Republika Chińska
中華民國 Republika Chińska |
|||||
|
|||||
Dewiza: (三民主義) Sanmin Zhuyi (Trzy zasady ludowe) |
|||||
Hymn: Sanmin Zhuyi (Trzy zasady ludowe) |
|||||
Konstytucja | Konstytucja Republiki Chińskiej z 25 grudnia 1947 | ||||
Język urzędowy | chiński (Guóyǔ)[a] | ||||
Stolica | Nankin (oficjalna)[b] Tajpej (de facto) | ||||
Głowa państwa | prezydent Ma Ying-jeou | ||||
Szef rządu | premier Mao Chi-kuo | ||||
Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
134. na świecie 35 980 km² 10,33% |
||||
Liczba ludności (2013) • całkowita • gęstość zaludnienia • narody i grupy etniczne |
48. na świecie 23 373 517 649 osób/km² Chińczycy Han (98%), Aborygeni tajwańscy (2%) |
||||
PKB (2014) • całkowite • na osobę |
529,6 mld[1] USD 22 598[1] USD |
||||
PKB (PSN) (2014) • całkowite • na osobę |
1075 mld[1] USD 45 854[1] USD |
||||
Jednostka monetarna | nowy dolar tajwański (TWD) | ||||
Wszczęcie rewolucji Xinhai | 10 października 1911 | ||||
Religia dominująca | taoizm i konfucjanizm (48,5%) | ||||
Strefa czasowa | UTC +8 | ||||
Kod ISO 3166 | TW | ||||
Domena internetowa | .tw | ||||
Kod samochodowy | RC | ||||
Kod samolotowy | B | ||||
Kod telefoniczny | +886 | ||||
Republika Chińska (chiń. upr.: 中华民国; chiń. trad.: 中華民國; pinyin: Zhōnghuá Mínguó), Tajwan (chiń. upr.: 台湾; chiń. trad.: 臺灣 lub 台灣; pinyin: Táiwān wymowa ) – państwo nieuznawane przez większość społeczności międzynarodowej, leżące w południowo-wschodniej Azji na wyspie Tajwan (dawniej Formoza) u wybrzeży ChRL. Republika Chińska kontroluje również wyspy Peskadory (Penghu Liedao), Kinmen (Quemoy) i Mazu.
Spis treści
Historia[edytuj | edytuj kod]
Oficjalnie rząd Republiki Chińskiej uznaje się sam za legalną władzę całego obszaru dzisiejszych Chin i Mongolii, acz wskutek trwającej na kontynencie rebelii komunistycznej musiał przenieść się czasowo ze swojej konstytucyjnej stolicy Nankinu na wyspę Tajwan. Obecnie pod faktyczną jurysdykcją Republiki pozostaje całość prowincji Tajwan oraz wysp Penghu, Kinmen i Mazu, należące administracyjnie do prowincji Fujian. Poza organizacjami marginalnymi nikt nie zamierza kontynuować wojny domowej z komunistami na kontynencie, toczy się za to zażarta dyskusja polityczna w kwestii ogłoszenia secesji de iure i utworzenia państwa tajwańskiego. Prezydent Chen Shui-bian chciał rozpisać w marcu 2008 referendum na temat wstąpienia do ONZ pod nazwą Tajwan[2].
Do 1971 Tajwan reprezentował Chiny w ONZ. Zbliżenie Chin Ludowych i USA na początku lat 70. oraz naciski władz w Pekinie spowodowały, że Republika Chińska uznawana jest przez 22 państwa, głównie słabo rozwinięte ekonomicznie wyspiarskie kraje rejonu Pacyfiku, kraje Ameryki Środkowej i Morza Karaibskiego oraz kilka małych państw w Afryce. W Europie uznaje ją jedynie Watykan; w latach 1999-2001 uznawała ją również Macedonia w zamian za pomoc finansową (tzw. dyplomacja dolarowa). Od 1 stycznia 2002 Republika Chińska należy do WTO pod nazwą Oddzielny Obszar Celny Tajwanu, Penghu, Kinmen i Matsu.
O podziale na Republikę Chińską i Chińską Republikę Ludową przeczytaj pod hasłem Chiny.
System władzy[edytuj | edytuj kod]
Władza (chiń. upr.: 治权; pinyin: zhìquán) na Tajwanie zorganizowana jest według koncepcji Sun Jat-sena, nawiązującej do tradycyjnego podziału władzy w Chinach, na pięć „zgromadzeń” lub „rad” (chiń. upr.: 院; pinyin: yuàn): ustawodawczą, wykonawczą, sądowniczą, kontrolną i egzaminacyjną. Kontrolna odpowiada połączonym kompetencjom audytu finansowego (por. polski NIK), cenzury i rzecznika praw obywatelskich (ombudsman), egzaminacyjna natomiast dba o rozwój służby cywilnej i nadaje uprawnienia kolejnych rang i stopni w administracji.
Ludność[edytuj | edytuj kod]
- Skład etniczny: Hoklo (chiń. standard. Fulao, od używanego języka: Minnan) – 70%; Hakka (chiń. standard. Kejia) – 14%. Te dwie grupy łącznie zwane są benshengren (本省人; chiń. „urodzeni tutaj” – Chińczycy, których przodkowie zamieszkiwali Tajwan przed 1895 r.); waishengren (外省人; chiń. „urodzeni na zewnątrz”, Chińczycy z kontynentu, przodkowie przybyli w latach 1945-1950) – 14%; Aborygeni tajwańscy (pochodzenia austronezyjskiego, 2%, dzielą się na kilkanaście grup etnicznych). Uwaga: określenie „Tajwańczyk” (chiń. Taiwanren) w zależności od kontekstu może oznaczać przedstawiciela grupy Hoklo, benshengrena lub zwolennika niepodległości Tajwanu.
Religia[edytuj | edytuj kod]
Głównymi religiami są: taoizm i konfucjanizm (48,5%), buddyzm (43%), chrześcijaństwo (7,4%), islam (0,5%). Historycznie istotną religią, w czasach kolonii japońskiej było shintō.
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Tajwan należy do państw rozwiniętych przemysłowo. W kraju tym działa kilka elektrowni jądrowych i kilkanaście węglowych. W eksporcie dominują wyraźnie produkty elektroniczne. Tajwańskimi przedsiębiorstwami są Acer oraz ASUS, odpowiednio czwarty oraz piąty co do wielkości producenci komputerów osobistych na świecie[3]. Na uwagę zasługuje również fakt, że niemal wszyscy najwięksi światowi producenci płyt głównych do komputerów mają swe siedziby w tym kraju (MSI, Gigabyte, ASRock i inne). Tajwan jest także światowym centrum produkcji rowerów i komponentów rowerowych z takimi markami jak Giant, Merida, Maxxis, Marzocchi. Znaczący udział w imporcie ma ropa naftowa. W rolnictwie dominuje chów trzody chlewnej, uprawia się też banany. PKB na jednego mieszkańca w 2009 roku wyniosło 16 392 $[4].
Bardzo dobrze rozwinięta jest sieć internetowa. W 2014 roku 80% ludności Tajwanu było użytkownikami internetu[5].
Transport[edytuj | edytuj kod]
Głównym portem lotniczym jest port lotniczy Tajpej-Taiwan Taoyuan (23 mln pasażerów w 2006), położony na północy Tajwanu w powiecie Taoyuan, 25 km na zachód od Tajpej. Główną linią lotniczą kraju jest przewoźnik China Airlines, z węzłem w Tajpej. Ruch międzynarodowy obsługują też trzy inne porty lotnicze.
Z uwagi na trudny teren sieć kolejowa i drogowa Tajwanu przez wiele lat była słabo rozwinięta. Sieć kolejowa składała się z krótkich, izolowanych, wąskotorowych linii na wybrzeżu wschodnim. Od lat 70. XXw. rozpoczął się szeroko zakrojony proces modernizacji, scalania i przekuwania linii na tor normalny (1435 mm). Głównymi inwestycjami lat 80. XXw. była budowa szybkiej kolei na 363-kilometrowym odcinku Jilong – Gaoxiong i przebijanie przez trudne górskie masywy linii Taizhong – Hualian. Na tej drugiej, 122-kilometrowej, trasie wybudowano prawie 60 tuneli. Ogólnie sieć kolejowa Tajwanu w początku lat 90. XXw. miała długość 4700 km. Kraju nie ominęła także redukcja niektórych linii lokalnych.
Sieć drogowa najgęstsza jest na północy i południowym zachodzie wyspy. Wiele dróg górskich jest wąskich i mają bardzo niebezpieczny charakter.
Ważna dla Tajwanu jest żegluga morska. Znaczną część floty stanowią kontenerowce. W latach 80. XX wieku tajwańska firma Yangming była największym na świecie przewoźnikiem kontenerowym. Jednym z większych portów na wyspie jest Taizhong na wybrzeżu północno-zachodnim. Przewoźnik Fujian Cross Strait Ferry zapewnia stąd połączenie promowe z portem Pingtan na wyspie Pingtan w prowincji Fujian.
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
Tajwan oficjalnie uważa za część swojego terytorium 35 prowincji, 14 miast wydzielonych, 1 specjalny region administracyjny i 2 regiony, które zostały uznane za część Republiki Chińskiej w konstytucji z 1947. Zgodnie z nią, Republika Chińska uważa za część swojego terytorium cały obszar Chińskiej Republiki Ludowej (wraz z Tybetem, jednak bez Hongkongu i Makau), a także Mongolię i rosyjską Tuwę. Wysuwa również pretensje terytorialne wobec Japonii, Mjanmy, Tadżykistanu, Afganistanu, Bhutanu, Pakistanu i Indii.
De facto Republika Chińska składa się obecnie z 2 prowincji: Tajwan i Fujian, oraz 5 miast wydzielonych: Tajpej, Nowe Tajpej, Taizhong, Tainan i Kaohsiung.
Siły zbrojne[edytuj | edytuj kod]
Republika Chińska w składzie swoich sił zbrojnych posiada siły lądowe, marynarkę wojenną oraz siły powietrzne.
Wojska tajwańskie liczą 290 tys. żołnierzy zawodowych oraz 1,7 mln rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) tajwańskie siły zbrojne stanowią 17. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 10,7 mld dolarów (USD)[6].
Stosunki międzynarodowe[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na aktywne kontakty handlowe i kulturalne z Polską powołano Warszawskie Biuro Handlowe w Tajpej oraz Biuro Kulturalno-Gospodarcze Tajpej w Warszawie. Oba biura są podległe ministerstwom spraw zagranicznych danych państw i pełnią rolę przedstawicielstw dyplomatycznych/urzędów konsularnych. Wizy i paszporty są wydawane w Tajpej i są sygnowane jako „Konsul w Tokio II”. Od 1998 funkcjonuje w Warszawie przedstawicielstwo Tajwańskiej Rady Rozwoju Handlu Zagranicznego.
Od 1 października 2008 obywatele Unii Europejskiej udający się do Republiki Chińskiej zwolnieni są z obowiązku posiadania wizy na pobyt nie przekraczający 30 dni. 11 stycznia 2011 na zasadzie wzajemności (z uwagi na zwolnienie mieszkańców Tajwanu z obowiązku wizowego na obszarze krajów Schengen na pobyty nie przekraczające 90 dni w ciągu każdego okresu 6-miesięcznego) okres ten przedłużono do 90 dni. Warunkiem zwolnienia z obowiązku wizowego jest posiadanie paszportu ważnego przynajmniej 6 miesięcy w momencie wjazdu na Tajwan (zwolnienie z obowiązku wizowego nie dotyczy posiadaczy paszportów tymczasowych).
Uznanie na arenie międzynarodowej[edytuj | edytuj kod]
Republika Chińska uznawana jest przez 22 państwa:
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- wybory do konstytuanty w Republice Chińskiej w 2005 roku
- Chińska Republika Ludowa
- Tajwan (wyspa)
- Jeden kraj, dwa systemy
- Chińskie Tajpej
Uwagi
- ↑ Standardowy język mandaryński, oficjalnie nazywany Guoyu, jest językiem urzędowym. Odpowiednie regulacje zapewniają również odpowiedni status prawny i ochronę językowi tajwańskiemu, hakka oraz aborygeńskim językom tajwańskim. Od 2001 roku uczniowie szkół podstawowych muszą wybrać co najmniej jeden z tych języków jako przedmiot dodatkowy (za: The Republic of China Yearbook 2011).
- ↑ Oficjalnie stolicą Republiki Chińskiej pozostaje miasto Nankin w Chinach kontynentalnych, de facto rolę stolicy pełni Tajpej.
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2013: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2015 (ang.). [dostęp 23-04-2015].
- ↑ Dziennik Polska-Europa-Świat, 17.09.2007, s. 14.
- ↑ Gartner Says Worldwide PC Shipments Declined 6.9 Percent in Fourth Quarter of 2013 (ang.). gartner.com, 2014-01-09. [dostęp 2014-05-30].
- ↑ 5. Report for Selected Countries and Subjects (ang.). imf.org. [dostęp 2013-02-25].
- ↑ Asia Marketing Research, Internet Usage, Population Statistics and Facebook Information (ang.). W: Internet World Stats [on-line]. Miniwatts Marketing Group, 27-05-2014. [dostęp 2014-07-12].
- ↑ Taiwan (ang.). Global Firepower. [dostęp 2014-08-15].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Włodzimierz Pawlak, Tajwan (2) – gospodarni, w: miesięcznik Poznaj Świat, nr 9/1988, s. 12-13.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Warszawskie Biuro Handlowe w Tajpej – polska placówka dyplomatyczna na Tajwanie
- Biuro Gospodarcze i Kulturalne Tajpej w Polsce – tajwańska placówka dyplomatyczna w Polsce
- National Assembly (ang.)
- Biuro Prezydenta Republiki Chińskiej (chiń. • ang.)
|
|