Hononga-o-Amerika

Nō Wikipedia Māori
Jump to: Papa aratohu, search
United States of America
Hononga-o-Amerika
Pīwari o USA Tohu o USA
Pīwari Tohu
Pepeha: In God We Trust
Ngaringari: "The Star-Spangled Banner"
USA
Tāone matua Takiwā o Columbia
Pae: 38°53′N 77°01′E / 38.883, 77.017
Tāone nui New York City
Reo a te motu reo pākehā
Kāwanatanga
• Āhua Whakaminenga
• Tumuaki Barack Obama (D)
• Tumuaki Tuarua Joe Biden (D)
Rahi
• Katoa 9,826,630 km² (3)
137,858 sq mi 
• Wai (%) 6.76
Taupori
• 2009 tau tata 306,473,000 (3)
• 2000 kautenui n/a
• Kiato 31/km² (180)
80/sq mi
GDP (PPP) 2008 tau tata
• Katoa $14.264 tiriona tiriona nui (1)
• Mā ia tangata $46,859 (6)
GDP (nominal) 2008 tau tata
• te katoa $2.797 miriona miriona nui (1)
• mā ia tangata $14.264 (17)
HDI  (2005) Green Arrow Up Darker.svg 0.950 (nui) (15)
Moni United States $ (USD)
Wāhi taima (UTC)
Tohu ipurangi .us .gov .mil .edu
Tohu waea +1

Ko te Hononga-o-Amerika (reo Pākehā: The United States of America), HOA rānei, tētahi tūwehe whakaminenga e hangaia ki ētahi wehenga e 50, ki tētahi tiriwā whakaminenga, ki ētahi takiwā mātua e rima, ā, ki ētahi atu pupuritanga maha.  Kei Amerika-ki-te-Raki ngā wehenga pātata 48 me Wāhitana Tiriwā o Columbia (kei waenganui o Kānata me Mehiko), kei te rakihauāuru o Amerika-ki-te-Raki te wehenga o Alaska, ā, he tinimoutere te wehenga o Hawai’i ki waenga Moananui-a-Kiwa.   Toha ana āna takiwā ki ngā moana Nui-a-Kiwa me te Karipiana.  Koia te whenua noho nui rawa tuatoru me ōna tāngata neke atu i te 320 miriona, ā, ko te whenua nui rawa tuawhā me tōna rahinga whenua e 9.842 miriona km2 (3.8 miriona māero2).  Koia tētahi o ngā whenua tino kanorau ā-momopori, tino takenga tini o te ao nō tāna manene rea mai ngā whenua maha.  He kanorau hoki te matawhenua me te āhuarangi ō te Hononga-o-Amerika, ā, he wāhi noho mā ngā tipu tūmomo maha rawa.

Nō 15,000 tau ki muri (nui atu rānei) a ngā Nehe-Amerikana i heke mai i Eurāhia ki te tuawhenua o te HOA o nāianei, tae noa ki te rautau t16 noa iho i tīmata te tāmitanga Ūropi.  Nō te 4 Hōngongoi 1776, i a ngā kaitāmi e whawhai ana ki a Piritene Nui i te Pakanga Pāhoro o Amerika, te Whakapuakanga Motuhaketanga i whakamanahia e ngā māngai o ngā tāmianga Piritene 13.  Nō te mutunga o tēnā pakanga i te tau 1783 ka whakamanahia tō HOA motuhaketanga e te Kīngitanga o Piritene Nui, kia tū ai hei whenua tuatahi o te ao nāna tōna motuhaketanga i riro i tētahi emepaia tāmi Ūropi ki te pakanga.

I whakamanahia tōna tuhiture i te 17 Mahuru 1787, ā, e tapaina petapetatia ngā menemana tekau tuatahi ko te Pire Tika - he mea i hoahoatia hei taurangi i ngā tika me ngā mana rarau whakapū.  

I raro i tōna whakaakoranga a te Okewa Tīahoaho i whakamakoha te Hononga-o-Amerika whaka-te-hauāuru i te rautau t19 mā te peinga i ngā iwi tūturu o Amerika, mā te pahore takiwā hou, ā, mā te whakaae wehenga hou, kia toha ai tōna takiwā ki ia takutai o te paparahi o Amerika-ki-te-Raki mai te tau 1848.  Nō te haurua tuarua o te rautau t19 i turakina te whakapononga ā-ture ki Amerika e te Kaiākiri Amerika, tae noa ki te whakamutunga o tēnā rautau i tautoro atu ō HOA takiwā ki te Moananui-a-Kiwa, ā, i tipu pahū ai tōna ōhanga nō te Hurihanga Ahumahi.  Nā tāna toanga i te Pakanga Pāniora-Amerika me te Pakanga Aorere I i whakaū tōna tūnga hei mana taua aorere.  I maea te Hononga-o-Amerika i te Pakanga Aorere II hei tuamana aorere, hei whenua whakahiato mānuka karihi tuatahi, hei whenua anake i whakamahi i ēnei mānuka ki te pakanga, a hei peke toitū o tō te Kotahitanga Aorere Rūnanga Haumaru.  Nō te whakamutunga o te Pakanga Mātao me te hinganga o te Kotahitanga Soviet i te tau 1991 kua tū kau ana a te Hononga-o-Amerika hei tuamana tautahi o te ao.

He whenua whanake te Hononga-o-Amerika.  Nōna te tino ōhanga o te ao, he meka e takea i ōna rauemi taiao maha me tōna whakaputaranga kaimahi teitei.  Ahakoa he muri-ahumahi tō HOA ōhanga, koia tonu tētahi o ngā whenua tino whakanao o te ao.  I te mea nōna 34% o ngā whakaputa pūtea waonga aorere, 23% hoki o te whakanaonga tapeke aorere, ko te Hononga-o-Amerika te mana ōhanga, mana taua tuatahi o te ao; he kaha tōrangapū, kaha ahurea kōhure ōna, ā, he kaiarataki rangahau pūtaiao me ngā auaha hangarau.  

Wāhanga tōrangapū o Te Hononga-o-Amerika Flag of the United States.svg
Wāhanga whenua:   Alabama • Alaska • Arizona • Arkansas • California • Colorado • Connecticut • Delaware • Florida • Georgia • Hawaii • Idaho • Illinois • Indiana • Iowa • Kansas • Kentucky • Louisiana • Maine • Maryland • Massachusetts • Michigan • Minnesota • Mississippi • Missouri • Montana • Nebraska • Nevada • New Hampshire • New Jersey • New Mexico • New York • North Carolina • North Dakota • Ohio • Oklahoma • Oregon • Pennsylvania • Rhode Island • South Carolina • South Dakota • Tennessee • Texas • Utah • Vermont • Virginia • Washington • West Virginia • Wisconsin • Wyoming
Takiwā kāwanatanga:   Takiwā o Columbia
Moutere:   Hāmoa Merakana • Guam • Northern Mariana Islands • Puerto Rico • United States Virgin Islands
Moutere itiiti:   Baker Island • Howland Island • Jarvis Island • Johnston Atoll • Kingman Reef • Midway Atoll • Navassa Island • Palmyra Atoll • Wake Island