Эспаниэ

Къыздихар Уикипедиэ
Мыбы кӀуэн: навигацэ, лъыхъуэн
Эспаниэ Пэштыхьей
Reino de España
Flag of Spain.svg Дэмыгъэ Эспаниэм
Эспаниэм и нып Эспаниэм и дэмыгъэ

Кординатхэр: 39°55′36″ с. ш. 1°48′06″ з. д. / 39.926667° с. ш. 1.801667° з. д. (G)
EU-Spain.svg
Гоуидзэр: «Plus Ultra (лат-бз. "зэфӀэкӀым нэхъыбэ")»
Къэрал уэрэд: «Marcha Real» (Макъ едэӀун (info))
Щыхалъхьар 1469 гъэм (езым и уния)
1515 гъэм (пэщтыхьей)
Нэхъышъхьэбзэхэр Эспаныбзэ [1]
Къалэ нэхъышъхьэр Мадрид
Къалэ нэхъ инхэр Мадрид, Барселона, Валенсиэ
ӀэнатӀэ хабзэр Конституциэ Пэщтыхьей
Пщы
Хасэм и Тхьэмадэ		 Хуан Карлос I
Хосе Луис Родригес Сапатеро
ШӀыпӀэр
• Псори
• % псым пӀэуэ иубыдыр		 50-нэ дунем
504 782 км²
1,04
Къэралым и джылэр
• ЗэралъытэмкӀэ (2009)
• Ӏувагъыр
46 661 950 цӀыху
79,8 цӀыху/км²
ВКӀуП
  • КъыхэкӀыр (2008)
  • Зы цӀыхум къытехуэр
$1,622 трлн.[2]  (9-нэ)
$35 557[2]
Этнохоронимыр эспан, эспанхэр
Валутэр Еуро (€) (EUR, кодыр 978) [3]
Интернет-доменхэр .es [4]
Телефон кодыр +34
Зэманыгъуэхэр +1, гъэмахуэм +2
  1. ↑ Араныбзэ, Баскыбзэ, Каталаныбзэ, Галисийбзэ — Куейхэм я бзэхэ
  2. ↑ 2.0 2.1 Международный валютный фонд (апрель 2008)
  3. ↑ 1999 нэгъунэ — Эспан песетат.
  4. ↑ Также .eu, Еуропэ зэгуэтым зэрхэтым щхьэ.

Эспаниэ (эсп-бз. España; ицlэдыдэр псоуэ эсп-бз. Reino de España — Эспаниэ Пэштыхьей) — къэрал Еуропэм ипшъэ-къуэхьапlэм деж. Переней хы тlыгуныкъуэм инэхъыбэр еубыд. Къэралым ицlэр финикий бзэм къытокlыр "и-шпаним" - "тхьакlумэкlыхьхэм яlуфэ". Къалэ нэхъышъхьар Мадрид

Къэралгъунэр зэрыкlуэр:

  1. Португалым Переней хы тlыгуныкъуэм икъуэхьапlэм;
  2. Британиэшхуэм и шlыпlу Гибрэлтарым Переней хы тlыгуныкъуэм ипшъэм
  3. Мэроккэм Африкэм ишъхъэрэм ( аутэном къалу Сеутэрэ Мелилиэрэ )
  4. Фрэнджымрэ Андоррэмрэ ишъхъэрэмкlэ

Эспаниэм къуэхьапlэмрэ ипшъэ лъэныкъуэм Атлантикэ lуфэм lохьа, ишъхъэрэ къуэкlыпlэмрэ Хы Средиземнэм lохьа.

Тхыдэ[гъэтэрэзын | edit source]

Иджырей цlыхухэр Переней хы тlыгуныкъэм щытlысхьар 35 мин илъэскlэ узэlабэкlыжьмэ. Абдэжьым куэду къыздагъуэтыр палеолитым иlэщъагъэ бжыгъэ - нывэм тет тхыгъэхэр ( Алтэмир бгъуэнкlагъымрэ пэмыкlхэмрэ ). Баск лъэпlкъыр япэдыду Еуропэм къыхьа джылэхэм къатекlауэ гупшысыгъэ щыlахэ Мылыр дунем текlыжьа нэужы. 1200 илъэскlэ ди эрэм ипэм Перенейм иlуфэм финикийхэр къытlысхьан кlадзэ. Быдапlэ Гадес яшъыр ( иджырей къалэ Кадис ). Финикийхэмрэ алыджхэмрэ ятхыдэ тхылъ lэмэ къэна а шlыпlэм ис лъэпlкхэм тепсэлъыхьу, иберкlэ псори зэджу, културэшхуэ яlу ауэ лъэпlкъ цlыкlу зэбгырыкlахэу, зыуэ зэрмыlыгъу. 500 - 300 илъэсишъэхэм ди эрэм ипэм келтхэр къохьари иберхэм къахотlысхьа, яужкlэ зы лъэпlкъ - келтибер мэхъухэ. 300 - 200 илъэсишъэхэм ди эрэм ипэм Рим къэралым Ибериэр еубыдын кlедзэ, ар щыухыр Аугуст пщыр щыщэlам.

  • 200 илъэсишъэм ди эрэм чыристэн диныр къохьа.
  • 500 илъэсишъэхэм ди эрэм Вестготхэр къохьа, яубыдри къэрал яшъыр.
  • 711-718 Эспаниэм ишlыр зэрщыту хьарыпхэм яубыд. Омейяд лъэпlкъыр Кордовэм къыдонэри къэралыр яlыгъ. Чыристэн хэкухэр ( Кастилиэ, Арагон, Леон ), зэпамыуду зауэ ирагъэкlуэкlыт ( Реконкистэ ), хьарыпхэм яlэнатlэр зышъэщахыным шъхьакlэ.
  • 1492 гъ. Арэгонымрэ Кастилиэмрэ зэроубыдри хьарып-маврхэм языбыдапlэ къэнэжьа Гранадэр къаштэжь. А гъэ дыдэми Эспаниэм икхъухьхэр Хэку Кlэхэм ирегъажьэри шlыпlэ бжыгъэхэр еубыд...
  • 1516 - 1556 гъэхэи Эспаниэр Рим Империэм иlаташъхьу мэув, дунейм икъэрал нэхъ ин мэхъу, Католик чылисэм доlапыкъу Реформациэ екlуэкlым пэщытыну.
  • 1588 гъ. Эспаниэм ей Кхъухьыдзэшхуэр хокlуадэ.
  • 1607 гъ. Инджылызыр зауэм токlэри инидерлэнд хэкухэр хокlыр
  • 1609 гъ. Еуропэм иlа lанатlэр мэкlуэд
  • 1812-1826 гъэхэм Латин Америкэм хэку иlахэм янэхъыбэр хуит мэхъу, 1900 гъэхэм къэнэжьахэр АШЗ иэ Джэрмэным хохьахэ

Куейхэр[гъэтэрэзын | edit source]

Эспаниэм 50 хэку иlа, 17 аутэном къэралхэм яхэту. Абы пэмыкlыу къалитl аутэномну (ciudades autónomas) Африкэм иlа - Сеутарэ Мелилиэрэ.

Къалэ нэхъ инхэмрэ джылу дэсхэмрэ[гъэтэрэзын | edit source]

Джылэр[гъэтэрэзын | edit source]

Girls in historical Valencian costumes.jpg

Гъэхэмкlэ джылу дэсым зэрзэрихъуэкlар:

  • 1900 гъ. - 18, 6 милыуан;
  • 1932 гъ. - 24, 1 милыуан;
  • 1959 гъ. - 29, 9 милыуан;
  • 1977 гъ. - 36, 3 милыуан;
  • 1996 гъ. - 39, 6 милыуан;
  • 2004 гъ. - 40, 28 милыуан;
  • 2006 гъ. - 45, 13 милыуан;
  • 2008 гъ. - 46, 06 милыуан;
  • 2009 гъ. - 46, 66 милыуан.

Къалэм дэсхэр - 76 % мэхъу. Джылэм дэсу иlувагъыр - 79,7 чел./км².

Къэралым иlаташъхьэ бзэр - кэстилскэ; аутэном хэкухэм кэстилскэм хуэду пэмыкlы бзэи щыlа ( каталон-валенсий-балеар бзэхэр Каталоным, Валенсиэм, Балеар хы тlыгухэм, баск бзэр Баск Къэралымрэ Наваррэмрэ, галисийр Галисиэм, араныр Каталоным )

95 % диным пылъ кэтолику. Пэмыкlы къэралхэм ису Ипшъэ Ишъхъэрэ Америкэхэмрэ ( 1, 7 милыуан ) Къуэхьапlэ Еуропэмрэ ( 1 милыуаным фlэкlыу ) 2,7 милыуан эспан сымэ дэсхэ.

ТехьэпӀэхэр[гъэтэрэзын | edit source]


Эспаниэм и нып Мыр тхыгъэ нэмгъэсащ Эспаниэ теухуауэ. Проектым удэӀэпыкъуфынущ, бгъэтэрэзу нэхъыбэ иптхэм.
е·т·г
Еуропэм и къэралхэр
Къэралхэр Азэрбиджан¹ • Албаниэ • Алыджей • Андоррэ • Аустрэ • Белгэ • Болгариэ • Босниэрэ Герцеговинэрэ • Британиэшхуэ • Ватикан • Даниэ • Джэрмэней • Ермэлы¹ • Ирлэнд • Ислэнд • Къазахъстэн² • КъущхьэфӀыцӀэ • Латвиэ • Лахь жылэ • Литоу • Лихтэнштейн • Луксембург • Македониэ • Малтэ • Мэжарей • Молдавиэ • Монако • Нидерлэндхэр • Норвегэ • Португал • Румей • Румыниэ • Сан-Марино • Сербиэ • Слоуакэ • Слоуэнэ • Тырку² • Урысей² • Урысыху • Финлэнд • Фрэнджей • Хоруатиэ • Хъырцей¹ • Хуэхуэлей • Чехиэ • Шуэц • Шуэцарэ • Эспаниэ • Эстониэ LocationEurope.png
ЧӀыпӀэм шъхьэфимыт Аландхэм хы тӀыгухэр • Гернси • Гибралтар • Джерси • Мэн хы тӀыгухэр • Фарерхэм хы тӀыгухэр • Шпицберген • Ян-Майен
Дунейпсом къамылъыта къэрал Косово • Приднестровиэ
¹ Ныкъуэу е лъэныкъуэкlэ Еуропэм хэт къэралхэр. ² Азиэм.
Къыздырахар: "https://kbd.wikipedia.org/w/index.php?title=Эспаниэ&oldid=39434"