Gambia

Republic of The Gambia
Bandera de Gambia Escudu de Gambia
Lema nacional: Progress, Peace, Prosperity (inglés: «Progresu, Paz, Prosperidá»)
Himnu nacional: For The Gambia Our Homeland
Capital  • Población  • Coordenaes	Banjul 34.828 (2003) 13°28' N 16° 36' O
Ciudá más poblada	{{{ciudá_más_poblada}}}
Llingües oficiales	{{{llingües_oficiales}}}
Llingües reconocíes	{{{llingües_reconocíes}}}
Forma de gobiernu Presidente	República presidencialista Alhaji Yahya Jammeh
Independencia  • Fecha	Del Reinu Xuníu 18 de febreru de 1965
Superficie  • Total  • % agua Llendes Costes	Puestu 157º 11.295 km² 11.5 740 km 80 km
Población  • Total  • Densidá	Puestu 144º 1.593.256 (2005) 132 hab/km²
PIB (PPA)  • Total (2005)  • PIB per capita	Puestu 160º US$ 3.017 millones US$ 1.999
Moneda	Dalasi (GMD)= 100 butut
Xentiliciu	Gambianu, gambiana
Zona horaria  • en Branu	CEST (UTC+0) CEST (UTC+0)
Dominiu d'Internet	.gm
Códigu telefónicu	+220
Prefixu radiófonicu	C5A-C5Z
Códigu ISO	270 / GMB / GM
Miembru de: Commonwealth, XA, ONX
Sitiu web del Gobiernu: {{{web_gobiernu}}}

Gambia, oficialmente República de Gambia, ye una nación d'África occidental. Alncuentrase arodiada dafechu por Senegal, esceutu n'onde'l ríu Gambia desemboca nel Océanu Atlánticu. En 1965 Gambia llogró la so independencia del Imperiu Británicu. La so capital ye Banjul.

Historia

Gambia formó parte del Imperiu de Ghana asina como del Imperiu de Songhai. Los primeros testimonios escritos que se tienen de la rexón provienen d'unos testos de comerciantes árabes del sieglu IX y X, cuando los comerciantes árabes crearon la ruta tres-sahariana comerciando con esclavos, oru y marfil. Nel sieglu XV los portugueses heredaron esti comerciu estableciendo rutes marítimes pa comerciar col Imperiu de Mali al cual pertenecía la zona na dómina. En 1588, el pretendiente al tronu portugués, vendió la esclusividá del comerciu nel Ríu Gambia a los ingleses, lo que foi confirmáu poles Cartes Patente de la reina Isabel I. En 1618, el Rei Xaime I d'Inglaterra concedió la esclusividá del comerciu col Ríu Gambia a la Costa d' Oru (anguaño Ghana) a una compañía británica. Ente 1651 y 1661, Gambia foi indireutamente una colonia del reinu polaco-lituano. Foron los letones, dependientes del reinu polaco-lituanu, los primeros n'afincase na Islla James, denomada na dómina Islla Andrew fasta la conquista británica de la mesma en 1661.

Mapa del Fuerte de Gambia en la Isla James.

Demientres los sieglos XVII y XVIII Francia ya Inglaterra llucharon pola supremacía na rexón de Senegal y del Ríu Gambia. El Tratáu de Versalles de 1783 otorgó al Reinu Xuníu la posesión del Ríu Gambia esceutu l'enclave d'Albreda que se caltuvo baxo soberanía francesa, siendo cedíu a Inglaterra en 1857.

Cuasi 3 millones d'esclavos foron unviaos dende esta rexón a les colonies n'América. En 1807 abolióse'l comerciu d'esclavos nel Imperiu Británicu intentando los británicos finar col comerciu d'esclavos en Gambia. Pa ello, crearon el puestu militar de Bathurst (güei Banjul) en 1816. Mentanto los años siguientes, Banjul taba sometida a la xurisdicción del gobernador xeneral británicu en Sierra Leone. En 1888 Gambia convirtióse nuna colonia autónoma y un añu más llueu pasó a ser una colonia real.

Sellu de 1880.

El país independizóse del Reinu Xuníu en 1965. En 1970, Dawda Jawara convirtióse nel primer presidente del nuevu estáu y foi reelixíu en 1972 y 1977. Depués de la independencia, Gambia meyoró'l so desenrollu económicu gracies a la puxanza de los precios de la so principal materia d'esportación, la cacagüesa, y al desenrollu del turismu internacional. En febreru de 1982, xuntu con Senegal, Gambia formó la Confederación de Senegambia. El presidente Jawara foi derrotáu en 1994 por Yahya Jammeh, quien estableció una dictadura. Jammeh foi reelixíu en 2001 y derogó la llei que torgaba la esistencia de partíos opositores.

Gobiernu y Política

La vixente Constitución de Gambia foi aprobada, tres referendu, el 16 de xineru de 1997, depués de qu'un güelpe d'estáu en 1994 disolviere'l Parllamentu y derogase la Constitución de 1970.

Gambia ye una República presidencialista non democrática. El Presidente de la República ye elixíu por sufraxu universal pa un periodu de cinco años. El poder llexislativu reside na Asamblea Nacional compuesta por cuarenta y ocho miembros, de los que 43 son elixíos por sufraxu universal, y cinco elixelos el Presidente de la República.

El poder executivu ta dixebráu ente'l Xefe del Estáu y el Presidente del Gobiernu, nomáu pola Asamblea ente una terna elixída pol Presidente de la República.

El poder xudicial articulase al rodiu del Tribunal Supremu que s'organiza alministrativamente según el modelu francés.

Organización político-alministrativa

Xebres alministratives: 5 xebres y 1 ciudá,

• Central River (Janjanbureh)
• Lower River (Mansa Konko)
• North Bank (Kerewan)
• Upper River (Basse)
• Western (Brikama)
• Banjul (Banjul) (ciudá)

Xeografía

Mapa de Gambia.

Gambia asitiase na costa atlántica d'África y alcuéntrase arrodiada dafechu por territoriu de Senegal. Gambia carauterizase por ser un país perllanu onde nun se perpasen los 300 metros d'altitú. El país alcuéntrase travesáu d'este a oeste pol ríu Gambia, el cualu da nome al país. Esti ríu ye l'exe del país y dixebralu en dos fasteres bien estremaes; les que tán al norte y les que tán al sur del mesmu.

Economía

Gambia nun tien xacimientos minerales d'importancia nin otros recursos naturales. La so economía basase nos productos agrícoles y la ganadería pa consumu internu del que depende'l 75% de la población.

La industria centrase na tresformación de productos agrícoles (cacagües) y de pescáu. El turismu foi una importante fonte d'ingresos fasta'l 2000, onde se produxo un amenorgamientu. La so actividá depende fundamentalmente de les aides al desenrollu del Fondu Monetariu Internacional y les d'emerxencia de los países desendolcaos. Les espeutatives futures del Bancu Mundial, tres la condonación parcial de la deuda esterna en 2005, son positives.

Fiestes

Data	Nome n'asturianu	Nome local	Notes
18 de febreru	Día de la Independencia
Móvil	Vienres Santu
1 de Mayu	Día del Trabayu
15 de Agostu	Día de l'Asunción