Lampart
| Lampart | |
| Panthera[1] | |
| Oken, 1816[2] | |
 Przedstawiciel rodzaju – samica lwa afrykańskiego (P. leo) |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | ssaki |
| Podgromada | żyworodne |
| Infragromada | łożyskowce |
| Rząd | drapieżne |
| Rodzina | kotowate |
| Podrodzina | pantery |
| Rodzaj | lampart |
| Synonimy | |
| Gatunki | |
|
zobacz opis w tekście |
|
Lampart[5] (Panthera) – rodzaj ssaków z rodziny kotowatych (Felidae).
Spis treści
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Azji, Afryce i Ameryce[6].
Cechy charakterystyczne[edytuj | edytuj kod]
Przedstawiciele rodzaju Panthera jako jedyne kotowate potrafią ryczeć, związane jest to z odpowiednią budową krtani. Charakterystyczne jest też niepełne skostnienie kości gnykowej.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa pochodzi od greckiego słowa πάνθηρ panther – „pantera, lampart”[7].
Gatunek typowy[edytuj | edytuj kod]
Felis pardus Linnaeus, 1758
Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]
Do rodzaju Panthera zaliczane są gatunki współcześnie żyjące[6][5]:
- Panthera leo – lew afrykański
- Panthera onca – jaguar amerykański
- Panthera pardus – lampart plamisty
- Panthera tigris – tygrys azjatycki
- Panthera uncia – irbis śnieżny
oraz gatunki wymarłe:
- Panthera atrox[8] – lew amerykański
- Panthera blytheae[9]
- Panthera gombaszoegensis
- Panthera palaeosinensis
- Panthera pardoides
- Panthera spelaea[8] – lew jaskiniowy
- Panthera youngi
- Panthera zdanskyi
Irbis śnieżny czasami umieszczana jest w rodzaju irbis (Uncia)[10].
Prace Luo i in. (2004) oraz Mazáka i Grovesa (2006) wykazały istotne różnice genetyczne pomiędzy podgatunkami tygrysa i na tej podstawie Mazák i Groves dokonali rewizji rodzaju i zaproponowali przesunięcie tygrysa sumatrzańskiego i wymarłego już tygrysa jawajskiego do rangi gatunków[11].
Ewolucja[edytuj | edytuj kod]
Prawdopodobnie wspólny przodek gatunków zaliczanych do Panthera był morfologicznie najbardziej zbliżony do współczesnego lamparta. Żył około 5-4 mln lat temu. Wszystkie żyjące współcześnie gatunki są ze sobą bardzo blisko spokrewnione. Tygrys oddzielił się najwcześniej od linii ewolucyjnej pozostałych gatunków[12]. Najmniej różnią się geny jaguara i tygrysa[13].
Hybrydy[edytuj | edytuj kod]
Osobny artykuł: Pokrewieństwa pomiędzy wielkimi kotami są na tyle bliskie, że ich gatunki mogą się łatwo krzyżować dając czasami płodne potomstwo w linii żeńskiej. Najczęściej spotykaną hybrydą jest potomek tygrysicy i lwa - nazywany lygrysem. Obecnie takie krzyżówki spotykane są jedynie w niewoli, ale nie można wykluczyć, że dawniej - kiedy obszary występowania obydwu gatunków pokrywały się w większym stopniu - występowały również w warunkach naturalnych.
lew  |
tygrys |
jaguar |
lampart |
|
lew  |
lew | lygrys | liguar* | liard* |
| tygrys |
tyglew | tygrys | tiguar* | tigard* |
| jaguar |
jaglion* | jaguatiger* | jaguar | jagupard* |
| lampart |
leopon | leotig* | leguar* | lampart |
(*) nazwy angielskie
Interakcje z człowiekiem[edytuj | edytuj kod]
Znany już z zapisów kopalnych konflikt pomiędzy przedstawicielami rodzajów Homo i Panthera istniał od początku ich współistnienia. Duże, drapieżne koty żywiły się ssakami kopytnymi i naczelnymi. Człowiekowate poruszające się wolniej od kopytnych stanowiły dla wielkich kotów alternatywne źródło mięsa, zwłaszcza dla osobników okaleczonych lub chorych - takich, które utraciły pełną sprawność łowiecką[14].
Uwagi
Przypisy
- ↑ Panthera, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ L. Oken. „Lehrbuch der Naturgeschichte”. 3 (2), s. 1052, 1816 (niem.).
- ↑ 3,0 3,1 J. L. Frisch: Das Natur-System der vierfüßigen Thiere in. Tabellen, darinnen alle Ordnungen, Geschlechte und Arten, nicht nur mit bestimmenden. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. 13. (niem.)
- ↑ N. Severtzov. Notice sur la classification multisériale des Carnivores, spécialement des Félidés, et les études de zoologie générale qui s'y rattachent. „Revue et magasin de zoologie pure et appliquée”. 2 Série. 10, s. 385-393, 1858 (fr.).
- ↑ 5,0 5,1 Systematyka i nazwy polskie za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 138-139. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ 6,0 6,1 Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Panthera. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2015-06-30]
- ↑ T. S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Waszyngton: Government Printing Office, 1904, s. 510, seria: North American Fauna. (ang.)
- ↑ 8,0 8,1 Przez wielu autorów Panthera atrox i Panthera spelaea uważane są za podgatunki lwa (Panthera leo)
- ↑ Z. Jack Tseng, Xiaoming Wang, Graham J. Slater, Gary T. Takeuchi, Qiang Li, Juan Liu i Guangpu Xie. Himalayan fossils of the oldest known pantherine establish ancient origin of big cats. „Proceeding of the Royal Society B: Biological Sciences”. 281 (1774), s. 20132686, 2014. DOI: 10.1098/rspb.2013.2686 (ang.).
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Uncia. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 3 czerwca 2010]
- ↑ J.H. Mazák & C.P. Groves: A taxonomic revision of the tigers (Panthera tigris) of Southeast Asia. Mammalian Biology 71(5): 268-287 (2006).
- ↑ Janczewski, D.W., Modi, W.S., Stephens, J.C., O’Brien, S.J., 1995. Molecular evolution of mitochondrial 12S RNA and cytochrome b sequences in the pantherine lineage of Felidae. Molecular Biology Evolution 12 (4), 690–707.
- ↑ Mattern, M.Y., McLennan, D.A., 2000. Phylogeny and speciation of felids. Cladistics 16, 232–253.
- ↑ Julian C. Kerbis Peterhans & Thomas Patrick Gnoske, The science of ‘Man-eating’* among lions (Panthera leo) with a reconstruction of the natural history of the “Man-eaters of Tsavo” (en)
