijnych (ang.)
• Przewodnik poselski. Polityki unijne (2011) – opracowanie Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu